آشنایی با آداب و اعمال روز عاشورا

در کتاب کامل الزیارات مرحوم ابن قولویه، روایت بسیار عجیبی در ثواب “زیارت امام حسین در روز عاشورا از راه دور” برای افرادی که به هر دلیل، توان حضور در کنار مرقد و مضجع مبارک امام حسین در کربلا را ندارند، بیان گردیده است که آدمی در شگفت می ماند، و به راستی ان الحسین مصباح الهدی و السفینۀ النجاۀ.

در این حدیث، ابتدا امام باقر(ع) در آداب روز عاشورا، حضور در شهر کربلا و در کنار قبر مطهر امام حسین را به شیعیان، توصیه فرموده و ثواب بسیار بسیار فراوان آن را متذکر می شوند:

مَن زارَ الحُسَینَ علیه السلام یَومَ عاشوراءَ حَتّی‏ یَظَلَّ عِندَهُ باکِیاً، لَقِیَ اللَّهَ عَزَّ وجَلَّ یَومَ القِیامَةِ بِثَوابِ ألفَی ألفِ حَجَّةٍ، وألفَی ألفِ عُمرَةٍ، وألفَی ألفِ غَزوَةٍ، وثَوابُ کُلِّ حَجَّةٍ وعُمرَةٍ وغَزوَةٍ کَثَوابِ مَن حَجَّ وَاعتَمَرَ وغَزا مَعَ رَسولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله ومَعَ الأَئِمَّةِ الرّاشِدینَ علیهم السلام.

هر کس در روز عاشورا، حسین بن علی، را زیارت کند و در کنار قبرش گِریان باشد، خداوند عز و جل را در قیامت با دو هزار هزار (یک میلیون) ثواب حج، دو هزار هزار ثواب عمره و دو هزار هزار ثواب جهاد، دیدار می‏کند که ثواب هر حج و عمره و جهاد، همانند ثواب حج‏‌گزار و عمره‌‏گزار و جهادگر همراه با پیامبر و امامان‏ معصوم است.

لکن افراد و شیعیان بیشماری هستند که توفیق حضور و درک قبر مطهر امام حسین در روز عاشورا را ندارند. تکلیف چیست؟ در ادامه امام باقر، ثواب بسیار عجیبی را برای سوگواری در خانه و منزل، برای چنین کسانی را ذکر میفرمایند که انسان در شگفت می ماند:

قالَ: قُلتُ: جُعِلتُ فِداکَ! فَما لِمَن کانَ فی بُعدِ البِلادِ وأقاصیها، ولَم یُمکِنهُ المَصیرُ إلَیه فِی ذلِکَ الیَومِ؟ قالَ: إذا کانَ ذلِکَ الیَومُ بَرَزَ إلَی الصَّحراءِ أو صَعِدَ سَطحاً مُرتَفِعاً فی دارِهِ، وأومَأَ إلَیهِ بِالسَّلامِ، وَاجتَهَدَ عَلی‏ قاتِلِهِ بِالدُّعاءِ، وصَلّی‏ بَعدَهُ رَکعَتَینِ، یَفعَلُ ذلِکَ فی صَدرِ النَّهارِ قَبلَ الزَّوالِ، ثُمَّ لَیَندُبُ الحُسَینَ علیه السلام ویَبکیهِ، ویَأمُرُ مَن فی دارِهِ بِالبُکاءِ عَلَیهِ، ویُقیمُ فی دارِهِ مُصیبَتَهُ بِإِظهارِ الجَزَعِ عَلَیهِ، ویَتَلاقَونَ بِالبُکاءِ بَعضُهُم بَعضاً بِمُصابِ الحُسَینِ علیه السلام.

گفتم: فدایت گردم! برای آن کسی که در شهرها و مناطق دوردست است و نمی‏تواند به زیارت امام حسین در کربلا، بیاید، تکلیف چیست؟ فرمود: (چنین افرادی که توان حضور در کنار مرقد امام حسین را ندارند) وقتی روز عاشورا می‏شود، به بیابان برود، یا روی بلندیِ خانه‏اش، با اشاره به امام حسین علیه السلام سلام کند و با جدّیت، بر قاتلش نفرین کند و پس از آن، دو رکعت نماز بگزارد. و این کار را نزدیک ظهر، قبل از اذان، انجام دهد. آن گاه بر حسین علیه السلام در منزلش، مرثیه بسراید و گریه کند و سفارش کند کسانی که در خانه‏اش هستند، بر حسین علیه السلام گریه کنند و با ناله کردن بر امام حسین، در خانه‏اش ماتم بر پا کند و با هم برای گریستن، هم‏صدا شوند.

