خط مشی امام حسن علیه السلام چگونه بود؟

ضمن آنكه امام دوم شیعیان، در ماجرای صلح، توانست معاویه را در معرض آزمایش عمومی بگذارد و باطن مكار و عقاید فاسدش را رسواكند. شاید اگر تدابیر سبط اكبر پیامبر(ص) نبود، امروز در همه جای دنیا، معاویه به‌عنوان یك قهرمان و یك سیاستمدار باهوش و باتدبیر شناخته می‌شد، كتاب‌های بسیاری برای او نوشته شده و مردمان زیادی عاشق راه و شیدای وجود او بودند؛ چرا كه معاویه با روش‌های شیطانی، تمام زمینه‌های ماندگاری را برای خود و حكومت خبیثش فراهم ساخته بود. او با ترفندهای نرم و زیركانه، ضمن حفظ ظواهر دین، حكومت نبوی را به سمت سلطنت سبز اموی نزدیك ساخته و اشرافی‌گری پادشاهان شكم‌چران بی‌خدا را جایگزین ساده‌زیستی و عدالت‌خواهی امیرالمومنین(ع) كرده بود.

امام مجتبی(ع) در شرایطی كه حتی یاران خاصش نیز در برابر تطمیع و تهدیدهای معاویه، رنگ باخته و گرد او را خلوت كرده بودند و او هیچ امكان موثقی برای مبارزه نداشت، با یك قرارداد كاملا متفاوت، جدی و واضح، معاویه را ناچار كرد پوستین دیانت را از تن بیرون كرده و ماهیت خود را به مسلمانان ساده‌اندیش نشان دهد. همین كه معاویه پس از ماجرای صلح در شهر كوفه حاضر شد و بر منبر خلافت بالا رفت و به مردم گفت من برای اقامه نماز و روزه با شما ستیز نكرده‌ام، من خواهان حكومت بوده‌ام؛ همین یك جمله معاویه برای قضاوت همه تاریخ كفایت می‌كند، اما بیان این جمله از جانب معاویه كه او را داهیه‌العرب نامیده‌اند، به این سادگی امكان نداشته است.

روش امام حسن(ع) درواقع یك روش انقلابی كوبنده بود كه در لایه‌هایی از مسالمت‌جویی اجتناب‌ناپذیر پنهان شده بود. حوادث بعدی تاریخ اسلام، تماما درستی خط‌مشی امام حسن(ع) را تفسیر و تأیید می‌كند.