دانشجویان سیگاری و دانشگاه‌های دودکشی

به گزارش قائم آنلاین،یافته‌های محققان دانشگاهی ایران نشان می‌دهد پسران نسبت به دختران، آمادگی بیشتری برای جذب شدن به مصرف سیگار دارند و داشتن دوستان صمیمی سیگاری در این امر اهمیت زیادی دارد. محققان دانشگاهی ایران در مقاله‌ای «عوامل مرتبط با مصرف سیگار در دانشجویان : کاربرد الگوی باور بهداشتی» را بررسی کرده‌اند.

آقایان و خانمها رحمن پناهی، فرشته عثمانی و شمس‌الدین نیکنامی از دانشکده پزشکی دانشگاه تربیت‌مدرس، علی رمضانخانی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، محمود طاووسی و علی اصغر حائری مهریزی از مرکز تحقیقات سنجش سلامت، پژوهشکده علوم‌بهداشتی جهاد دانشگاهی این عوامل را بررسی کرده‌اند. این مقاله در نشریه پایش سال شانزدهم، شماره سوم به چاپ رسیده است. محققان سیگار را دروازه ورود به استفاده از مواد مخدر و داروهای غیر مجاز در نظر می‌گیرند. در حال حاضر استعمال دخانیات به عنوان یکی از عجیب‌ترین عادت‌های بشر، سلامتی میلیون‌ها انسان را تهدید می‌کند. دود سیگار حاوی چهار هزار ماده شیمیایی است که بیش از ۴۰ مورد از این موارد، به‌عنوان مواد سرطان‌زا در انسان و حیوان‌شناسایی شده‌اند.

همچنین بیش از ‌۸۰درصد مرگ‌های ناشی از سرطان ریه و حدود ۳۰‌درصد از مرگ‌های ناشی از سایر سرطان‌ها، به‌وسیله استعمال دخانیات ایجاد می‌شود. از کل مرگ‌های مرتبط با استعمال دخانیات، ۴۶‌درصد به علت بیماری‌های قلبی-عروقی، ۲۶‌درصد به علت سرطان ریه، ۳/۱۴درصد به سبب آمفیزم و برونشیت، ۷ درصد به علت دیگر سرطان‌ها و ۷/۶درصد به سبب سایر عوامل است.

مطالعه‌ای که پیش از این در میان دانشجویان خوابگاهی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شده بود، نشان می‌داد که از نظر نوع ماده مصرفی توسط دانشجویان، بیشترین فراوانی، مربوط به سیگار با ۴/۴۷درصد و قلیان با ۹/۴۲درصد بود.

با توجه به افزایش مصرف سیگار در میان دانشجویان، این مطالعه با هدف تعیین عوامل مرتبط با مصرف سیگار بر طبق الگوی باور سلامت در میان دانشجویان خوابگاهی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شد. این مطالعه توصیفی تحلیلی مقطعی روی ۳۴۰نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی انجام شد. از بین خوابگاه‌ها ۴ خوابگاه (۲ خوابگاه دخترانه و ۲ خوابگاه پسرانه) به‌صورت تصادفی برگزیده شدند و تمامی دانشجویان ساکن در آنها، که معیارهای ورود به مطالعه را داشتند، وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود به مطالعه حاضر عبارت بودند از تمایل افراد برای ورود به مطالعه، دانشجو بودن، تحصیل در مقطع کارشناسی، قرار داشتن در سال‌های دوم یا سوم تحصیل در دانشگاه و سکونت در خوابگاه‌های تحت‌پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بودند. همچنین عدم رضایت به ادامه کار و تکمیل ناقص پرسشنامه‌ها به‌عنوان معیارهای خروج در نظر گرفته شدند.

ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته براساس الگوی باور سلامت بود. در مطالعه حاضر الگوی باور سلامت به‌عنوان چارچوب مرجع انتخاب شد. به موجب این الگو، هنگامی فرد عمل بهداشتی را انجام می‌دهد که حساسیت، شدت بیماری و ارزش بهداشتی آن عمل را درک کند. اجزای الگوی باور سلامت شامل حساسیت درک‌شده (۴ سؤال) برای مثال «افراد سیگاری بیشتر از افراد غیرسیگاری در معرض ابتلا به بیماری قرار دارند»، شدت درک‌شده (۶ سؤال) برای مثال «کشیدن سیگار می‌تواند باعث سکته قلبی شود»، موانع درک‌شده (۶ سؤال) برای مثال «وجود افراد سیگاری در خانواده باعث سیگاری شدن افراد می‌شود»، منافع درک‌شده (۷ سؤال) برای مثال «با نکشیدن سیگار به سمت اعتیاد کشیده نخواهم شد»، خودکارآمدی (۶ سؤال) برای مثال «با وجود تعارف دوستانم به کشیدن سیگار، می‌توانم به آنها نه بگویم.»

