مشکل اشتغال با تبدیل ارز به ریال و تزریق به روستا حل نمی‌شود

به گزارش قائم آنلاین، اسماعیل شهبازی، استاد دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به بی توجهی به تجربیات شکست خورده گذشته در هنگام تصویب لایحه برداشت ۱٫۵ میلیارد دلاری از صندوق توسعه ملی برای اشتغال­زایی روستایی و در اولویت بودن تعیین متولی توسعه روستایی، گفت: در این لایحه صرفا به تزریق پول و اعتبارات تکیه شده در حالیکه نیازهای اصلی و توانمندسازی روستاییان در آن لحاظ نشده است.

اسماعیل شهبازی، استاد دانشگاه شهید بهشتی و پدر رشته ترویج کشاورزی و کارشناس توسعه روستایی در مصاحبه با رادیو اقتصاد به بررسی تصویب موادی از لایحه برداشت ۱٫۵ میلیارد دلاری از صندوق توسعه ملی جهت اشتغال­زایی روستایی پرداخت که مشروح سخنان وی در ادامه آمده است.

سؤال: مصوبه اخیر مجلس در مورد برداشت ۱٫۵ میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی جهت اشتغال روستایی را چه طور ارزیابی می‌کنید؟

ما قبل از اینکه بخواهیم با استفاده از عامل پول و سرمایه برای توسعه روستایی اقدامی بکنیم، باید ظرفیت‌های روستایی را شناخته و بر طبق آن برنامه‌ریزی کنیم. آن‌وقت است که جایگاه سرمایه‌گذاری مالی در تحقق این برنامه‌ریزی مشخص می‌شود. متأسفانه این کار در کشور صورت نگرفته است. مثلاً ما دانش بومی، استعداد و مهارت‌های محلی، الگوهای تولید بومی و به‌طور کلی سرمایه‌های اجتماعی موجود در روستاهایمان را شناسایی نکرده‌ایم. سیاست‌گذاران فکر می‌کنند که تنها چیزی که روستایی‌ها به آن احتیاج دارند پول است.فکر می‌کنیم با تبدیل ارز به ریال و تزریق آن در روستاها می‌توانیم اشتغال ایجاد کنیم. ایجاد اشتغال و تثبیت جامعه روستایی لوازم دیگری دارد که متأسفانه به آن‌ها توجه نشده است.

در این لایحه متأسفانه از ظرفیت کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس به‌عنوان اتاق فکر مجلس و نیز از ظرفیت نخبگان و کارشناسان و فعالان توسعه روستایی استفاده‌نشده است. این سؤال جدی وجود دارد که مجلس برای تصویب این لایحه از چند نفر کارشناس استفاده کرده که این لایحه بتواند نقش مؤثری در توسعه روستایی داشته باشد؟

روستا به‌عنوان یک مکان تعامل است. اینکه یک سرمایه‌گذار از مناطق شهری به روستا برود و تأسیساتی برای خودش ایجاد بکند، مطلوب توسعه روستایی نیست. مطلوب، این است که زندگی روستایی در این مناطق رونق بگیرد و مردم با احیای منابع محلی و منابع تولید به روستاها برگردند وگرنه با تزریق پول اتفاق خاصی نمی‌افتد.

اگر در این مورد کار کارشناسی انجام می گرفت به‌روشنی مشخص می‌شد که از اولین برنامه هفت‌ساله توسعه و عمران که از سال ۱۳۲۷ کارهای زیادی در توسعه روستایی انجام داده‌ایم، ولی چون به دردهای واقعی روستاها توجه نشده، اکثراً ناموفق بوده است. اما اکنون سیاست­گذاران کشور تجربیات گذشته را نادیده گرفته و از آن‌ها استفاده نمی کنند. درحالی‌که سرمایه‌های ملی در به دست آوردن آن تجربیات ازدست‌رفته است. باید ببینیم درگذشته چه کرده‌ایم و چرا ناموفق بوده‌ایم والان آن‌ها را تکرار نکنیم.

با توجه به تصویب این لایحه پیشنهادتان برای هزینه کرد منابع بیان‌شده در آن چیست؟

قبل از تخصیص این منابع، شناخت‌ها باید انجام بگیرد.

در صورت شناسایی درست از ظرفیت‌های روستایی با این منابع چه باید کرد؟

برای ایجاد اشتغال لازم نیست که حتماً پول تزریق کرد. این شناخت‌ها قبل از تصویب باید انجام می‌شد. ما هنوز به این نتیجه نرسیده‌ایم که تنها عاملی که روستاها را تضعیف و باعث مهاجرت آن‌ها می‌شود نبود پول است.

یعنی این لایحه کار بیهوده‌ای است؟

بنده تصور می‌کنم ما دلیل محکمی برای انجام این کار نداریم. اگر بحث ایجاد زیرساخت در روستاها بود، بله با هر هزینه‌ای که شده باید به روستا آب و… رساند ولی موضوع ایجاد اشتغال، به این شکل امکان ندارد و باعث تلف شدن منابع شده و باعث می‌شود افرادی به نام روستا، این پول‌ها را بگیرند و در مناطقی و جاهای دیگری خرج کنند. ما از این تجربیات شکست‌خورده در کشور داشته‌ایم. مثلاً تسهیلاتی که برای توسعه کشاورزی در روستاها اختصاص داده‌شده بود، در اوایل کارهایی انجام دادند ولی در ادامه این تسهیلات درجاهای دیگر هزینه شد و از هدف خود منحرف شد.

