رابرت آینهورن: تماس با دانشمندان و بازدید از مراکز حساس جزو ضروریات توافق کامل است/ دست برخی همسایگان عرب ایران روی ماشه است

به گزارش علویون؛ «رابرت آینهورن»، مشاور ویژه دولت اوباما در امور عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای خلال سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ بود و نقش برجسته‌ای را در شکل دهی و اجرای سیاست‌های آمریکا در قبال برنامه هسته‌ای ایران، تحریم‌ها و مذاکرات ایفا کرد. آینهورن در تماس آمریکا با کشورهایی چون روسیه و چین پیرامون موضوع عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای نیز نقش برجسته‌ای داشت.

رابرت آینهورن هم‌اکنون در اندیشکده‌هایی چون «شورای روابط خارجی آمریکا»، «ویلسون سنتر»، «بروکینگز» و برخی دیگر فعالیت گسترده دارد.

این مقام ارشد سابق آمریکایی در گفت‌‌وگو با خبرگزاری فارس پیرامون موضوع روز سیاست خارجی کشور که مذاکرات هسته‌ای است، شرکت کرد. مشروح این مصاحبه به شرح ذیل تقدیم خوانندگان گرامی می‌گردد و البته متذکر می‌‌شود که انعکاس این مصاحبه و مواردی دیگر از این نوع جهت تنویر افکار عمومی و آشنایی با افکار دولتمردان و تحلیگران خارجی صورت گرفته و به معنی تایید کلیه پاسخ‌های مصاحبه‌شونده نبوده و نیست.

فارس: آقای آینهورن این گفت‌وگو را از گزارش جمعه گذشته خبرگزاری آسوشیتدپرس شروع کنیم که بر اساس آن ظاهرا قرار شده که توافق هسته‌ای در این مرحله بدون پاسخگویی فوری ایران به فعالیت‌های گذشته‌اش باشد. واشنگتن اعلام کرده که چنین نگرانی‌هایی باید در توافق نهایی رفع شوند. آیا با استناد به این گزارش می‌توان شاهد پیشرفت مهمی بود؟

آینهورن: یک توافق نهایی باید شامل فهرستی از پاسخگویی‌های ایران درباره نگرانی‌های بین‌المللی پیرامون فعالیت‌های گذشته هسته‌ایش که به باور بسیاری مرتبط با برنامه‌هایی جهت پیشبرد ساخت سلاح هسته‌ای بود، باشد. اکثر این گام‌ها باید بعد از طرح برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) صورت گیرد. اجرای گام‌های مورد قبول ایران یکی از ملزومات جهت پایان تحریم‌های آمریکا خواهند بود.

فارس: آیا بنظر شما این دور از مذاکرات به وقت اضافی خواهد کشید؟ مزایا و معایب این مسئله برای طرفین چیست؟

آینهورن: با نزدیک شدن به زمان مورد توافق یعنی سی‌ام ژوئن، به طور فزاینده‌ای بعید بنظر می‌رسد که توافق نهایی در مهلت مقرر حاصل شود. طرفین مایل هستند تا این کار را در این ماه به پایان برساند. اما به نفع آن‌ها است که در صورت نیاز وقت بیشتری را برای اطمینان از توافقی که بعدا از بروز مشکلات بعدی‌ جلوگیری می‌کند، اختصاص دهند.

فارس: ممکن است درباره نحوه بازرسی‌های احتمالی توضیحات بیشتری دهید؟

آینهورن: اگر منظور شما نظارت بر نحوه اجرای تعهدات ایران است، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مسئول رسیدگی به این مسئله است. اگر منظور نظارت بر اجرای کلی است، در این زمینه نیز کمیسیونی مرکب از کشورهای عضو  ۱+۵، اتحادیه اروپا و ایران مجری این مسئله هستند. کمیسیون یاد شده به نحوه متابعت ایران از تعهدات هسته‌ای و نیز تعهدات گروه ۱+۵ درباره کاستن از تحریم‌ها نظارت می‌کند.

فارس: نظر شما درباره این‌که ایران ضرورت دارد تا در بیانیه‌ای در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای گذشته‌اش توضیح دهد، چیست؟ آیا اساسا چنین موردی صحت دارد؟ لطفا بیشتر توضیح دهید؟

آینهورن: به باور من ضرورت دارد ایران برای رفع شبهات درباره فعالیت گذشته‌اش با اجرای گام‌هایی موافقت کند که از جمله تماس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با افراد (دانشمندان) حاضر در آن فعالیت‌ها و نیز امکان دسترسی آژانس به مکان‌های حساسی که فعالیت‌های گذشته در آن‌جا صورت می‌گرفته، می‌باشند.

فارس: ایران خطوط قرمزی دارد که عبارتند از عدم بازرسی از تاسیسات نظامی و ممنوع بودن گفت‌و‌گو با دانشمندان هسته‌ای و همچنین برگشت‌پذیر بودن تعهدات. همانطور که طرف مقابل ایران بحث راستی آزمایی را مطرح می‌کند ایران نیز باید طرف مقابل را مورد راستی آزمایی قرار دهد و این‌که ایران اقدامات متقابلی را تدارک ببیند و تعهد یک طرفه تنها برای ایران نباشد. خب نظر شما در این زمینه چیست؟

آینهورن: ایران باید پروتکل الحاقی که در آن دسترسی به تاسیسات نظامی و گفت‌وگو با دانشمندان هسته‌ایش را میسر کند، بپذیرد. ایران در این زمینه نمونه خاص نیست. تمامی کشورهایی که پروتکل الحاقی را قبول می‌کنند چنین طرز عملی‌ را نیز میسر می‌سازند. این رویکردها البته شامل پادمان‌هایی است که می‌تواند مانع از افشای اسرار مشروع و جلوگیری از سوء استفاده از مصاحبه‌ها شود. این توافق باید متوازن و متقابل و برای طرفین مفید باشد.

