ارزش غذایی سبزی‌ها و میوه‌های بنفش

راز رنگ بنفش در میوه‌ها و سبزی‌ها چیست؟

غذاهای گیاهی، رنگشان را از بافت‌هایی می‌گیرند که از آن‌ها در برابر حشرات و سایر شکارچی‌ها در امان نگه می‌دارد. هرچند کار اصلی این رنگدانه‌ها یا پیگمنت‌ها، منصرف کردن پرنده‌ها و حشرات است اما فواید بسیار زیادی هم برای سلامت بشر دارد. رنگدانه‌ای که احتمالاً بیشتر از همه با آن آشنا هستید، کلروفیل است که باعث رنگ سبز در گیاهان می‌شود. اما گیاهانی که حاوی صدها پیگمنت دیگر هستند مجموعاً فیتوشیمیایی‌ها نامیده می‌شوند که فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی دارند.

همان‌طور که می‌دانید یکی از راه‌هایی که غشای سلول‌ها و طرح DNA درون آن‌ها دچار آسیب می‌شود، در معرض اکسیژن قرار گرفتن است. در حضور اکسیژن، رادیکال‌های آزاد ممکن است شکل بگیرند که موجب ناقص شدن سلولی می‌شوند. آنتی‌اکسیدان به پیشگیری از تشکیل رادیکال‌های آزاد کمک کرده و در نتیجه از سلول‌ها در برابر آسیب محافظت می‌کند. راه دیگری که مواد شیمیایی موجود در گیاهان برای سلامتی مفید هستند، کنترل التهاب، تقویت سیستم ایمنی و فعال کردن آنزیم‌هایی است که به سم‌زدایی بدن کمک می‌کنند.

رنگدانه‌ای که موجب رنگ بنفش سبزی‌ها و میوه‌ها می‌شود، آنتوسیانین نام دارد. آنتوسیانین‌ها طبقه‌ای از فیتوشیمیایی‌ها به نام فلاوونوئیدها هستند. آنتوسیانین معمولاً بنفش به نظر می‌ٰرسد اما ممکن است سایه‌هایی از قرمز تیره یا آبی هم داشته باشد که بستگی به pH آن دارد. آنتوسیانین، آنتی‌اکسیدان است بنابراین عجیب نیست که با رادیکال‌های آزاد مبارزه کند.

آنتوسیانین‌ها دارای فعالیت ضدالتهابی نیز هستند اما از سلامت سیستم ایمنی هم حمایت می‌کنند. یکی از شیوه‌هایی که سیستم ایمنی شما از شما در برابر ویروس‌ها دفاع می‌کند، تولید سلول‌هایی است که این عوامل ناخواسته را نابود می‌کنند. این نوع سلول، سلول قاتل طبیعی نام دارد. این سلول‌ها نه تنها ویروس‌ها را از پا در می‌آورند بلکه سلول‌های سرطانی را هم نابود می‌کنند.

در تحقیقی پژوهشگران به دوندگان، به مدت ۶ هفته و به طور روزانه ۲۵۰ گرم بلوبری دادند. آن‌ها قبل از دویدن هم ۳۷۵ گرم بلوبری خوردند. وقتی محققان خون و ادرار این افراد را یک ساعت بعد از ورزش سنجش کردند، گروهی که بلوبری مصرف کرده بود، مقادیر بیشتری از سلول‌های قاتل طبیعی در خون داشت. سلول‌های قاتل طبیعی با ویروس‌ها مبارزه کرده و نشانه‌های التهابی و استرس اکسیداتیو را کاهش می‌دهند. محققان باور دارند آنتوسیانین‌های موجود در بلوبری، عامل این فواید است.

سلامت قلب چطور؟

نقش درخشان دیگری که میوه‌ها و سبزی‌های سبز در سلامت ما دارند، مربوط به سلامت قلب می‌شود. این خوراکی‌های خوش‌رنگ نه تنها سرشار از فیبرها و آنتوسیانین‌ها و فلاوونوئیدهای مفید برای قلب هستند، بلکه می‌توانند ریسک بیماری قلبی را هم کاهش بدهند. مطالعات نشان داده زنان سالم جوان و میانسالی که غذاهای سرشار از آنتوسیانین به وفور مصرف می‌کنند، ریسک سکته‌ی قلبی در آن‌ها، ۳۲ درصد کمتر است. آنتوسیانین، کاهنده‌ی کلسترول، کاهنده‌ی اکسیداسیون کلسترول و بهبود عملکرد آندوتلیال است که در نتیجه رگ‌های خونی، انعطاف‌پذیرتر می‌شوند.

فراتر از بلوبری‌ها!

هرچند بلوبری با آن رنگ بنفش پررنگ و زیبایش، نمونه‌ی معروفی از یک خوراکی سرشار از آنتوسیانین است اما میوه‌ها و سبزی‌های زیادی هستند که این رنگ‌دانه را به وفور دارند. انگور بنفش، گیلاس و کشمش سیاه چند نمونه‌ی بسیار عالی دیگر هستند. در حوزه‌ی سبزیجات هم از کلم قرمز، هویج بنفش، سیب‌زمینی شیرین بنفش، مارچوبه‌ی بنفش، بادمجان و کلم بنفش می‌توان نام برد. لوبیاهای بنفش تیره و برنج سیاه و سایر منابع کمتر شناخته شده‌ی آنتوسیانین‌ها هم قابل توجه هستند.

آیا تمام میوه‌ها و سبزی‌های بنفش غنی از آنتوسیانین هستند؟ به طور کلی بله، اما استثناهایی هم وجود دارد؛ چغندر بنفش، منبع سرشار آنتوسیانین نیست. چغندر، بنفش است چون حاوی رنگدانه‌ی بتالائین است که آن نیز آنتی‌اکسیدان است اما آنتوسیانین نیست. البته معنی‌اش این نیست که چغندر برایتان سودمند نیست، تحقیقات نشان داده آب چغندر به کاهش فشارخون کمک می‌کند که البته قند طبیعی زیادی نیز دارد.