کیومرث پوراحمد: جان کندم تا فیلمساز شدم

در ابتدای این نشست که به معرفی فیلم‌های اکران شده در بخش مسابقه سینمای ایران اختصاص داشت، به دلیل فشردگی این جلسه، تنها نوبت به حضور عوامل فیلم سینمایی «آسمان آبی مادرم» رسید. علی قوی‌تن کارگردان این فیلم درباره چگونگی شکل‌گرفتن سوژه آن، گفت: هنگام تحقیق و پژوهش در استان متوجه شدم در دامغان و در منطقه‌ای که استخراج زغال سنگ انجام می‌شود، کودکان و نوجوانان هم به بزرگ‌ترها کمک می‌کنند. روی این ایده، چند ماه کار کردم و در نهایت آن را ساختم.

فروغ امجدی بازیگر فیلم «آسمان آبی مادرم» با اشاره به سخت بودن نقشش در این فیلم بیان کرد: بازی در این فیلم، کار سختی برای من بود زیرا هرگز اطلاعاتی از استخراج زغال سنگ نداشتم. آقای قوی‌تن برای ایفای نقش به من یاری رساند و با صبر و شکیبایی مرا تحمل کرد.

وی ادامه داد: در آن شرایط سخت، گرمازده شدم چرا که برای نزدیکی به نقش، ساعت‌ها جلوی آفتاب می‌گشتم تا رنگ پوستم به زنان آن منطقه نزدیک شود. در طول کار، به زنان و کارگران معدن آنجا با دقت نگاه و سعی می‌کردم زبان بدن آنها را بشناسم.

در ادامه «رضا نصیریان» بازیگر ۱۲ ساله این فیلم، گفت که اولین نقشش را در فیلم «آسمان آبی مادرم» تجربه کرده است. او ادامه داد: از اعلامیه‌های نصب شده در بازار دامغان متوجه یک فراخوان بازیگری شدم و بعد به یکی از بخش‌های شهرداری که در آنجا آزمون بازیگری می‌گرفتند، مراجعه کردم و در این آزمون قبول شدم.

«امیرحسین روشنایی» بازیگر ۱۷ ساله این فیلم نیز درباره اولین تجربه بازیگری‌اش توضیحاتی را ارائه کرد.

در بخش دوم این نشست، «نیما عباس‌پور» و «داریوش غریب‌زاده» دو داور نخستین المپیاد فیلمسازی نوجوانان، درباره پذیرش فیلم‌ها در این بخش توضیحاتی را ارائه دادند.

عباس‌پور در بخشی از صحبت‌های خود، با تأکید بر فضای حرفه‌ای فیلم‌های ارائه شده، بیان کرد: پیش از شروع به دیدن فیلم‌ها، تصور می‌کردم شاهد فیلم‌های آماتور خواهیم بود اما با دیدن آنها تصورمان تغییر کرد چرا که شاهد فیلم‌های حرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای زیادی بودیم.

وی ادامه داد: این فیلمسازان روی موضوعات بسیار جدی کار کرده بودند. در عین حال برخی از آنها از فضای نوجوانانه بسیار فاصله گرفته بودند و این با انتظار ما متفاوت بود.

داریوش غریب‌زاده نیز در ادامه به اصول فیلمسازی موفقیت‌آمیز اشاره کرد و گفت: تاکنون کارگاه‌های آموزشی فیلمسازی متعددی در تمام نقاط کشور برای فیلمسازان کوتاه برگزار کرده‌ام. توصیه‌ام برای فیلمسازان نوجوان این است که همیشه خودشان باشند و این رمزی است که می‌تواند آنها را تبدیل به موفق‌ترین فیلمساز کند.

وی افرود: رجوع به خود، از خود گفتن و دنیا را از زاویه دید خود به مخاطب نشان دادن، در موفقیت فیلمساز نقش اساسی دارد. تاریخ سینما، به فیلمسازانی که دنباله‌روی دیگران بوده‌اند و از آنها تقلید کرده‌اند، اهمیتی نداده و آنها را نادیده گرفته است.

