دستمالی: اردوغان با نام مقابله با کودتا نفس مخالفین را می‌گیرد

به گزارش قائم آنلاین،۱۵ جولای (امروز)، اولین سال‌گرد کودتای نافرجام ترکیه است که آثاری را در سیاست داخلی و خارجی آنکارا برجای گذاشت. از این رو، جهت مرور کودتای مزبور و بررسی جهت‌گیری‌های دولت ترکیه پس از کودتا، خبرنگاران بین‌الملل فارس اقدام به برگزاری نشستی با آقای «محمدعلی دستمالی»، کارشناس مسائل ترکیه کردند که در این گزارش، مشروح مباحث این نشست به استحضار مخاطبین گرامی می‌رسد.

دستمالی در ابتدای این نشست اظهار داشت: یک سال از آن شب عجیب و تاریخی گذشت. آن شب نقطه عطف بسیار مهمی در تاریخ معاصر ترکیه و حیات سیاسی «آک‌پارتی» (حزب عدالت و توسعه) بود. به طوری که اردوغان و حزب عدالت و توسعه با توجه به میزان ثباتی که در آک‌پارتی وجود داشت به هیچ وجه تصور نمی‌کردند که چنین ضربه‌ای بخورند.

وی افزود: همچنین چندین بار و در سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۷ تهدیدی علیه آک‌پارتی از جانب دادگاه قانون اساسی ترکیه صورت گرفت که در آن زمان اردوغان و عبدالله گل بسیار وحشت‌زده شدند زیرا این دادگاه دارای نفوذ و قدرت زیادی است اما در هر صورت این حزب توانست از آن پیچ‌ها رد شود و به سرنوشت احزابی همچون حزب رفاه و سلامت نجم‌الدین اربکان و بعدها حزب فضیلت دچار نشود.

دستمالی ادامه داد: کودتای جدیدی که این‌بار صورت گرفت تنها آک‌پارتی را نشانه نگرفته بود بلکه تمام نظام سیاسی ترکیه و حیات سیاسی احزابی چون حزب جمهوری‌خواه خلق و جبهه حرکت ملی را مورد هدف قرار داد.

این کارشناس مسائل ترکیه در ادامه افزود: اتفاقی که در ترکیه رخ داد از این منظر عجیب بود که در تاریخ این کشور هرگاه نظامیان می‌خواستند اقدامی را انجام دهند هیچ قدرتی نمی‌‌توانست مانع آنها شود. به طور مثال در کودتای سال ۱۹۶۰ میلادی «عدنان مندرس» نخست‌وزیر وقت ترکیه از قدرت برکنار و طی یک دادگاه نمایشی به اعدام محکوم و در جزیره­ی ایمرالی به دار آویخته شد نظامیان قدرت را در دست گرفتند و در کودتای سال ۱۹۸۰ نیز «تیمسار کنعان اَورُن» به قدرت رسید.

 وی در ادامه این سوال را مطرح کرد: اما این بار چه روی داد که این اراده و قدرت پولادین نظامی موفق و پیروز نشد؟ عامل مهم این شکست این بود، «جریانی که این کودتا را رهبری می‌کرد با وجود قدرت، ثروت و نفوذ بسیار، از هوشیاری، توان و کنترل نظامیان به اندازه کافی برخوردار نبود.»

دستمالی اظهار داشت: این کودتا در ترکیه خیلی موارد را اثبات کرد، اولا اینکه ثابت شد ترکیه کشوری است که در معرض تهدید اراده نظامیان قرار دارد و نظامیان می‌توانند در مقابل انواع آرا و اندیشه‌های سیاسی- اسلامی و احزاب چپ و راست بایستند و قدرت‌نمایی کنند. دوم اینکه ثابت شد آن چیزی که تاریخ ترکیه جدید و آک‌پارتی را رقم می‌زند اراده و قدرتی است که مردم و هواداران حزب عدالت و توسعه از خود برای جلوگیری از پیروزی کودتا نشان دادند.