این لایحه برای تثبیت جامعه روستایی و همچنین حمایت از کارآفرینان جهت ایجاد اشتغال در روستاها است. نظر شما در این مورد چیست؟

اولاً این کارآفرینان را چطور شناسایی و انتخاب می‌کنند؟ و آیا افرادی هستند که به‌طور دائمی می‌خواهند در روستا سرمایه‌گذاری کنند یا قصد انجام کار مقطعی را دارند؟ ما نمی‌خواهیم با پول معامله کنیم. باید روستاییان را توانمند کنیم. ما باید برای جامعه روستایی از بچه‌های دبستانی تا کهن‌سال آن برنامه داشته باشیم و توسعه را تدریجاً ایجاد کنیم. توسعه روستایی امری نیست که بتوان با تزریق ۱٫۵ میلیارد پول آن را محقق کرد. ما در حال فریب خودمان هستیم. این پول به اسم توسعه روستایی ولی در جای دیگر هزینه خواهد شد.

ما شناخت مناسبی نسبت به روستاها نداریم. روستای امروز در کشور با روستا در سال‌های گذشته متفاوت است. مجلس شورای اسلامی و دستگاه‌های مرتبط باید در این مورد کارهای اساسی بکنند. مهم‌ترین اولویت در توسعه روستایی این است که در کشور متولی و دستگاه مسئول در توسعه روستایی نداریم. هیچ‌کس درباره اینکه روستایی که کشور به لحاظ اقتصادی و منابع پایه به آن وابسته است، متولی ندارد، صحبت نمی‌کند. در شرایط موجود کشور که منابع ما به لحاظ عدم مدیریت مناسب در حال از بین رفتن است، این ۱٫۵ میلیارد دلار هم به آن منابع اتلافی اضافه خواهد شد.

پس وزارت جهاد کشاورزی چه مسئولیتی دارد؟

این را باید از قانون‌گذاران پرسید که در قانون تشکیل وزارت جهاد کشاورزی چه چیزهایی را دیده‌اند و باید این مورد را هم تعیین تکلیف بکنند.

دانش ترویج در مورد اشتغال روستایی چه می‌گوید؟ ترویج به چه میران به منابع روستا بستگی دارد؟

در این دانش نگاه این است که انسان‌ها را باید حتی‌المقدور توانمند کرد و اسباب و ابزار و تسهیلات را در دسترس ایشان قرارداد تا در مسیر مناسب پیشرفت قرار بگیرند. از مسئولان تنظیم‌کننده این لایحه باید پرسید آیا این لایحه در مورد آموزش و ترویج و توانمندسازی هم برنامه دارد؟ یا فقط نگاه مکانیکی و ساخت‌وساز کارخانه‌ها را مدنظر دارد؟ ما باید کاری در روستا بکنیم که به توسعه کشاورزی در روستاها کمک بکند وگرنه اینکه در روستا تولیدات صنعتی داشته باشیم و به شهرها بفروشیم توسعه روستایی پایدار اتفاق نمی‌افتد.

در روستاها باید زیرساخت‌های فعالیت در بخش‌های کشاورزی را سازمان‌دهی کنیم. کشت‌و زرع و پرورش دام اشتغال واقعی در روستاها ایجاد می‌کند و سرمایه‌گذاری در تولید لوازم صنعتی در روستاها به پیشرفت روستاها کمک خاصی نمی‌کند.

تولیدات صنعتی باید در شهرها باشد که به‌صرفه‌تر هم هست. ما در روستا باید دامداری، پرورش کرم ابریشم، مرغداری و صنایع تبدیلی را ترویج و احیا بکنیم. باید مشخص شود کجای این ۱٫۵ میلیارد دلار در این بخش‌های قرار است هزینه شود؟

امیدواریم که نمایندگان مجلس در نظر داشته باشند که درگذشته از این نوع دلسوزی‌ها زیاد برای روستا شده است و اکثراً هم به فکر مادیات روستا بوده‌اند و به پرورش و توانمندسازی روستاها توجه نداشته‌اند. باید مسئولان کشور توجه داشته باشند که اگر ما توانستیم روستاییان را توانمند کنیم پیشرفت روستایی محقق خواهد شد.

درصورتی‌که توانمند کردن روستاییان انجام شود آن موقع از تسهیلات نیز به‌خوبی استفاده می‌شود. مثلاً در پرداخت تسهیلات جهت خرید ادوات و ماشین‌آلات کشاورزی شاهد هستیم که بانک‌ها تخصیص می‌دهند فاکتور فروش هم صادر می‌شود ولی هیچ‌وقت ماشینی جابه‌جا نمی‌شود و وارد روستا هم نمی‌شود و پول آن در جای دیگر هزینه می‌شود.