این داور نخستین المپیاد فیلمسازی نوجوانان در حضور فیلمسازان نوجوان حاضر در نشست، گفت: سینمای امروز نیاز به کسانی دارد که به جای مشق، انشا می‌نویسند. خواهش من از شما فیلمسازان نوجوان این است که نگاه خود را در آثارشان اراده کنند. هیچ‌گاه نباید به دنبال پیدا کردن سوژه برای فیلمسازی باشید بلکه از ابتدا باید دغدغه فیلم را داشته باشید، سپس به سراغ آن بروید. در این راه، خواندن داستان کوتاه و دیدن فیلم‌های مختلف، به شما کمک می‌کند که با روایت‌های مختلف آشنا شوید و به راحتی بتوانید خودتان را روایت کنید. نوشتن فیلمنامه باید با جسم و جان و روح شما، یکی شود. به طور خلاصه ساخت فیلم باید برگرفته از جوشش باشد نه صرفا کوشش.

عباس‌پور نیز گفت: من چند نگرانی برای شما دارم. اول این که بچه‌ها مبادا برای ایده فرصت نگذارند و وقت صرف آن نکنند. نکته دوم این است که در هر صورت فیلمساز باید مخاطب را در نظر بگیرد و در آخر، بیشترین نگرانی‌ام این است که حمایت از فیلمسازان نوجوان صورت نگیرد و ادامه پیدا نکند. امیدوارم این حرکت المپیاد و حمایت از آن در مقاطع بعدی تداوم داشته باشد.

در ادامه جلسه، نیکخواه آزاد، از فیلمسازان حاضر در جلسه سئوالی پرسید مبنی بر این که اگر از شما حمایت نشود، همچنان مایل هستید فیلم‌های بعدی‌تان را بسازید؟

نوجوانان حاضر در نشست قریب به اتفاق پاسخ دادند که برای ساخت فیلم‌های المپیاد، هیچ حمایتی از ما نشد و حتی کارگاه‌های آموزشی را فقط برای برخی از استان‌ها برگزار کردند، اما ما همچنان مشتاق به ساخت فیلم هستیم و راهمان را ادامه می‌دهیم.

غریب‌زاده در تکمیل صحبت‌های قبلی‌اش افرود: شما باید به مرتبه فیلمساز بودن برسید و بعد شروع به نگارش فیلمنامه کنید. برای رسیدن به آن مرتبه، هم قبل از نیاز به امکانات باید به رشد فکری کافی رسید و از ادبیات غنی برخوردار بود. فیلمسازی بر پایه مطالعه است. باید مطالعه خود را افزایش دهید و بعد پشت دوربین قرار بگیرید.

بخش پایانی این نشست، به گفت‌وگوی فیلمسازان سینمای ایران با فیلمسازان نخستین المپیاد فیلمسازی نوجوانان، اختصاص داشت. این نشست با حضور کیومرث پوراحمد، غلامرضا رمضانی، حمید جبلی، فریال بهزاد و مجید قاری‌زاده برگزار شد که هر یک از این فیلمسازان باسابقه سینمای کودک و نوجوان با ذکر خاطراتی از شروع به کار خود در عرصه فیلمسازی، به نوجوانان حاضر نکات آموزنده‌ای را ارائه دادند.

پوراحمد در ابتدا گفت: آشنایی من با روایت و قصه به دوران کودکی‌ام و از طریق رادیو و قصه‌های شب بازمی‌گردد. همیشه کیهان بچه‌ها و کتاب‌های پلیسی می‌خواندم. در ۱۲ سالگی برای اولین بار با برادرم به سینما رفتم که گویی جهان تازه‌ای به رویم باز شد و شیفته سینما شدم. کلاس‌های دبیرستان را با رفتن به سینما از دست می‌دادم و این کار هر روز من بود. معتقدم درس‌های مدرسه‌ام برای فیلمسازی به من هیچ کمکی نکرد. من برای ساختن فیلم بسیار سماجت کردم، فیلم‌های زیادی دیدم و جان کندم. در این راه، هیچ حمایتی، حتی از جانب خانواده من نشد.

کارگردان «شرم» و «خواهران غریب» گفت:  اولین نقد حرفه‌ای‌ام را برای فیلم «آرامش در حضور دیگران» ساخته ناصر تقوایی پس از پنج بار دیدن، نوشتم. برای نوشتن نقد فیلم حتی بدترین فیلم‌ها را دو بار می‌بینم و معتقدم از طریق دیدن فیلم و خواندن نقدها سینما را بیشتر آموختم. همچنان هم مجله فیلم و نقد فیلم‌های خارجی آن را می‌خوانم.