گولن قدرتمندتر از امپراطوری عثمانی است

وی افزود: آنچه که ما از این کودتا می‌بینیم اردوغان و نظامیان هستند اما فراموش کردیم که در این میان پدیده‌ای وجود دارد به نام «فتح‌الله گولن» که قدرت و اثرگذاری آن در تاریخ معاصر ترکیه از سال ۱۹۸۰ تاکنون نه تنها در ترکیه بلکه در دنیا بی‌نظیر است. ممکن نیست که یک فعال و عالم دینی، بتواند تشکیلات مخفیانه­ عظیمی را تاسیس کرده و جریان کودتا را راه‌اندازی کند.

محمدعلی دستمالی بیان کرد: ارگانی که فتح‌الله گولن به وجود آورد و اقدامی که انجام داد به مراتب مهم‌تر و قدرتمندتر از امپراطوری عثمانی است. امپراطوری عثمانی به زور شمشیر، بسیاری از نقاط خاورمیانه و آفریقا را فتح کرد و حتی تا بالکان رفت اما نفوذ فکری و انسان‌سازی به آن معنا که بتواند با اراده‌ خود حکومت‌ها را تغییر دهد، نداشت. گولن در ۱۶۰ کشور دنیا، مدرسه و دانشگاه و خانه فرهنگ تاسیس کرده و فرزندان رجال مهم سیاسی، اقتصادی را پرورش داده و سپاه عظیمی از مریدان را در کشورهای مختلف تشکیل داده است.

این کارشناس مسائل منطقه خاطرنشان کرد: ایران و عربستان دو کشور کاملا مخالف و متضاد به گولن اجازه هیچ‌گونه فعالیت آموزشی ندادند و داغ و حسرت این موضوع تا لحظه مرگ بر دل گولن می‌ماند چراکه این فرد در هر جایی که توانسته یک تشکل و سازمانی را به وجود آورده تا در کوتاه‌مدت بتواند در تمام لایه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی کشورها نفوذ کند.

وی ادامه داد: در حال حاضر بسیاری از شاگردان گولن در کشورهای آسیا، اروپا، آفریقا، کشورهای عربی و آمریکای لاتین دارای موقعیت‌های مهم اجرایی، سیاسی و اقتصادی هستند. این فرد حتی در کشور کوچکی به نام بوتان مدرسه‌ای را تاسیس کرده و دارای یک حرص امپریالیستی عجیب است و به دلیل اینکه در تمام دنیا مدرسه ندارد بسیار ناراحت است.

دستمالی گفت: معتقدم بزرگ‌ترین کلاهی که در دوران حیات سیاسی اردوغان‌‌ بر سرش رفته، قضیه گولن بوده است. اردوغان به شکل عمل‌گرایانه و معامله‌گرایانه در پروسه توسعه و رشد آک‌پارتی از تمام امکانات، حمایت‌ها و امتیازاتی که گولن و شاگردان ایشان در اختیارش گذاشتند، استفاده کرد. به عنوان مثال، روزنامه زمان (ارگان تبلیغاتی فتح‌الله  گولن در ترکیه) روزانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار نسخه را برای حمایت از اردوغان و آک‌پارتی چاپ می‌کرد تا مردم به او رای بدهند. همچنین تمام نهادهای اقتصادی، تبلیغاتی، تجاری و فرهنگی گولن نیز در اختیار اردوغان بود.

این کارشناس مسائل ترکیه اضافه کرد: هنگامی که اردوغان قدرت خود و حزبش را به طور کامل تثبیت نمود، احساس کرد که مدیون هیچ کس نبوده و می‌تواند هر تغییری ایجاد کند. بنابراین به این صرافت افتاد که گولن باید در موقعیت صرف مشورت اختیاری قرار بگیرد. همچنین او محدودیت‌هایی را برای شاگردان گولن در حوزه آموزشی ایجاد کرد که این موارد دلایل مبدل شدن گولن به بزرگ‌ترین دشمن اردوغان است و این رفته رفته، زمینه­ی کودتا را فراهم آورد.

