گردشگران چقدر شغل با چمدان خود می‌آورند؟

در جامعه ما، حالا همان روز است که می‌دانستیم دیر یا زود فرا می‌رسد. روزی که بیکاری به‌صورت شبانه‌روزی در خانه‌ها و میان خانواده‌ها مشغول به کار می‌شود و زندگی‌ها را از هم می‌پاشد، فساد را رونق می‌بخشد و به معنای واقعی کلمه تمام دردها را از سر می‌گیرد.

دیگر بخش‌ها و ادارات دولتی به‌صراحت اعلام می‌کنند تا زمانی نامعلوم استخدام نخواهند داشت. دیگر مغازه‌ها به حد کافی شاگرد دارند، کارخانه‌ها هرچند هرساله چندین شغل ایجاد می‌کنند ولی دیگر کسی نمی‌تواند پاسخگوی معضل بیکاری که در هر کوچه و خیابان قدم می‌زند، باشد.

توریسم یا گردشگری؛ یکی از همان راه‌های سعادت اقتصادی است که هرکسی رفته، دست خالی بازنگشته است. در سرزمینی مثل سرزمین ما که هر وجبش نه‌تنها دیدنی، بلکه زندگی کردنی است، جزو بدیهیات محسوب می‌شود که بیکاری در رتبه اول آسیب‌های اجتماعی آن جامعه قرار نگیرد.

بیش‌تر کلان‌شهرهای ایران علی‌رغم اینکه لبریز از زیبایی‌ها، دیدنی‌ها و در یک کلام، پتانسیل‌های گردشگری هستند، اما بیش‌ترین نرخ بیکاری را هم به خود اختصاص داده‌اند و این نمی‌تواند معنایی جز نشناختن توانایی‌ها و عدم استفاده درست از آن‌ها داشته باشد.

در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که در شهرهای توسعه‌یافته با جمع‌وجور کردن یک موزه یا مرکز تفریحی مثل آدم‌ربا از آن سر دنیا توریست‌ها را جذب می‌کنند اما ایران و شهرهای کوچک و بزرگ آن‌ که بیش‌تر از منابع نفتی و گازی‌شان از ظرفیت‌های بکر گردشگری برخوردار هستند، از سفره باز توریسم و اشتغال و اقتصاد بی‌بهره مانده‌اند.

لزوم حرکت از اقتصاد نفتی به سمت صنعت سبز

به گفته محققان «با توجه به اینکه کشورهای درحال توسعه با مشکلاتی نظیر بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و تک‌محصولی بودن اقتصاد مواجه هستند توجه به توسعه صنعت گردشگری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

ازآنجایی‌که اقتصاد ایران به درآمدهای حاصل از صادرات نفت وابستگی بالایی دارد و نوسانات قیمت جهانی نفت در طول زمان متغیرهای کلان اقتصادی نظیر تولید ملی، سرمایه‌گذاری‌های ناخالص، اشتغال و درآمدهای ارزی را تحت تأثیر قرار داده است؛ لذا به‌منظور تنوع بخشیدن به منابع رشد اقتصادی، درآمدهای ارزی و همچنین ایجاد فرصت‌های مختلف شغلی در کشور، توسعه صنعت گردشگری از اهمیت دوچندانی برخوردار است. »

با توجه به این شرایط و اینکه ایران طبق آمار سازمان جهانی جهانگردی دارای رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی و رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی است باید از ظرفیت های موجود در این بخش استفاده بهینه شود تا بتوان از این رهگذر به کاهش نرخ بیکاری کمک کرد.

همچنین با وجود جمعیت جوان روبه گسترش و نرخ بالای بیکاری، لزوم افزایش درآمد ارزی و سرمایه‌گذاری خارجی، توجه بیش‌ازپیش به این بخش می‌تواند زمینه رسیدن به اشتغال کامل، افزایش درآمد ارزی و معرفی تمدن و فرهنگ ایرانی به جهانیان را فراهم کند.

گردشگران بیش‌تر از هرچیز به خدمات نیاز دارند

تبریز نیز جزو شهرهای ایران است که به‌عنوان شهر اولین‌ها یاد می‌شود و با داشتن صفت‌های «ترین» بسیار، در عین مدرن بودن، جزو شهرهای تاریخی ایران نیز هست. تبریز با جمعیت میلیونی‌اش جوانان بیکار زیادی هم دارد.

حالا همین تبریز به‌عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۸ انتخاب شده است. یعنی بین ۵۷ کشور اسلامی در دنیا، تبریز مورد تائید سازمان‌های بین‌المللی قرار گرفته است و این دقیقاً یعنی فرصتی برای آزمودن بسیاری از طرح‌ها در رابطه با گردشگری، مخصوصاً اشتغال‌زایی.