پوراحمد آشنایی با نادر ابراهیمی را بزرگترین شانس زندگی‌اش دانست و او را پدر معنوی خود معرفی کرد. کارگردان «قصه‌های مجید» درباره نحوه آشناشدن با ابراهیمی گفت: از طریق یکی از بستگان به نادر ابراهیمی معرفی شدم و در سریال «آتش بدون دود» به عنوان دستیار پنجم با او همکاری کردم. اما هنگام نوشتن سناریو، در تمام مدت کنار او بودم. بارها سناریوهایی خواندم و تسلط کامل به تمامی شخصیت‌های آن داشتم.

وی با اشاره به این که همکاری موفق در تدوین این سریال موجب به چشم آمدن بیشتر توانایی‌هایش شد، افزود: کم کم از دستیاری پنجم به دستیاری اول ارتقا پیدا کردم و ابراهیمی متوجه شد که حضور من چقدر ضروری است. ابراهیمی به من اولین درس را در فیلمسازی آموخت و آن این بود که به تمامی نظرات دیگران گوش دهم اما در انتها، کاری را انجام دهم که فکر می‌کنم درست است. امروز هم در زمان فیلمسازی با همین روش کار می‌کنم. این کارگردان افزود: بعد از گذشت ۴۰ سال، هنوز ادعای هنرمند بودن ندارم.

نیکخواه‌آزاد در پایان صحبت‌های پوراحمد، کتاب‌های «کودکی نیمه‌تمام من» نوشته این فیلمساز و همچنین مجموعه کتاب هفت جلدی «آتش بدون دود» نوشته زنده‌یاد نادر ابراهیمی را به نوجوانان معرفی کرد تا در مسیر فیلمسازی‌شان آنها را مطالعه کنند. پوراحمد هم نوجوانان فیلمساز را به خواندن کتاب «پیر پرنیان اندیش» هوشنگ ابتهاج تشویق کرد.

در بخش دیگری از این نشست سه ساعته، «مجید قاری‌زاده» رو به نوجوانان گفت: امروز شماها امکاناتی دارید که ما از آن محروم بوده‌ایم. اگر عاشق سینما و هنر نباشید، زود از کارتان خسته می‌شوید. تفاوت امروز شما با زمان ما این است که ما با قصه بزرگ شدیم. قصه‌هایی که شخصیت و تعلیق داشتند.

وی افزود: توصیه من به شما این است که از میان فیلمسازها یک الگو داشته باشید. هیچ دانشگاهی نمی‌تواند از شما یک کارگردان بسازد. با ساخت یک فیلم کوتاه تصور نکنید فیلمساز شده‌اید و به خود مغرور نشوید.

از دیگر توصیه‌های قاری‌زاده به فیلمسازان نوجوان مطالعه کتاب و تماشای فیلم بود و ادامه داد: روزی که فیلم اولتان را می‌سازید، فیلمنامه را خودتان بنویسید و حتما سعی کنید درباره شهری که در آن به دنیا آمده و بزرگ شده‌اید، فیلم بسازید.

«فریال بهزاد» از دیگر حاضران در این نشست، با اشاره به آشنایی‌اش با دنیای روایت و سینما گفت: در دوران کودکی، کتاب قصه زیاد می‌‌خواندم. تنها دختری بودم که فیلمبرداری را آن زمان در ایران خواندم. پس از ادامه تحصیل در آمریکا به ایران بازگشتم اما آن زمان به من اجازه فیلمبرداری داده نشد و گفتند تنها فیلمبرداری انیمیشن می‌توانم انجام دهم. وی ادامه داد: پس از آن در حوزه کودک و نوجوان، تهیه کننده و کارگردان شدم و اولین کارم، فیلم «کاکلی» بر اساس قصه هوشنگ مرادی کرمانی بود که آن را به پیشنهاد سیدمحمد بهشتی مدیرعامل وقت بنیاد سینمایی فارابی ساختم.

این کارگردان به فیلمسازان نوجوان توصیه کرد: مطالعه ادبیات داستانی و به تصویر کشیدن آن در ذهنتان می‌تواند به شما کمک زیادی بکند تا با تماشای فیلم، پلان به پلان آنها را ببینید و تحلیل کنید.

«حمید جبلی» نیز در بخشی از این نشست، گفت: سینمای جادویی تا حدی برای ما مهم بود که برای ورود به آن، حاضر  بودیم بخشی از زندگی خود را کنار بگذاریم تا به رویاهایمان برسیم.

