رمزگشایی از اخبار پرابهام مذاکرات ایران و تلگرام

ماجرا از وقتی شروع شد که چند روز پیش معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت: تلگرام انتقال سرور به ایران را پذیرفته و با مصوبه شورای عالی فضای مجازی، شبکه‌های بین‌المللی که می‌خواهند در ایران کار کنند، باید سرورشان را به ایران بیاورند و برای این کار به آنها مهلت می‌دهیم.

همچنان که در آن روز این خبر مهم بسیار دیده شد و واکنش های بسیاری داشت؛ ساعتی بعد در همان روز جهانگرد در اظهارات چند دقیقه قبل خود مبنی بر اینکه «تلگرام پذیرفته سرورش را به داخل ایران منتقل کند» تجدیدنظر کرد و گفت: این موضوع را نه تأیید و نه تکذیب می‌کنم.

جهانگرد گفت: سرویس پرو وایدهای خارجی باید به داخل ایران بیایند. بر این اساس ما نیز در حال مذاکره هستیم با تلگرام و با همه.

پاول دوروف مدیر تلگرام نیز در واکنشی ضرب العجلی و شتابزده وقتی هنوز حتی کاربران ایرانی درست خبر را ندیده بودند آن را خوانده، تحلیل کرده و طبق پیش بینی مانند همه خبرهای قبلی هر آنچه که مدیران ایرانی بگویند را تکذیب کرد.

ساعتی بعد نه تنها جهانگرد از اظهارنظر در این باره راضی نبود بلکه برخی مدیران وزارت ارتباطات نیز به صورت علنی به شدت با اظهارنظر وی در این باره مخالف کردند.

همچنان که محمد جواد آذری جهرمی معاون وزیر ارتباطات در واکنش به اخبار متناقضی که درباره پذیرش انتقال سرور تلگرام به ایران از سوی مدیران این پیام‌رسان مطرح شد، در صفحه شخصی خود در اینستاگرام مطلب نوشت که «طرح اخبار نادرست درباره انتقال سرور تلگرام قبل از حصول نتیجه کمکی به دولت نخواهد کرد.»

همچنین جهرمی همان شب نیز در خبر ساعت ٢١ بر اهمیت انتقال سرور تلگرام از بعد اقتصادی و امنیتی تاکید کرد و گفت: «انتقال سرورهای تلگرام به ایران بهبود کیفیت، کاهش قیمت و افزایش سرعت دسترسی به این سرویس را در پی خواهد داشت و از سوی دیگر نقطه قوتی برای حضور جهانی ایران خواهد بود.»

اما صحبت‌های ضد و نقیض جهانگرد پرسش های زیادی را درباره صحت و سقم انتقال سرور تلگرام به ایران ایجاد کرد؛ اینکه چرا جهانگرد در اصلاح اظهاراتش گفت نه تایید و نه تکذیب می کنم و برای مثال نگفت اشتباه کرده‌ام پرسیدم چنین قراری نشده یا نگفت موضوع را رد می‌کنم. باور اینکه  معاون وزیر ارتباطات که اتفاقا سازمان متبوع‌اش یکی از نهادهای مرتبط با مذاکرات خارجی و فعالیت پیام رسان ها است صد درصد چنین اشتباه مهمی کرده باشد سخت بود. پس از آن عجله مدیر تلگرام برای ادامه روند تکذیب همه خبرهای مرتبط با ایران؛ همچنین توضیحات مضاعف جهرمی که سعی کرد به جای پررنگ کردن بعد امنیتی ذهن ها را به بعد اقتصادی ماجرا هدایت کند، احتمال وجود خبرهای واقعی پشت ظاهر اخبار متناقض را افزایش داد.

بنابراین احتمال قوی‌ای وجود داشت که مذاکرات قطعی ایران با تلگرام احتمالا به نتایجی رسیده که در سطح معاونان وزارت ارتباطات از آن اطلاع دارند اما شخصی آنچه که نباید را گفته است.