قطعاً اگر به‌صورت دقیق برنامه‌ریزی شود و هم مردم و هم مسئولان از اهمیت تبریز ۲۰۱۸ و در حالت کلی از نقش توریسم بر اشتغال آگاه شوند، این رویداد می‌تواند تأثیر بسزایی در تغییر جریان اقتصادی شهر و استان داشته باشد و اتفاقات بهتری را آغاز کند.

برای اطلاع هرچه بیش‌تر از جزئیات این موضوع که توریسم چگونه می‌تواند اشتغال جوانان تبریزی را به دنبال داشته باشد، سراغ رئیس سازمان گردشگری شهرداری تبریز رفتیم. رضا خلیلی دراین‌باره گفت: قطعاً اگر بتوانیم توریسم را به معنای واقعی کلمه در تبریز رونق دهیم و به‌صورت ثابت همه‌ساله و در همه فصول میزبان گردشگران داخلی و خارجی باشیم، بخش عظیمی از مشکلات اشتغال و بیکاری شهروندان حل خواهد شد.

وی ادامه داد: امروزه عمده‌ترین بحث اشتغال در تمام شهرها و جوامع توسعه‌یافته دنیا همین شغل‌هایی است که به خدمات مرتبط می‌شود. در شهرهای صنعتی دیگر نمی‌توان به کشاورزی و دامداری به‌عنوان شغل نگاه کرد.

رئیس سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز همچنین با تأکید بر اینکه غالب شغل و اشتغال در شهرهای صنعتی خدماتی است، تشریح کرد: برای مثال می‌توان از رستوران‌ها و هتل‌ها یاد کرد که جزو شغل‌های خدماتی هستند. حمل‌ونقل هم که امروزه در شهرهای بزرگ و پرجمعیت توجه خاصی به آن نشان داده می‌شود نیز از آن دسته شغل‌هایی است که خدماتی محسوب می‌شود.

هر گردشگر به‌صورت مستقیم ۱۰ الی ۱۲ شغل ایجاد می‌کند

وی با بیان اینکه گردشگری و گردشگران بیش‌تر از همه موارد به خدمات نیاز دارند، افزود: همچنین بحث‌هایی همچون صنایع‌دستی و هنر نیز بیش‌تر از موارد  دیگر موردتوجه گردشگران هستند و اگر اهتمام مسئولان باشد و بتوانیم مجموعه‌های صنایع‌دستی منسجم و کم‌نظیری بسازیم از این طریق نیز می‌توان به رفع معضل بیکاری بسیاری از هنرمندان شهر کمک کرد.

خلیلی همچنین ادامه داد: طبق بررسی کارشناسان حوزه گردشگری هر اتاقی که به یک هتل اضافه می‌شود یک یا دو شغل ایجاد می‌کند. همچنین طبق نظر آنان هر گردشگری که به شهر ما می‌آید به‌طور مستقیم برای ۴ الی ۶ نفر و به‌طور غیرمستقیم برای ۱۰ تا ۱۲ نفر شغل ایجاد می‌کند که این نکته بسیار مهم است و می‌تواند انگیزه‌ای برای اصناف و… ایجاد کند.

وی همچنین در ادامه سخنان خود عنوان کرد: ما فضاهای زیادی داریم به‌عنوان پیاده‌راه‌ها یا مکان‌های عرضه صنایع‌دستی و… که به‌طور مستقیم شغل ایجاد کرده‌اند اما اگر بتوانیم در آن فضاها مغازه‌هایی نیز برای خدمات‌رسانی ایجاد کنیم، می‌توانیم غیرمستقیم هم به رونق اقتصادی و اشتغالزایی کمک کنیم.

رئیس سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز همچنین ایجاد خطوط مستقیم پرواز به شهرهای خارجی را یکی از عوامل گسترش توریسم و اشتغال عنوان کرد و گفت: وقتی مسافری از یک کشور اروپایی قصد سفر به تبریز را دارد یا وقتی یک مسافر تبریزی می‌خواهد به شهر اروپایی سفر کند، مجبور است که از شهری مثل استانبول پرواز کند.

وی ادامه داد: در این صورت هزینه‌ها بسیار بالا می‌روند ولی اگر بتوانیم و موفق شویم که خطوط مستقیم هوایی راه‌اندازی کنیم علاوه بر اینکه به‌طور مستقیم شغل‌های بسیار زیاد و چشمگیری ایجاد می‌شود، می‌توانیم به رونق گردشگری در شهر نیز کمک کنیم.

وی درباره اهمیت خطوط مستقیم پرواز تأکید کرد: وقتی کسی در خارج از کشور می‌خواهد شرکت بین‌المللی ایجاد کند برایش بسیار اهمیت دارد که خط پرواز مستقیم با شهر مرتبط وجود داشته باشد.