وی خاطرنشان کرد: فعالیت گولن بسیار هوشمندانه بود به‌گونه‌ای که فردی بدون فرستادن افرادی به میدان رقبات حزبی، بر سیاست‌های کشور خود و چندین کشور مجاور اثر بگذارد. از گذشته هر فردی که قصد تغییر سیاسی در ترکیه را داشته شروع به تبلیغ کرده، حزبی تشکیل داده و شعار بزرگی را خلق کرده است. تمام نخبگان و سران سیاسی ترکیه همه به فکر تاسیس حزب بودند اما گولن این ایده را به طور کامل کنار گذاشت و اعلام کرد ما با کار آموزشی، خلق منابع انسانی و بدون تشکیل حزب کاری می‌کنیم تا دولت از ما بخواهد که دستورتان چیست؟!

دستمالی ادامه داد: گولن در تمام عمرش تنها یکبار با یک رسانه کردی (روداو) در مورد پروژه صلح با «پ‌ک‌ک» مصاحبه کرد و گفت که مذاکره با «پ‌ک‌ک» و دادن امتیاز به آن اشتباه است. ما باید در قالب دستگاه آموزش و بهداشت، ده‌ها هزار بهیار را پرورش داده و به روستاها و شهرهای مناطق کردنشین بفرستیم تا در خانواده‌ها نفوذ کرده و با صحبت با آنها «پ‌ک‌ک» را ریشه‌کن کنند. در اینجا گولن به طور واضح توضیح می‌دهد که چگونه می‌شود با یک ایده­ی نفوذی، یک جامعه را هدایت و تغییر داد.

ایران باید تحلیل عمیقی از الگوی نفوذ گولن داشته باشد

این کارشناس مسائل منطقه‌ با اشاره به اهمیت الگوی نفوذ و ساختار ضد امنیتی گولن، گفت: ایران به عنوان یک همسایه قدرتمند و از دیگر سو به عنوان کشوری که گولن آرزوی فعالیت آموزشی در آن را داشته باید تحلیل عمیق و عینی از این الگوی نفوذ داشته باشد.

وی در خصوص برخورد با کودتاگران اظهار داشت: قطعا برخورد با کودتا و عوامل این اقدام تاریخی وظیفه نخست یک رئیس‌جمهور است آن هم رئیس‌جمهوری که اراده یک ملت پشتیبانش بود. بنابراین اردوغان به عنوان رئیس‌جمهور منتخب مردم مسلمان ترکیه حق دارد با دشمنان و عوامل کودتاگر برخورد کند اما بحث بر سر این است که ماهیت و شدت این برخورد به چه صورت است؟

اردوغان با نام مقابله با کودتا نفس مخالفین را می‌گیرد 

دستمالی ادامه داد: اردوغان کودتا را به بهانه و ابزاری تبدیل کرده تا با استفاده از آن تمام مخالفین را به گوشه‌ای براند. بخش بزرگی از مردمی که اخراج می‌شوند افراد فریفته هستند و شایستگی این را دارند که دولت آنها را عفو کند. دستگیری ژنرال‌ها و افراد نفوذی، به‌حق است اما شهروندان عادی نه. بنابراین بزرگ‌ترین اشتباه اردوغان این است که با نام مقابله با کودتا نفس مخالفین را می‌گیرد.

این کارشناس مسائل ترکیه ابراز داشت: دستگاه اقتصادی گولن با جمع‌آوری احسان و زکاتی که مردم عادی پرداخت می‌کردند تبدیل به یک کمپانی عظیم تولید پول شد به‌طوری که این کمپانی آن‌قدر قدرت داشت که می‌توانست به دولت ترکیه و دولت‌های دیگر وام بدهد. همچنین بخش عظیمی از این پول‌ها نیز در کشورهای دیگر سرمایه‌گذاری شده است.

