از شوخی های جنابخان تا نظریه "عروس آذربایجان"/ جوگیری‌های سیاسی برای حمایت از خنداننده‌ها

قائم آنلاین،نمی شود سیاست را از زندگی مردم ایران خط زد. به خصوص وقتی پای طنز به میان بیاید. مردم ما در کوره راه سخت ترین بحران های سیاسی هم روحیه طنازی خود را حفظ کرده اند و به همین خاطر همیشه طنازانه ترین مطالب نیز ریشه ای در سیاست و فضای سیاسی و کلام و رفتار سیاست مداران دارد. این شبها که مسابقه خنداننده برتر برنامه خندوانه هر شب مخاطب بیشتری را به تماشای شبکه نسیم می کشاند و مخاطب گسترده اش را به خندیدن بیشتر میهمان می کند هم می شود رگه هایی از سیاست را در اجرای استندآپ کمدین های خندوانه دید.

با اینکه درصد بالایی از سوژه های مورد استفاده کمدین ها مسائل اجتماعی و خاطرات شخصی تشکیل می دهد اما هر از گاهی هم گوشه ای از این سخنان طنز به سمت سیاست رفته است و هرچند خفیف و در کنایه بوده اما بازخوردهای جالبی نیز در فضای عمومی به همراه داشته است. سازندگان برنامه خندوانه با ذکاوت و مدیریت درست و به مدد تسط و هوشمندی رامبد جوان و البته زنده نبودن پخش برنامه توانسته اند همه چیز را در حد معتدل و مناسب حفظ کنند و بدون برانگیختن کوچکترین حساسیتی کار را پیش ببرند، این مسئله به خصوص برای مخاطبی که در یک جامعه سیاست زده به تماشای رسانه ملی با آن همه خط قرمز نوشته و نانوشته اش نشسته حساسیت های ویژه ای نیز به دنبال دارد.

این گوشه و کنایه ها پیش از این هم با حضور چهره های سیاسی و غیر سیاسی در خنداونه اتفاق افتاده بود. از کنایه اکبر عبدی به دولت تا شعر کلید امیرحسین مدرس و جمله جناب خان به او که با این شعر می تواند رئیس جمهور شود!

اما اولین کسی که در این مسابقه با ارجاع مستقیم به یک چهره سیاسی در دور اول پای سیاست را به مسابفه خندوانه باز کرد شقایق دهقان بود که او را «خانم دهقان» تشویق می کنند. او با نام آوردن از محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت و اشاره طنز به مذاکرات هسته ای و ماجرای حالا دیگر به طنز آمیخته «هیچ وقت یک ایرانی را تهدید نکن!» آغاز کننده این مسیر بود.

دهقان که با پشت سر گذاشتن رضا شفیعی جم به دور دوم رسیده بود این بار در رقابت با علی مسعودی(مشهدی) یک موضوع ساده اجتماعی یعنی تفاوت های زن و مردها را دستمایه طنازی قرار داده بود و اشاره مستقیمی به سیاست نداشت اما دراولین لحظات برنامه و قبل از قرعه کشی بود که تنها بکار بردن یک جمله درباره رای آوردن خودش، ذهن حساس مردم را به یاد یک دیالوگ مشهور در سال ۸۸ انداخت که از شبکه بی.بی.سی پخش شده بود. جمله ای که به نظر می رسید مهمترین استدلال مدعیان تقلب براثبات ادعای شان در انتخابات ریاست جمهوری بود و بعدها در فضای طنز به «نظریه داماد لرستان!» و «نظریه عروس آذربایجان!» معروف شد. این مسئله به خصوص برای کسانی که به دنبال چنین مسائلی هستند، طی روزهای بعد از آن بازخوردهای جالبی در شبکه های اجتماعی داشت.

شقایق دهقان گفت به بختیاری بودن بودن خودش اشاره کرد و گفت که همسرش هم آذری است و اگر مشهدی ها به مسعودی رای می دهند دیگرانی هم هستند که با همین ملاک به او رای بدهند. پیش از او البته نادر سلیمانی هم سعی کرده بود با پر رنگ کردن آبادانی بودن خودش و استفاده از شال تیم صنعت نفت آبادان توجه همشهری هایش را به خود جلب کند.

علیرضا خمسه دومین کسی بود که در استند آپ دور از انتظار و البته نا امید کننده اش با موضوع «خر» اشاره ای هم به نقش شیر خر در وزیر شدن یکی از سیاست مداری دوره اصلاحات داشت. ماجرای نوشیدن شیر خر توسط یکی وزاری دوره اصلاحات که اتفاقا سر از دامن مخالفان جمهوری اسلامی در لندن در آورد و آنتن بی.بی.سی را برگزید مربوط به همان دوره بود که وی در مصاحبه ای به مسئله خوردن شیر خر در دوره کودکی اشاره کرد و بازخوردهای طنز زیادی هم در رسانه ها داشت.

امیر مهدی ژوله طنز نویس و طنز پرداز تا الان آخرین چهره ای است که در رقابت با امین حیایی حتی نام سیاست و سیاست مدارها را آورد اما با زیرکی از کنار آن گذشت و به نوعی نشان داد که هنوز زمان مناسبی برای طنز پردازی درباره فضای سیاسی کشور در رسانه ملی نیست.

رقابت ژوله و حیایی البته حاشیه های دیگر از جنس سیاسی هم در فضایی خارج از برنامه خندوانه داشت. به خصوص وقتی یکی از کاریکاتوریست ها با درج پستی در صفحه شخصی خود با استدلال اینکه امین حیایی در فلان فیلم سینمایی که خلاف نظر او بوده حضور داشته و بازی کرده است نباید به او رای داد و از مخاطبینش خواست به دوستش امیر مهدی ژوله رای بدهند. هرچند این پست از صفحه کاریکاتوریست مذکور حذف شد اما نشان داد عده ای هستند که به دنبال ایجاد حاشیه و برداشت سیاسی از هر اتفاقی هستند و نمی توانند بدون عینک سیاست زدگی و اختلاف افکنی، حتی به پدیده ای مثل خنداونه نگاه کنند که مهمترین هدفش شاد کردن مردم ایران و کم کردن فاصله ها است نه مخالف خوانی.

با تمام این اوصاف چنین به نظر میرسد که صدا و سیما آرام آرام باید فضا را برای ساخت و پخش طنزهایی با درون مایه های سیاسی و انتقادی بیشتر باز کند و اجازه بدهد مردم از زاویه طنز مسائل سیاسی را به نظاره بنشینند. به نظر میرسد چنین اراده ای در صدا وسیما وجود داشته باشد اما بزرگترین مانع کم تحمل بودن مسئولین دولتی و کم ظرفیت بوده اهل سیاست در مقابل طنز است که باید برای آن فکری کرد. با برخوردهایی که طی این مدت از سوی دولت با برنامه «خنده بازار» و آیتم طنز خبری «صرفا جهت اطلاع» و «حساس نشو» صورت گرفت بعدی به نظر می رسد این مانع به این زودی ها قابل حل باشد.