در این مطالعه، سیگار آزموده به افرادی اطلاق شد که در طول دوران عمر خود، حداقل یک نخ سیگار کشیده بودند. این افراد به همراه افراد غیرسیگاری، در گروه غیرسیگاری‌ها قرار گرفتند. همچنین به فردی سیگاری اطلاق شد که در زمان انجام مطالعه، به‌صورت روزانه یا گهگاهی سیگار می‌کشید.

در این مطالعه ۳۴۰ نفر از دانشجویان مورد بررسی قرار گرفتند که میانگین سنی آنها ۲۲ سال بود. ۶۰ درصد (۲۰۴ نفر) از آنها زن و ۸/۸۶درصد (۲۹۵ نفر) مجرد بودند. فقط ۵/۳درصد (۱۲ نفر) سابقه مشروطی داشتند.

۲/۵۸درصد (۱۹۸ نفر) دوستان صمیمی سیگاری نداشتند. ۹/۸۷درصد (۲۹۹ نفر) اعلام کردند که در خانواده یا اقوام خویش، سابقه مرگ در اثر مصرف سیگار را نداشته‌اند و ۶/۳۵درصد (۱۲۱ نفر) در خانواده خود دارای عضو سیگاری بودند.

نتایج این مطالعه نشان می‌دهد بین مصرف سیگار با متغیرهای جنسیت، داشتن سابقه مشروطی و داشتن دوست صمیمی سیگاری ارتباط معنی‌دار وجود دارد به‌طوری که مصرف سیگار در دانشجویان مرد، دارای سابقه مشروطی و دارای دوستان صمیمی سیگاری بیشتر بود. همچنین بین مصرف سیگار با متغیرهای سن، تأهل، سنوات تحصیلی، سطح تحصیلات والدین، داشتن عضو سیگاری در خانواده، داشتن سابقه مرگ در اثر مصرف سیگار در خانواده و اقوام خویش، رتبه تولد فرزند و تعداد اعضای خانواده، ارتباط معنی دار مشاهده نشد.

همچنین یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که اینترنت و تعامل با دوستان و آشنایان، مهم‌ترین منابعی بودند که به‌صورت معمول، مطالب مربوط به مضرات مصرف سیگار و منافع پیشگیری از آن را از طریق آنها به‌دست می‌آورند.

در مطالعه حاضر حدود ۸/۲۳ درصد از دانشجویان در زمان پژوهش سیگار مصرف می‌کردند. در مطالعه حاضر بین جنسیت و مصرف سیگار ارتباط آماری معنی دار وجود داشت در واقع می‌توان به این نتیجه رسید که پسران نسبت به دختران، آمادگی بیشتری برای جذب شدن به مصرف سیگار را دارند و سیگاری شدن پسرانی که سیگار را تجربه می‌کنند به مراتب بیشتر از سیگاری شدن دختران تجربه‌کننده سیگار است؛ زیرا معمولاً استعمال سیگار توسط خانم‌ها یک رفتار غیر اجتماعی محسوب می‌شود.

در این مطالعه بین داشتن سابقه مشروطی و مصرف سیگار در دانشجویان مورد مطالعه، ارتباط آماری معنی‌دار مشاهده شد. در واقع این تحقیق با مطالعاتی که نشان می‌داد دانشجویان دارای نمرات بهتر، احتمال سیگار کشیدن کمتری داشتند همخوانی داشت.

همچنین در مطالعه حاضر بین داشتن دوستان صمیمی سیگاری و مصرف سیگار ارتباط آماری معنی‌دار مشاهده شد. اکثر مطالعات بر تأثیر قابل توجه داشتن دوست صمیمی سیگاری بر مصرف سیگار در جوانان، صحه گذاشته و این مساله را از تأثیر مصرف سیگار توسط والدین، خواهر و برادر مهم‌تر قلمداد کرده‌اند.

در مجموع نتایج این مطالعه بیانگر شیوع نسبتاً بالای مصرف سیگار، وجود ارتباط آماری معنی دار بین مصرف سیگار و متغیرهای جنسیت، داشتن سابقه مشروطی و داشتن دوست صمیمی سیگاری در بین دانشجویان مورد مطالعه و همچنین وجود تفاوت آماری معنی‌دار در چهار متغیر الگوی باور سلامت بین دانشجویان سیگاری و غیرسیگاری حاضر در مطالعه بود.

بنابراین می‌توان از این الگو جهت کاهش مصرف سیگار، کاهش هزینه‌ها و مرگ‌ومیر در جامعه استفاده کرد. این تحقیق پیشنهاد کرده است که یافته‌های مطالعه حاضر به‌عنوان پایه‌ای برای طراحی مداخلات پیشگیری از مصرف سیگار در دانشجویان، مورد استفاده قرار گیرد.