فَأَنَا ضامِنٌ لَهُم إذا فَعَلوا ذلِکَ عَلَی اللَّهِ عز و جل جَمیعَ هذَا الثَّوابِ. فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداکَ! وأنتَ الضّامِنُ لَهُم إذا فَعَلوا ذلِکَ وَالزَّعیمُ بِهِ؟ قالَ: أنَا الضّامِنُ لَهُم ذلِکَ وَالزَّعیمُ لِمَن فَعَلَ ذلِکَ … .

من برای آنان، از طرف خدا ضمانت می‏کنم که اگر این کار را انجام دهند، همه این ثواب‏های زیارت امام حسین که ذکر شد (یک میلیون حج و جهاد و …) را به دست می‏آورند. گفتم: فدایت گردم! هر گاه آنان، آن کارها را انجام دادند، شما این ثواب‏ها را بر عهده می‏گیرید و تضمین می‏کنید؟ (گویا، راوی نیز همچون ما، از ثواب بسیار فراوان زیارت امام حسین از راه دور با این شرایط، بسیار تعجب کرده است) امام باقر، بار دیگر، میفرمایند: من این را برایشان تضمین می‏کنم و چنان ثواب‏هایی را، برای هر کسی که این کارها را انجام دهد، بر عهده می‏گیرم … .

در کتاب وسائل الشیعه مرحوم محدث عاملی به نقل از ملک جهنی، راوی عاشوراپژوه عصر امام باقر، که از ایشان می‏پرسد: فَکَیفَ یُعَزّی بَعضُهُم بَعضاً؟ که چگونه به همدیگر در روز عاشورا تسلیت گوئیم؟ امام باقر در پاسخ، میفرمایند که در عاشورا، اینگونه تعزیت و تسلیت دهید:

عَظَّمَ اللَّهُ اجورَنا بِمُصابِنا بِالحُسَینِ علیه السلام، وجَعَلَنا وإیّاکُم مِنَ الطّالِبینَ بِثَأرِهِ مَعَ وَلِیِّهِ الإِمامِ المَهدِیِّ مِن آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله‏.

خداوند، پاداش‏های ما را بر سوگواری حسین علیه السلام بزرگ گردانَد و ما و شما را همراه با ولیّ خودش، مهدیِ خاندان محمّد صلی الله علیه و آله، از خونخواهان حسین علیه السلام قرار دهد.

اکنون که صحبت و سخن از امام مهدی، به میان آمد و چه سخن نیکویی است پیوند عاشورا و مهدویت؛ گویی امام عصر، با نام و یاد جد خویش، شناخته خواهند شد. از اینرو، منتقم خون امام حسین، امام مهدی خواهد بود، همانطور که در حدیث فوق، در شیوه تسلیت گویی در عاشورا، به این موضوع نیز اشاره گردیده است. توضیح اینکه: یکی از القاب حضرت مهدی، منتقم است. در چرایی و علّت انتخاب این لقب بر آن حضرت، مطالب فراوانی در سخنان و احادیث اهل بیت وارد شده است. از جمله در روایتی که از امام محمّدباقر نقل شده، وقتی از آن حضرت سؤال می‌کنند که چرا فقط به آخرین حجّت الهی قائم گفته می‌شود؟ در کتاب بحارالانوارعلامه مجلسی، آن حضرت در پاسخ می‌فرمایند:

قد سَألهُ الثُّمالیُّ عن عِلّةِ تَسْمِیةِ القائم قائماً لَمّا قُتِلَ جَدّی الحسینُ صلَّی اللّه ُ علَیهِ ضَجّتِ المَلائکةُ إلَی اللّه ِعزّوجلّ بالبُکاءِ و النَّحیبِ، و قالُوا: إلهَنا و سیّدنَا، أ تَغْفُلُ عَمَّن قَتلَ صَفْوتَکَ و ابنَ صَفْوتِکَ، و خِیَرتَکَ مِن خَلْقِکَ ؟! فأوحَی اللّه ُ عزّ و جلّ إلَیهِم: قَرّوا مَلائکتی، فَوَ عِزّتی و جلالی لَأنتقِمَنَّ مِنهُم و لو بعدَ حینٍ. ثُمّ کَشفَ اللّه ُ عزّ و جلّ عَنِ الأئمّةِ مِن وُلدِ الحسینِ علیه السلام للملائکةِ، فسُرَّتِ الملائکةُ بذلکَ، فإذا أحدُهُم قائمٌ یُصلّی، فقالَ اللّه ُ عزّ و جلّ: بذلکَ القائمِ أنتَقِمُ مِنهُم.