فارس: در بین کشورهای غربی حاضر در گروه ۱+۵ فرانسه معمولا قبل از نشست‌ها مانع تراشی می‌کند در حالی‌که آلمان و انگلیس معمولا ساکت هستند در حالی‌که به اصطلاح این کشورها در یک ماشین نشسته‌اند. نظرتان در این زمینه چیست؟

آینهورن: تعریف یک توافق کامل ممکن است بین کشورهای حاضر در گروه ۱+۵ متفاوت باشد. با این حال با وجود تفاوت‌های کوچک، این گروه همیشه رویکردی مشترک داشته است.

فارس: آیا توافق نهایی هسته‌ای زمینه ساز عادی شدن روابط ایران و‌ آمریکا خواهد شد؟ موانع موجود در این مسیر برای دو کشور چیست؟

آینهورن: توافق نهایی را نباید به عنوان ابزاری جهت عادی سازی روابط ایران و آمریکا در نظر داشت. این توافق احتمالا باب پرداختن به مباحث مرتبط با مشکلات کلی فی مابین را میسر می‌کند. البته بی اعتمادی زیادی بین واشنگتن و تهران وجود دارد که امکان عادی سازی سریع روابط  بین دو کشور را مسیر نخواهد کرد. برای آمریکا، عامل مهمی که بر حرکت در عادی سازی روابط با  ایران تاثیر خواهد گذاشت، نحوه رفتار ایران در منطقه است.

فارس: آیا تیم هسته‌ای ایران هوشمندانه در نشست‌ها حاضر شده است؟

آینهورن: ایرانیان مذاکره کنندگان باهوشی هستند. اما  آن‌ها نمی‌دانند که نباید خیلی خود را در موضع بالادستی حساب کنند. در حال حاضر این خطر وجود دارد که ایران با اشتباه محاسباتی نسبت به این‌که آمریکا مشتاق‌تر به حصول توافق است و ایران می‌تواند براحتی در میز مذاکرات حاضر شده و همه امتیازهای لازم را از آمریکا بگیرد وارد میدان شود. اگر ایران چنین رویکردی را اتخاذ کند، هیچ توافقی در کار نخواهد بود.

فارس: فرض کنیم که عربستان سعودی هم اینک کشوری هسته‌ای است. آن موقع رفتار آمریکا در قبال این متحد قدیمی‌‌اش چگونه خواهد بود؟

آینهورن: علاقه احتمالی عربستان سعودی در کسب جنگ افزارهای هسته‌ای متاثر از اثر بخشی یک توافق نهایی هسته‌ای و رفتار ایران در منطقه خواهد بود. ایران قادر است انگیزه‌های عربستان سعودی را در داشتن جنگ افزارهای هسته‌ای با قبول یک توافق محکم و قابل رسیدگی، اجرای موشکافانه آن و پرهیز از فعالیت‌هایی که موجب نگرانی کشورهای حاضر در منطقه و همسایگانش ‌شود، بکاهد.

فارس: هفته گذشته اخباری مبنی بر ملاقات برخی مقام‌های اسبق سعودی و اسرائیلی به بیرون درز کرد. گفته می‌شود عربستان سعودی طرح هفت ماده‌ای برای خاورمیانه و حمایت از کردهای منطقه علیه ایران دارد. نظر شما در این باره چیست؟

آینهورن: البته من درباره طرح هفت ماده‌ای چیزی نشنیده‌ام اما فکر می‌کنم با توجه به فعالیت‌های پرخاشگرانه ایران در منطقه شاهد فشرده شدن ماشه واکنش متحد همسایگان ایران را برای مواجهه با آن‌چه که آن‌ها تلاش جمهوری اسلامی برای تسلط در منطقه می‌نامند، باشیم.

فارس: آیا اوباما در ترغیب کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در «کمپ دیوید» برای قبول مذاکرات هسته‌ای با ایران موفق بود؟

آینهورن: بعد از نشست کمپ دیوید از منظر عمومی کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس این موضوع که توافق هسته‌ای می‌تواند منجر به افزایش امنیت منطقه شود را پذیرفته‌اند اما آن‌ها از قضاوت درباره پدیدار شدن توافق نهایی خودداری می‌کنند تا بتوانند نسبت به جزییات توافق نهایی تحلیل داشته باشند.

فارس: آیا ممکن است توافق نهایی هسته‌ای منجر به تغییر سیاست آمریکا در منطقه خاورمیانه شود؟

آینهورن: این توافق در ذات خود بعید است که سیاست‌های آمریکا را خاورمیانه تغییر دهد. آمریکا تلاش برای حفظ امنیت در منطقه و کوشش برای حل مشکلات را از مجاری دیپلماتیک تداوم می‌بخشد.

فارس: و سرانجام به عنوان سئوال آخر. به نظر می‌رسد کمک‌های نظامی آمریکا به عراق دستاورد ملموسی را در نبرد علیه داعش نداشته و ما کمیت و کیفیت ضعیفی را از ارتش عراق شاهدیم. نظر شما در این‌باره چیست؟

آینهورن: متاسفانه پاسخ به این سئوال در حیطه توانایی و تخصص من نیست.

منبع: فارس