چرا حدود ۱۰۰ سال قبر حضرت علی (ع) مخفی بود؟

روشن است كه عوامل و حوادث گوناگونی موجب عداوت و كینه توزی نسبت به حضرت علی‏ علیه ‏السلام شده است؛ از آن جمله:

۱ – امیرالمؤمنین ‏علیه ‏السلام همیشه به حق عمل می‏كرد و عمل به حق در كام بیشتر مردم تلخ بود.

۲ – كشتن بسیاری از سران كفر در زمان پیامبر(ص)، از قریش و یهودیان و… .

۳ – جنگ جمل كه برنامه ریزی اصلی آن با عایشه بود.

۴ – جنگ صفین كه با معاویه و لشكر او انجام شد.

۵ – ماجرای پذیرش حكمیت.

۶ – جنگ نهروان كه با خوارج صورت گرفت.

ناگفته نماند كه منشأ و بهانه این وقایع در زمان حكومت حضرت علی ‏علیه ‏السلام و دشمنی‌ها با او، قتل عثمان بود؛ خوارج نهروان جنگ با حضرت علی‏ علیه ‏السلام را عبادت می‏دانستند و سبّ و دشمنی حضرت و كشتن كسانی را كه منسوب و یا وابسته به امام بودند، در سرلوحه برنامه‏‌های آنان قرار داشت، چنان كه عبدالله بن خبّاب بن ارت را كه از اصحاب حضرت بود، با همسرش به شهادت رساندند.

دشمنی‏‌ها از سوی آنان ادامه یافت تا این كه عبدالرحمان بن ملجم حضرت علی‏ علیه ‏السلام را به شهادت رساند، پس از مراسم تشییع و تدفین، ابن ملجم را برای اجرای قصاص به حضور امام مجتبی‏ علیه‏ السلام آوردند، به حضرت عرض كرد: می‏خواهم در گوش شما آهسته چیزی بگویم؛ امام حسن‏ علیه ‏السلام پیشنهاد او را رد كرده و فرمود: می‏‌خواهد گوش مرا به دندان بگیرد؛ ابن ملجم گفت: به خدا قسم! اگر می‏‌گذاشت گوشش را جدا می‏‌كردم.

براساس این مسئله توجه به دو نكته ضروری است:

الف) هرگاه قاتل در بند و كسی كه در انتظار كشته شدن به سر می‏برد، این گونه دشمنی خود را اظهار كند، چگونه خواهند بود كسانی كه هیچ منعی برای دشمنی نداشته باشند؟

ب) هر گاه خوارج كه هیچ قدرت حكومتی و غیر آن را در اختیار نداشتند، این گونه دشمنی خود را ابراز كنند، چگونه خواهد بود افكار یاران معاویه و خاندان بنی امیه، در حالی كه حكومت در اختیار آنان بود؟ از اطراف هدایا به سوی آنان سرازیر می‏شد، آنان مبالغه در محو آثار  آل محمدصلی الله وعلیه وآله را از اعظم قربات می‏دانستند.[۱]

روشن است كه انواع دشمنی‏‌ها با حضرت و یاران او با شهادت حضرت به پایان نرسید. صفحات تاریخ مملو از این قبیل عداوت‏ها است. لعن و سب حضرت علی و امام حسن و امام حسین‏ علیهم ‏السلام در قنوت نماز و تحت تعقیب قرار دادن اصحاب حضرت همانند میثم تمار و رشید هجری و جویریة بن مسهر توسط معاویه، نیز لعن امام‏ علیه‏ السلام در منابر و خطبه ‏های نماز جمعه، و انواع اهانت‏ها به حضرت، بخشی از این دشمنی‏ها است.[۲]

مجموعه این عوامل سبب شد كه حضرت علی‏ علیه ‏السلام وصیت كند كه مخفیانه او را دفن كرده و قبر مطهرش را پنهان كند.

برخی از مورخان و سیره نگاران در این زمینه آورده‌‏اند:

۱. اختفای قبر حضرت برای همگان نبوده، بلكه مقصود مخفی بودن آن از دشمنان و نا اهلان بوده است از محمد بن سائب كلبی درباره علت این امر سؤال شد، در پاسخ گفت: از ترس خوارج و دیگران.[۳]

۲. مجلسی هم علت اختفای قبر حضرت را ترس از خوارج و منافقان می‏داند.[۴]

۳. در عبارت دیگری آورده است: غرض حضرت از وصیت به مخفی بودن قبر این بوده است كه بنی‏امیه محل قبر را ندانند، چرا كه اگر می‏دانستند قبر مطهرش كجا است، جنازه را بیرون می‏آورده و آتش می‏زدند، همان گونه كه با جنازه زید بن علی بن الحسین‏علیهم‏السلام چنین كردند. بنابراین احتمال اهانت به جنازه امیرالمؤمنان‏ علیه‏ السلام وجود داشت.[۵]

۴. هتك حرمت به ساحت حضرت، بسیار جدی بود.

برخی از عالمان تصریح كرده ‏اند: چون حضرت علی‏ علیه‏ السلام نسبت به دشمنی‏های بنی امیه آگاهی داشتند، به اختفای قبر خود وصیت فرمودند.[۶]

با انقراض دولت بنی‏امیه به مرور زمان از دشمنی‏ها نسبت به حضرت كاسته شد، به نحوی كه امام صادق‏ علیه‏ السلام در دوران بنی‏ عباس موانع اختفا را برطرف دانسته و با زیارت قبر حضرت، مردم را به آن راهنمایی كردند.

[۱]. سید عبدالكریم بن طاووس، فرحة الغری، منشورات الشریف الرضی، قم، ص ۱۷ – ۱۹.

[۲]. همان، ص ۲۳ – ۲۵.

[۳]. همان، ص ۱۲۳ – ۱۲۴.

[۴]. محمد باقر مجلسی، بحارالأنوار، ج ۴۲، ص ۳۳۸.

[۵]. همان، ص ۳۹۲.

[۶]. قطب الدین الراوندی، الخرائج و الجرائح، ج ، مؤسسة الامام المهدی، قم، ۱۴۰۹ ه، ج ۱، ص ۲۳۴؛ مفید، الارشاد، ج ۱، ص ۱۰؛ الطبرسی، تاج الموالید (مجموعه نفیسه) نشر مكتبة آیة الله العظمی مرعشی نجفی، ص ۹۳.