وی با اشاره به پیروزی اردوغان در برابر این کودتا اظهار داشت: می‌توان گفت اردوغان این کودتا را سرکوب و کشور را از لحاظ امنیتی کنترل کرد به گونه‌ای که اکنون گولنی‌ها هیچ گونه فعالیتی در این کشور ندارند اما در این رابطه ترکیه هزینه‌های بسیار زیادی را متحمل شد که این هزینه‌ها می‌تواند در آینده برای این کشور مشکل‌ساز شود.

فعالیت نظامی ترکیه در سوریه پس از کودتا بیشتر شد

دستمالی در رابطه با بحث منطقه‌ای و اقدامات ترکیه در سوریه، گفت: از دست دادن ۱۶۰ ژنرال از مجموع ۳۵۰ ژنرال، نیمی از مغز نظامی ترکیه را فلج کرد و این موضوع باعث شد تا پیش‌بینی‌ها به سمتی برود که ترکیه نمی‌تواند اقدامی را در سوریه انجام دهد اما اردوغان همه را شگفت‌زده کرد و با زنده کردن ارتش توانست در حوزه سوریه، فعالیت‌های نظامی داشته باشد.

این کارشناس مسائل منطقه گفت: پیروزی در برابر این کودتا و حمایتی که از سمت حزب عدالت و توسعه از اردوغان صورت گرفت موجب شد تا وی تصور کند می‌تواند منطقه را همانند ترکیه در اختیار داشته باشد. این تصور اشتباه و عدم در نظر گرفتن منافع دیگر کشورها باعث شد تا ترکیه در بحث سوریه و عراق حتی با آمریکا هم اختلاف نظر پیدا کند.

وی در ادامه در خصوص روند حرکت ترکیه در سیاست‌های منطقه‌ای پس از کودتا افزود: تحرکات ترکیه در پرونده‌های مهم و برجسته منطقه به نتیجه مطلوبی نرسید و در حد پیروزی‌های گذشته و ممانعت از شکست باقی ماند؛ به‌گونه‌ای که نه پیشرفت و نه پس‌رفتی داشت. از آن جهت پیشرفت نداشت زیرا نتوانست در شمال سوریه و برخورد با کردها جایگاه جدیدی را اتخاذ کند و از طرفی هم پس‌رفت نداشت زیرا در مذاکرات آستانه با اتصال به روسیه و ایران توانست جایگاه خود را به عنوان نیروی ضمانت‌دهنده آتش‌بس حفظ کند.

دستمالی ادامه داد: بعد از کودتا شاهد اقدامات اردوغان در منطقه با یک اراده و اعتماد به نفس جدید بودیم که این فعالیت‌ها پس از رفراندوم تغییر قانون اساسی ترکیه تشدید شد. همچنین پس از کودتا آنچه ما در رفتارهای منطقه‌ای ترکیه مشاهده کردیم نزدیکی بیش از حد این کشور با شورای همکاری خلیج فارس بود.

این کارشناس مسائل منطقه با اشاره به مهم‌ترین اشتباه اردوغان در خصوص اتحادیه اروپا گفت: اشتباه اردوغان این است که سران اروپایی را همانند خود می‌بیند و با ادبیات تندی با آنها صحبت می‌کند. اروپایی‌ها به هیچ عنوان در آداب دیپلماتیک‌‌شان این موضوع را نمی‌پذیرند که فردی (اردوغان) به راحتی آنها را “پسمانده‌های فاشیسم” بنامد.

اگر رفتار اردوغان با اتحادیه اروپا اصلاح نشود بافته‌های ۱۶ ساله آک‌پارتی پنبه خواهد شد

وی اظهار داشت: ترکیه در منطقه حداقل توانسته پیروزی‌های خود را حفظ کند اما تقابل با اتحادیه اروپا ضررها و آسیب‌های بسیار جدی را به آینده ترکیه خواهد زد. ترکیه کشوری دریاپایه، توریست­پذیر و تاجر است و چنین کشوری در حد اکسیژن به عضویت در اتحادیه اروپا نیاز دارد اما اگر برخوردهای اردوغان اصلاح نشود بخش جدی از دستاوردهای آک‌پارتی که طی ۱۶ سال اخیر بافته پنبه خواهد شد.