چون در آن ساعتی که دشمنان، جدّم امام حسین را به قتل رساندند، فرشتگان با ناراحتی در حالی که ناله سرداده بودند عرض کردند پروردگارا! آیا از کسانی که برگزیده و فرزند برگزیده تو را ناجوانمردانه شهید کردند، در می‌گذری؟ در جواب آنها خداوند فرمود: ای فرشتگان من! سوگند به عزّت و جلالم از آنان انتقام خواهم گرفت هرچند بعد از مدّت زمان زیادی. آن گاه خداوند متعال نور فرزندان امام حسین را به آنان نشان داد و پس از اشاره به یکی از آنان که در حال قیام بود، فرمود: با این قائم از دشمنان حسین انتقام خواهم گرفت.

و نیز در تفسیر آیه وَ مَنْ قُتِلَ مظلوماً فقد جَعَلْنا لِوَلیّه سلطاناً؛ هر کس مظلومانه کشته شود، ما برای ولی او، تسلطی بر ظالم قرار می دهیم؛ در کتاب تفسیر البرهان، از امام صادق روایت شده است که:

«مظلوم» در این آیه، امام حسین است که مظلوم کشته شد و منظور «جَعَلنا لِوَلیِّه سلطانا» امام مهدی است.

و نیز از قول امام باقر، در کتاب تفسیر عیاشی مجددا بر این موضوع، تصریح شده است:

هُوَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام، قُتِلَ مَظلوماً ونَحنُ أولِیاؤُهُ، وَ القائِمُ مِنّا إذا قامَ مِنّا طَلَبَ بِثارِ الحُسَینِ.

ما، اهل بیت پیامبر، اولیای دم امام حسین هستیم. و هنگامی که امام عصر و قائم آل محمد، قیام کنند، پیگیری خون امام حسین را خواهد کرد.

امام صادق، در خواص و فوائد آن، چنین می فرمایند:

فَإِنَّ هذا أفضَلُ یَابنَ سِنانٍ! مِن کَذا وکَذا حَجَّةً، وکَذا وکَذا عُمرَةً تَتَطَوَّعُها وتُنفِقُ فیها مالَکَ وتَنصِبُ فیها بَدَنَکَ وتُفارِقُ فیها أهلَکَ ووَلَدَک‏. وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی یُعْطِی مَنْ صَلَّی هَذِهِ الصَّلَاةَ فِی هَذَا الْیَوْمِ ، وَ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ مُخْلِصاً، وَ عَمِلَ هَذَا الْعَمَلَ مُوقِناً مُصَدِّقاً عَشْرَ خِصَالٍ. مِنْهَا أَنْ یَقِیَهُ اللَّهُ مِیتَةَ السَّوْءِ وَ یُؤْمِنَهُ مِنَ الْمَکَارِهِ وَ الْفَقْرِ وَ لَا یُظْهِرَ عَلَیْهِ عَدُوّاً إِلَی أَنْ یَمُوتَ وَ یَقِیَهُ اللَّهُ مِنَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ فِی نَفْسِهِ وَ وُلْدِهِ إِلَی أَرْبَعَةِ أَعْقَابٍ لَهُ وَ لَا یَجْعَلَ لِلشَّیْطَانِ وَ لَا لِأَوْلِیَائِهِ عَلَیْهِ وَ لَا عَلَی نَسْلِهِ إِلَی أَرْبَعَةِ اَعقابٍ سَبِیلاً.

ای ابن سِنان! این اعمال، بهتر است از فلان و فلان حج و فلان و فلان عمره که به صورت داوطلبانه انجام دهی و اموال ات را برای آن هزینه کنی و بدنت را به زحمت و رنج بیندازی و از خانواده و فرزندانت جدا شوی. هر کس این نماز را در این روز بگذارد و این دعا را با اخلاص بخواند و این عمل را با یقین و صدق انجام دهد، خداوند متعال، ده خصلت به او می‏بخشد که از جمله آنهاست: خداوند، او را از مرگ بد، نگه می‏دارد، و از بدی‏ها و فقر در امان می‏دارد، و هیچ دشمنی را بر او چیره نمی‏کند تا بمیرد، و او را از دیوانگی و بیماریِ جُذام و پیسی در خودش و فرزندانش تا “چهار نسل”، حفظ می‏کند، و راه نفوذ شیطان بر او و نسلش تا “چهار نسل” می‏بندد.

نکته بسیار مهم در این حدیث، و در صورت انجام دقیق این اعمال و آداب روز عاشورا، تاکید امام صادق بر حفظ فرزندان تا چهار نسل، از مصیبت های دنیوی، مرگ بد و مصونیت از بیماری های خطرناک می باشد. که چنین امری، بندرت در طول سال تکرار خواهد شد و شایسته است، شیعیان به دستور امام صادق، با مطالعه و عمل به این حدیث در باب آداب روز عاشورا، خویش و فرزندان را تا چهار نسل، بیمه نمایند.