وی ادامه داد: ابزار در دوره شما بر خلاف دوره ما که ارزش بود، دیگر مهم نیست. شما می‌توانید از امکانات دیجیتال برای ساخت فیلم استفاده بهینه کنید اما در هنر قرار نیست هر کس که تکنیک یاد می‌گیرد، هنرمند باشد. هنرمند آن کسی است که حرفی برای گفتن دارد و چگونه گفتن را بلد است. این تلاش، علاقه و استمرار است که شما را ماندگار می‌کند.

«غلامرضا رمضانی» نیز در این نشست با اشاره به سختی‌های آغاز فعالیتش در سینما و تئاتر بیان کرد: از اول راهنمایی بازیگر تئاتر بودم و سه سال به خانه تاتر شهرمان می‌رفتم و خواهش می‌کردم تا اجازه دهند، من بازی کنم. در نهایت مرا برای نقشی بسیار کوتاه پذیرفتند اما متاسفانه از بدشانسی من آن نقش هم از فیلمنامه حذف شد. آن زمان عاشق بازیگری بودم اما بعدها متوجه شدم تا چه حد نادانم و علاقه‌ام به کارگردانی است.

وی ادامه داد: ما نسل حسرت‌ایم. من حتی هم‌اکنون هم حسرت می‌خورم چرا که در تمام مدت فیلمسازی کسی از من حمایت نکرد و مرا به جلو هل نداد. با دیدن شما حسرت می‌خورم و فکر می‌کنم اگر به من هم در سن نوجوانی اجازه داده می‌شد که فیلم بسازیم و به جشنواره ارائه دهیم، از این هم مفیدتر واقع می‌شدم.

رمضانی در پایان صحبت‌هایش به فیلمسازان نوجوان پیشنهاد کرد: اگر حرفی برای گفتن ندارید، به سراغ فیلمسازی نروید. شما باید در این مسیر استقامت داشته باشید و اگر شور و حرارت کافی برای این کار ندارید، زمان خود را حرام نکنید.

رمضانی ضمن تشکر از دبیر جشنواره برای ایجاد بخش المپیاد فیلمسازی بیان کرد: از سال ٧٦ که به جشنواره‌های بین‌المللی فیلم می‌رفتم، در همه آنها یک بخش جنبی به نام فیلمسازی نوجوانان وجود داشت و من حسرت می‌خوردم که چرا ما این بخش را حتی در جشنواره فیلم کودک و نوجوان خودمان نداریم. اما از امسال دیگر خوشبختانه این بخش جز افتخارات سینمای ما خواهد شد که نوجوانان دیگر حسرت به دل نمانند و این فرصت برای شما و سینمای ایران فرصت یک غنیمت است.

شجاع نوری هم در واکنش به این سخن رمضانی گفت: ما با انجام این کار، یک آرزو را دنبال کردیم و با وجود استقبال هزار نفره در این مسیر، برای ادامه کار مشتاق‌تر شدیم. به اعتقاد ما همه این فیلم‌ها به نوبه خود از تازگی و و اصالت برخوردارند و حرفی برای گفتن دارند.

حاضران نیز برای تشکر از دبیر بیست و نهمین جشنواره بین‌المللی فیلم های نوجوانان همدان، وی را تشویق کردند.

کیومرث پوراحمد نیز در تأیید اهمیت حضور این سینماگر با تجربه در برگزاری این دوره جشنواره، گفت: من حوصله حضور در جشنواره‌ها را ندارم و تنها به علت دعوت آقای شجاع نوری به همدان چرا که او سال‌ها سفیر سینمای ایران در جهان بوده و از جمله افرادی است که در جهانی شدن سینمای ایران سهم داشته است. او همچنین خواست تا حاضران به افتخار امیر اسفندیاری و التفات شکری‌آذر به واسطه تلاش‌شان در مسیر بین‌المللی شدن سینمای ایران کف بزنند.

نیکخواه آزاد در پایان این نشست خطاب به نوجوانان توصیه‌هایی ارائه داد. او به فیلمسازان حاضر در المپیاد فیلمسازی جشنواره بین‌المللی فیلم‌های نوجوانان گفت: در کنار مطالعه قصه، تصورتان از زندگی هم بسیار مهم است. خود را در معرض تجربه بگذارید. در هنرهای مختلف پرسه بزنید و خود را در معرض انواع هنربگذارید. سماجت از خود به خرج دهید و از رو نروید. امیدوارم  زنده باشم تا روزی یکی از شماها نزد من بیاید و به من بگوید من یکی از همان فیلمسازان المپیادی هستم که اکنون به جایی رسیده‌ام.