پیش‌بینی «سونامی» بیکاری ۲۶ درصد تا ۱۴۰۰

اخیراً معاون اول رئیس جمهور اسحاق جهانگیری از بیکاری به عنوان « ابر چالش» پیش روی کشور یاد کرد و تعامل با دنیا؛ جذب سرمایه گذاری خارجی و تغییر فضای فرهنگی و اجتماعی نسبت به سرمایه گذار و احترام به بخش خصوصی را از جمله مهم ترین اقدامات برای حل این « ابر چالش» دانست. او گفت:« مساله بیکاری از دولت‌های گذشته یکی از مسائل پیش روی کشور بوده است، اما امروز تبدیل به مساله جدی‌تری شده است. اینکه بارها تاکید می‌کنم که با مساله شغل، نمی‌توان شعاری برخورد کرد بر اساس سابقه مدیریتی است که دارم. در بهترین سال‌های نظام جمهوری اسلامی سالانه حدود ٧ هزار شغل ایجاد شد. برای ایجاد شغل در کشور نیازمند بزرگ شدن کیک اقتصاد هستیم، برای بزرگ کردن اقتصاد کشور بخش خصوصی باید به میدان بیاید تا شاهد افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و تولید در کشور باشیم.»

معاون اول رئیس جمهور با اشاره به اینکه مشکلات کشور زمانی حل می‌شود که با بخش خصوصی و سرمایه‌گذار با احترام رفتار شود، به استانداران، فرمانداران، ائمه جمعه و سایر مسوولان توصیه کرد:« باید همانطور که افتخار می‌کنید با بسیج و نیروهای انقلابی می‌نشینید، با بخش خصوصی نیز بنشینید و به آن افتخار کنید.» به گفته معاون اول برای ایجاد یک میلیون شغل نیازمند ٨ هزارمیلیارد تومان اعتبار هستیم و در این شرایط به هر حال این پول باید از بخش خارجی تامین شود.

اما سوال اصلی این است که چالش بیکاری در کشور چقدر حاد است که معاون اول رئیس جمهور که خود نیز یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری بود از این مشکل به عنوان « ابر چالش» یاد می کند.

براساس آمار مرکز آمار ایران نرخ بیکاری در سال ۱۳۹۵ در مجموع سال ۱۲٫۴ درصد بوده است و ایران با حدود ۲٫۲ میلیون نفر بیکار رو به رو است، آماری که باتوجه به جمعیت جوان کشور به خصوص جمعیت جوان تحصیل کرده کشور در شرایط کنونی می تواند به یک سونامی تبدیل شود زیرا پیش بینی می شود هر سال حداقل ۹۰۰ تا ۹۵۰ هزار نفر و در برخی از سال ها رقم های بیشتری به این جمعیت اضافه شوند و این یعنی اینکه دولت هنوز برای اشتغال زایی بیکاران فعلی فکری نکرده باید به فکر بیکارانی باشد که سال آینده وارد بازار کار می شوند و شغل از دولت مطالبه می کنند. مطالبه ای که به اعتقاد کارشناسان دولت تنها با رشد اقتصادی بالا که می تواند با خود اشتغال زایی بالایی نیز به همراه داشته باشد، عملیاتی خواهد بود.

بررسی های انجام شده از سوی کارشناسان و مراکز تحقیقاتی اقنصادی کشور از پیش بینی آینده بازار کار نشان می دهد در صورت تداوم سناریوهای «سنتی» رشد اقتصادی در کشور، نرخ بیکاری به صورت مداوم افزایش خواهد داشت.