در نهایت در فاصله زمانی کمی از این جریانات تلگرام که ابتدا همه ادعاهای مطرح درباره انتقال سرور به ایران را رد کرده بود در توضیحات به نسبت مفصلی همراه با جزئیات در بحثی فنی، انتقال سرور تلگرام به ایران را اعلام کرد.

تلگرام اعلام کرده: به منظور افزایش سرعت بارگذاری از سرورهای توزیع محتوا یا CDN در برخی کشورها از جمله ایران استفاده می‌کند.

البته تلگرام باز هم تایید دارد که «وارد هیچ توافق یا تفاهمی با دولت‌ها در این مورد نشده‌ایم و CDN ها بخشی از هیچ معامله‌ای نیستند. ما هیچ‌گاه سرورهایمان را به کشوری با سابقه سانسور اینترنتی انتقال نمی‌دهیم.»

در ایران شرکت‌هایی هستند که خدمات CDN (سرور توزیع محتوا) ارائه می‌کنند به این معنی که شرکت‌های دارای محتوا مانند وب‌سایت‌ها به جای اینکه یک سرور اختصاصی یا چند سرور در چند نقطه برای خود داشته باشند، محتوای خود را به CDN های عمومی می‌برند که با استفاده از پراکندگی CDNها در کشور و نزدیکی CDN‌ها به کاربران از ویژ‌گی‌هایی از جمله کاهش هزینه و افزایش کیفیت بهره‌مند شوند.

پیش از این مدیر تلگرام در واکنش به اخبار منتشر شده در ایران درباره الزام انتقال سرور به ایران گفته بود اگر لازم باشد قید بازاری مثل ایران را می زند اما وقتی به فکر افزایش سرعت دانلود فایل ها توسط کاربران ایرانی است و برای این منظور تصمیم به نگهداری محتوایش در CDN محلی گرفته یعنی نه تنها بازار ایران برایش مهم‌ است بلکه حفظ آن مهم تر است.

بنابراین تکذیب هر باره مدیر تلگرام درباره انتقال سرورهای این پیام رسان به ایران بازی با کلمات برای حفظ اعتماد و راضی نگه داشتن کاربران ایرانی است؛ زیرا منطقی است که وقتی صحبت از انتقال سرور تلگرام به ایران بود کسی انتظار نداشت تلگرام چندین کانتینر تجهیزات سرور و اتاق سرور را با پرداخت تعرفه گمرکی از گمرک بندرعباس وارد کند و در میدان ولیعصر تهران دیتاسنتر بسازد تا اطلاعاتش را در سرورهایش در ایران نگه دارد؛ بلکه انتقال داده‌های کاربران ایرانی تلگرام به CDN‌ محلی در ایران همان معنی تحت لفظی انتقال سرور تلگرام به ایران است و وعده‌های جدید مدیر تلگرام درباره «عدم دسترسی CDN ها به اطلاعاتی که ذخیره می‌کنند»، «عدم ورود اطلاعات خصوصی و شخصی به CDN ها»، «هیچ کشوری از CDN روی تلگرام نفوذ نمی‌کند» و «وارد هیچ توافقی با دولت‌ها نشده‌ایم» هرگز از پشت صفحه توئیتر قابل پیگیری و راستی آزمایی نخواهد بود که در نتیجه همه این شواهد ۹ روز پیش که معاون وزیر ارتباطات ناخواسته گفت «تلگرام انتقال سرور به ایران را پذیرفت» راست گفت.

اکنون تلگرام با از دست دادن یکی از مهم‌ترین مزیت‌های رقابتی خود که همان میزبانی اطلاعات در خارج کشور بود، با پیام‌رسان‌های ایرانی در شرایط رقابتی برابری قرار گرفته و اکنون که تابوی میزبانی اطلاعات پیام رسان در داخل شکسته، پیام رسان‌های ایرانی می توانند با ارتقای کیفیت خدمات و ارائه خدماتی در نرم جهانی از این فرصت مغتنم ایجاد شده به عنوان یک سکوی جهش استفاده کنند.