دستمالی در خصوص روابط اردوغان با ترامپ، گفت: اگر به طور کلی به این موضوع نگاه کنیم آمریکای دوران ترامپ با ترکیه بد نبوده و این کشور را تحقیر نکرده است اما مشکل اصلی نگاه اردوغان نسبت به آمریکا است.

این کارشناس مسائل منطقه در این رابطه ادامه داد: اردوغان فراموش می‌کند که ترکیه کشوری است در سطح قدرت منطقه‌ای و جایگاه قدرت­هایی همچون آمریکا، روسیه و چین با ترکیه متفاوت است. اما تصور اردوغان براین بوده که آمریکا باید با ترکیه به مثابه یک قدرت جهانی برخورد کند.

وی افزود: آمریکا، ترکیه را همانند یکی از موتلفین منطقه‌ای خود می‌بیند و در رقابت با روسیه، تلاش برای محدود کردن ایران و کاستن نفوذ ایران در منطقه تا حدی برای ترکیه اهمیت قائل می‌شود اما اینکه آمریکا تمام استراتژی‌های منطقه‌ای خود را براساس خواسته‌ها و پیشنهادهای ترکیه تعیین کند توقعی غیرمنطقی است که اردوغان از آمریکا این توقع را دارد.

دستمالی همچنین اضافه کرد: ترکیه از ناتو نیز توقع دارد تا پس از هر گونه اقدامی علیه ترکیه، ناتو تمام‌قد به میدان بیاید و از این کشور دفاع کند در حالی که ناتو این کار را برای هیچ کشوری انجام نداده است.

این کارشناس مسائل منطقه افزود: در دوران اوباما توجهات بیشتر به سمت ترکیه بود تا عربستان. اما در دوران ترامپ این توجهات معکوس شده و وی ترجیح می‌دهد در معاملات منطقه‌ای بیشتر به منافع عربستان توجه داشته باشد و در پرونده­ی سوریه نیز، ترکیه را تنها به علت هم‌مرز بودن با سوریه مورد توجه قرار دهد.

وی در خصوص هدف راهپیمایی‌‌ها در سالگرد کودتا، گفت: حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) ترکیه به رهبری کمال قلیچداراوغلو که تقریبا ۲۵ درصد از آرای مردم ترکیه را در دست دارد به دلایل مختلفی از جمله افول تفکرات کمالیسیتی در ترکیه نمی‌تواند بیش از این پیش رود و قدرت را در دست بگیرد. در این دوره این حزب برای جبران سستی‌ها و تشتت­های داخلی حزب، این راهپیمایی ۲۲ روزه را راه‌انداخت که اقدام بزرگی نبود.

راهپیمایی حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه یک شوی تبلیغاتی با نام عدالت بود

دستمالی در این خصوص ادامه داد: اما آنچه ارزشمند است اجتماع روز آخر در استبانبول بود آن هم بدین جهت که جزب جمهوری‌خواه خلق نشان داد بخش مهمی از مخالفین اردوغان، از طیف لائیست و کمالیسیت هستند. در مجموع این اقدام زمانی می‌تواند در معادلات سیاسی اثرگذار باشد که در ترکیه به طور مداوم انجام شود. کاری که این حزب انجام داد یک شوی تبلیغاتی با نام راهپیمایی عدالت بود که تصاویری را به اردوغان نشان داد.

این کارشناس مسائل منطقه در پایان صحبت‌های خود خاطرنشان کرد: روابط سیاسی و اقتصادی خاصی که میان ترکیه و اقلیم کردستان عراق برقرار است دارای ریشه‌های اقتصادی، تعامل و همکاری‌های امنیتی بوده و این طبیعی است که حزبی به طرفداری از تفکرات بارزانی (در بین کردهای ترکیه) تاسیس شود و ترکیه از آن حمایت کند.