چه نوع درد شکمی در کودکان به لحاظ جراحی اهمیت دارد؟

همراه بودن درد شکمی با علائمی مثل اتساع شکم وعدم دفع گاز و مدفوع، احتمال وحود علت جراحی را بالا می برد. دو عامل سن  و جنسیت کودک در تعیین علت زمینه ای شکم حاد جراحی موثر است.  درد حاد شکم در کودک که به صورت پیشرونده در طی ۶ ساعت ادامه یابد شکم حاد جراحی نامیده می شود. در نوزادان علت اصلی آن عدم تشکیل قسمتی از دستگاه گوارش است که اصطلاحا آترزی نامیده می شود.شامل آترزی مری، آترزی روده کوچک، آترزی روده بزرگ و مقعد بسته یا آترزی مقعد می باشد.

عدم تشکیل قسمتی از دستگاه گوارش علائم انسدادی در نوزاد ایجاد می کند که شامل درد شکم، استفراغ، عدم تحمل تغذیه و اتساع شکمی است.

با استفاده از اخذ شرح حال، رویت بررسی های دوره بارداری مثل سونو گرافی، معاینه بالینی نوزاد، بررسی های رادیولوژیک و سونو گرافی و اقدامات تشخیصی برای ارزیابی ناهنجاری های همراه، تشخیص علت شکم حاد جراحی در نوزاد مشخص می شود. البته گاهی در نوزادان علت شکم حاد جراحی، فتق اینگوینال گیر کرده است. لذا قابل ذکر است که وجود فتق کشاله ران یا اینگوینال در نوزاد یک روزه هم نیاز به دخالت جراحی را ضروری می کند.

در شیرخواران ۵ تا ۹ ماهگی یکی از علل شکم حاد جراحی انواژیناسیون یا اینتیوساسپشن است. انواژیناسیون یک نوع انسداد حاد دستگاه گوارشی در شیر خوار است که با درد های کولیکی و پریودیک (دوره ای) شکم همراه با استفراغ بوده و در مواردی که درمان به تاخیر بیفتد، با خونریزی از دستگاه گوارشی تحتانی همراه است.

این انسداد به دنبال سرما خوردگی یا اسهال و استفراغ در کودکان دیده می شود. تشخیص آن با سونو گرافی و عکس رنگی از روده بزرگ می باشد که عکس رنگی علاوه بر نقش تشخیصی، می تواند نقش درمانی را نیز ایفا کند. پس والدین باید درد ناگهانی شکم در شیر خوار که ماهیت کولیکی و پریودیک داشته و همراه با استفراغ است را جدی تلقی کرده و به پزشک مراجعه کنند.

یکی دیگر از علل شکم حاد جراحی در کودکان فتق های جدار شکم است. این فتق ها شامل فتق اینگوینال، فتق رانی، فتق نافی و فتق اپی گاستریک است. در مورد فتق رانی و اینگوینال به دلیل احتمال انسداد روده و گانگرن یا سیاه شدن ارگان ها یا اعضای گیر کرده در فتق، مثل تخمدان در دختران، لزوم دخالت جراحی وجود دارد. ولی یک سری از فتق های جدار شکم علیرغم ایجاد درد شکم دخالت جراحی را ایجاب نمی کند. ( مثل فتق نافی) – فتق یعنی بیرون زدگی احشا داخل شکم از حفره شکم به بیرون آن .

از دیگر علل شکم حاد جراحی پیچش بیضه در پسران و پیچش تخمدان در دختران است. که درد در این موارد بسیار شدید بوده و همراه با تهوع و استفراغ می باشد. لذا در معاینه بالینی کودکان با درد شکم معاینه دستگاه تناسلی در پسر و دخترلازم و ضروری است. لازم به ذکر است که تاخیر در مراجعه و تشخیص می تواند باعث از بین رفتن کامل ارگان های جنسی شود. بهترین زمان عمل جراحی در این موارد زیر ۶ ساعت از شروع درد است.

تنگی محل خروج معده، رفلاکس گوارشی، وجود زخم معده یا اثنی عشر، سنگ کیسه صفرا و سنگ حالب از دیگر علل شکم جراحی در کودکان هستند.
لازم به ذکر است که عفونت لوب تحتانی یا قسمت تحتانی ریه هم می تواند علائم درد حاد شکم را تقلید کند .

سرما خوردگی به علت بزرگ کردن غدد لنفاوی مزانتر روده سبب درد شکم جراحی می شود. (مزانتر قسمتی ازروده است که وظیفه ی خون رسانی به روده را دارد.)

سابقه عمل جراحی شکمی قبلی که چسبندگی ایجاد کرده باشد، از دیگر عوامل شکم حاد جراحی در کودک است. این چسبندگی های داخل شکمی سبب انسداد دستگاه گوارش شده ودل درد همراه با استفراغ و اتساع شکمی ایجاد می کند.

گاهی احتباس ادراری  و یبوست درد حاد شکمی ایجاد می کند که با رفع انسداد ادراری و رفع یبوست مشکل بیمار نیز بدون دخالت جراحی حل می شود.

یکی از علل شایع شکم حاد جراحی در کودکان آپاندیسیت است. سن شیوع آن بعد از ۱۰ سالگی است. ولی لازم به ذکر است که آپاندیسیت حاد حتی در نوزادان هم دیده می شود لذا آپاندیسیت به عنوان روباه شکم نامیده شده است و همیشه باید احتمال آن وقوع آن داده شود.

دکتر جواد غروبی
دانشیارو فوق تخصص جراحی و ارولوژی کودکان و نوزادن

منبع:عصرایران