فرهنگ گردشگرپذیری تقویت شود

خلیلی اضافه کرد: باید گفت تمام این مطالب به‌صورت زنجیره‌وار به همدیگر مربوط هستند. یعنی از کوچک‌ترین مورد شروع می‌شود و در نهایت به رونق اقتصادی و رفع معضل اشتغال جوانان منجر می‌شود و این بسیار ارزشمند بوده و توجه ما را جلب می‌کند.

وی با اشاره به اینکه ۵۵ درصد گردشگران به خاطر استراحت و تفریح سفر می‌کنند، اظهار داشت: در تبریز بسترهای زیادی داریم و اگر بتوانیم مکان‌های تفریحی سالم و مناسبی برای گردشگران و شهروندان خودمان بسازیم، باز به اشتغال‌زایی کمک بسزایی کرده‌ایم.

اغلب ما توسعه گردشگری را امری می‌دانیم که به دولت و سازمان‌های آن مربوط می‌شود درحالی‌که هم توسعه گردشگری به شهروندان مربوط است و هم سودی که دارد می‌تواند بیش از دولت به جیب مردم برود. چگونگی تحقق این امر دقیقاً رابطه‌ای است که میان توریسم و اشتغال و اقتصاد وجود دارد.

وقتی می‌گوییم مردم باید بیش‌ترین سهم را  در گردشگری و عواید آن داشته باشند، بی‌شک مشکلاتی نیز وجود دارند که باید با حل آن‌ها مردم خود را برای یک رویداد گردشگری آماده کنند. یکی از نماینده‌های مجلس شورای اسلامی معتقد است که فرهنگ گردشگرپذیری هنوز در آذربایجان شرقی جایگاه خود را پیدا نکرده است.

قلی‌الله قلی‌زاده به ابعاد فرهنگی توریسم و اشتغال اشاره کرد و اظهار داشت: نبود فرهنگ گردشگرپذیری برای استان ما یک ضعف بزرگ به شمار می‌آید.

وی ادامه داد: تبریز یکی از مقاصد مهم گردشگران داخلی و خارجی و سالانه میزبان مسافران زیادی است اما مسئله مهم این است که متأسفانه بلد نیستیم چگونه از فرصتی که گردشگران برای ما پدید می‌آورند استفاده کنیم.

قلی‌زاده در ادامه اعلام می‌کند: فرهنگ گردشگرپذیری یعنی اینکه فرصت‌های اقتصادی که یک گردشگر برای ما فراهم می‌کند را بشناسیم و با برنامه‌ریزی بتوانیم به نحو احسن از آن‌ها استفاده کنیم.

تاسیس موزه شکلات یعنی به فکر توسعه گردشگری هستیم

وی گفت: در روستاهای ما اهالی روستا به عنوان مهمان به مسافران نگاه می‌کنند و همین منجر می‌شود در قبال خدماتی که به مسافران ارائه می‌کنند پولی دریافت نکنند.

وی با بیان اینکه هرچند چنین کارهایی نشانگر مهمان‌پذیری مردم این خطه است، تاکید کرد: اما امروزه در دنیایی زندگی می‌کنیم که منابع آن محدود هستند و باید سمت و سوی اقتصاد خود را به گردشگری و نظایر آن تغییر دهیم.

نماینده مجلس شورای اسلامی همچنین ضمن بیان اینکه نگاه به کسب و کار نباید باعث بروز سوء استفاده مادی از مسافران شود، خاطرنشان کرد: اما در مواردی هم عدم وجود این فرهنگ باعث می‌شو که عده‌ای در مواجهه با مسافران قیمت‌ها را به صورت نجومی بالا ببرند که این نیز نتیجه عکس خواهد داشت.

وی همچنین بیان کرد: در گام اول باید بتوانیم این موضوع که گردشگری به عنوان منبعی پول‌آور است را در اذهان عمومی تثبیت کنیم و سپس به رونق گردشگری بپردازیم.

قلی‌زاده اضافه کرد: باید سازمان‌ها و ادارات مربوط به گردشگری بکوشند تا ضمن فرهنگ‌سازی، آموزش‌های لازم در این زمینه به شهروندان و مخصوصا اهالی روستا منتقل شود.

استاندار آذربایجان شرقی اخیراً در یکی از جلسات شورای اداری استان از افتتاح موزه شکلات در تبریز به‌زودی خبر داده و این دقیقاً یعنی نگاه توأم با توسعه گردشگری. یعنی تبریز که دارای بیش‌ترین کارخانه شکلات است و در این زمینه سابقه زیادی نیز دارد چرا نباید موزه شکلات داشته باشد؟

همین موزه حداقل برای ۲۰ نفر می‌تواند به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم اشتغال ایجاد کند. فرض کنید اگر شهر را پر کنیم از چنین طرح‌هایی که هم نیازمند آدم متخصص هستند و هم به کارگران ساده احتیاج دارند، دیگر بیکاری حرفی برای گفتن نخواهد داشت.