مطابق پیش بینی مرکز پژوهش های مجلس، در صورتی که قرار باشد نرخ های رشد اقتصادی ایران در سال های آینده در محدوده معمول دهه های اخیر نرخ های (یک تا پنج درصد) باقی بماند و اقتصاد کشور به سمت «رشد اشتغال زا» متمایل نشود، نرخ بیکاری از سطح تقریبا ۱۱ درصد کنونی به میزانی قابل توجه بالاتر می رود. به طوری که در سال ۱۴۰۰ در سناریوی خوش بینانه، به حدود ۱۶ درصد و در سناریوی بدبینانه به حدود ۲۶ درصد می رسد و به نظر می رسد حل این شرایط آن چیزی است که معاون اول رئیس جمهور از آن به عنوان « ابر چالش» یاد می کند.

چندی پیش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارش ویژه به وضعیت اشتغال در کشور پرداخت و سناریوهایی درباره آینده اشتغال زایی در کشور بین سال های ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۰ ارائه دارد، گزارشی که به خوبی نشان می دهد شرایط ایران در این زمینه چقدر سخت است.

در این گزارش آمده:« چنانچه نرخ مشارکت اقتصادی (نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) به جمعیت در سن کار) طی دوره ۱۳۹۴-۱۴۰۰ برابر با ۳۷٫۳ درصد ( این عدد میانگین سال های گذشته است، سال قبل نرخ مشارکت ۳۸٫۹ درصد بود) باشد آن گاه در بهترین حالت و با داشتن نرخ رشد ۵ درصدی سالیانه، در سال ۱۴۰۰ جمعیت بیکار برابر با ۴/۱۷ میلیون نفر و نرخ بیکاری ۱۵/۹ درصد خواهد بود. چنانچه نرخ مشارکت طی دوره ۱۳۹۴-۱۴۰۰ برابر با ۳۸٫۷ درصد باشد آن گاه در بهترین حالت (نرخ رشد ۵ درصدی سالیانه)، در سال ۱۴۰۰ جمعیت بیکار برابر با ۵٫۱۶ میلیون نفر و نرخ بیکاری ۱۸٫۹ درصد خواهد بود. در صورت وجود نرخ مشارکت ۴۱ درصد طی دوره ۱۳۹۴-۱۴۰۰ نیز در بهترین حالت و سناریوی نرخ رشد ۵ درصدی سالیانه در سال ۱۴۰۰ جمعیت بیکار برابر با ۶٫۷۸ میلیون نفر و نرخ بیکاری ۲۳٫۵ درصد خواهد بود.

این پیش بینی ها نشان می دهد که اگر دولت می خواهد بر بیکاری غلبه کند چاره ای جز این ندارد که رشد اقتصادی کشور را روی میانگین ۷ تا ۸ درصد برای سال های آینده نگهدارد و سرمایه داخلی و خارجی جذب کند.

در قانون برنامه‌ی ششم توسعه که از سال جاری آغاز می شود ، میزان اشتغال زایی سالانه ۹۵۰ هزار شغل تعیین شده است یعنی در طول ۵ سال که چهار سال آن را دولت کنونی سکان هدایت کشور را در دست دارد باید حداقل برای ۴ میلیون و ۷۵۰ هزار نفر شغل ایجاد شود، اتفاقی که نیازمند سرمایه گذاری بسیار کلانی دارد.

اسحاق جهانگیری چندی پیش نیز در جلسه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی با اشاره به مسئولیت سنگین دولت برای اشتغال زایی در برنامه ششم گفت: « برای ایجاد ۹۵۰ هزار فرصت شغلی در سال نیازمند ۷۷۰ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری هستیم که این منابع باید از طریق سرمایه گذاری خارجی، بودجه‌ی دولت، منابع صندوق توسعه‌ی ملی، منابع بانکی و منابع و سرمایه گذاری بخش خصوصی تامین شود.» در واقع عددی که معاون اول رئیس جمهور برای اشتغالزایی در ۵ سال اجرای برنامه ششم بیان می کند در مجموع ۳ بیلیارد ( هزار، هزار میلیارد) و۸۵۰ هزار میلیارد تومان، رقمی که به نظر می رسد فضایی باشد.