و اما متن دستورالعمل معنوی و عرفانی امام صادق برای شیعیان در روز عاشورا، چنین است:

دَخَلتُ عَلی‏ سَیِّدی أبی عَبدِ اللَّهِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام فی یَومِ عاشوراءَ، فَأَلفَیتُهُ کاسِفَ اللَّونِ ظاهِرَ الحُزنِ، ودُموعُهُ تَنحَدِرُ مِن عَینَیهِ کَاللُّؤلُؤِ المُتَساقِطِ. فَقُلتُ: یَابنَ رَسولِ اللَّهِ! مِمَّ بُکاؤُکَ لا أبکَی اللَّهُ عَینَیکَ؟ فَقالَ لی: أوَ فی غَفلَةٍ أنتَ؟ أما عَلِمتَ أنَّ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ اصیبَ فی مِثلِ هذَا الیَومِ؟ فَقُلتُ: یا سَیِّدی، فَما قَولُکَ فی صَومِهِ؟

عبدالله بن سنان، از اصحاب امام صادق، چنین نقل می کند: روز عاشورا، بر سَرورم امام صادق علیه السلام وارد شدم. دیدم رنگ‏پریده و اندوهگین است و اشک از چشمانش، همانند لؤلؤ، جاری است. گفتم: ای پسر پیامبر خدا! چرا گریه می‏کنی- خداوند، چشمانت را گریان نکند؟ به من فرمود: «آیا غافلی؟ آیا نمی‏دانی که در چنین روزی، حسین بن علی علیه السلام کشته شد؟». چرا سرورم؛ می دانم و برای همین آمده ام که در این باره (آداب روز عاشورا)، از شما سوال کنم و درباره آن از علم شما، استفاده کنم. گفتم: سَرورم! نظر شما درباره روزه روز عاشورا چیست؟

گرسنگی و تشنگی بدون نیت روزه در عاشورا 

آنگاه امام صادق به مساله مهمی اشاره می فرمایند و آن حکم فقهی روزه روز عاشورا می باشد:

فَقالَ لی: صُمهُ مِن غَیرِ تَبییتٍ، وأفطِرهُ مِن غَیرِ تَشمیتٍ، ولا تَجعَلهُ یَومَ صَومٍ کَمَلًا، وَلیَکُن إفطارُکَ بَعدَ صَلاةِ العَصرِ بِساعَةٍ عَلی‏ شَربَةٍ مِن ماءٍ؛ فَإِنَّهُ فی مِثلِ ذلِکَ الوَقتِ مِن ذلِکَ الیَومِ تَجَلَّتِ الهَیجاءُ عَن آلِ رَسولِ اللَّهِ وَانکَشَفَتِ المَلحَمَةُ عَنهُم، وفِی الأَرضِ مِنهُم ثَلاثونَ صَریعاً فی مَوالیهِم، یَعِزُّ عَلی‏ رَسولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَصرَعُهُم، ولَو کانَ فی الدُّنیا یَومَئِذٍ حَیّاً لَکانَ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیهِ هُوَ المُعَزّی‏ بِهِم.

امام صادق فرمودند: روزه بگیر امّا بدون تصمیم و نیت روزه (گرسنه و تشنه باش)، و افطار کن، امّا نه با سرخوشی (و غذاهای لذیذ) و روزه عاشورا را کامل نکن و افطار را، ساعتی پس از نماز عصر روز عاشورا، و با جرعه‏ای آب انجام بده. چرا که در چنین ساعتی (عصر عاشورا)، جنگ با خاندان پیامبر خدا، فرو نشست و آن واقعه بزرگ، متوقّف شد، در حالی که سی کشته از آنان در جمع یارانشان بر زمین افتاده بود، که کشته ها برای پیامبر، گران بود و اگر پیامبر صلی الله علیه و آله زنده بود، ایشان- که درودهای خدا بر او باد- خود، صاحب‏ عزا بود.

لازم به ذکر است، استحباب و سنت بودن روزه عاشورا و جشن و شادی، همواره مورد توجه وهابیت و آل سعود، بوده است و بر آن تأکید می‌شود. از طرفی این روز در نزد شیعیان روز حزن و اندوه و شهادت امام حسین، می باشد. شیعه، روزه عاشورا را نه تنها، سنت و مستحب نمی‌دانند بلکه آن را بدعت و مکروه می‌شمارد. شادی و روزه در عاشورای ماه محرم، نه تنها سنت پیامبر، نیست بلکه بدعتی است که از سوی افراد همسو با سیاست‌های بنی امیه در عصر معاصر و توسط حکومت آل سعود در عربستان و وهابیون به عنوان ادامه دهنده راه بنی امیه و برای تفرقه افکنی بین امت اسلام، ترویج میشود.

بعد از بررسی دقیق علمی و تاریخی، درخواهیت یافت که: روزه روز عاشورا، بدعت بوده و شایسته است بلکه واجب است به احترام اسارت و تشنگی خاندان پیامبر، بدون اینکه نیت روزه شود، از صبح تا عصر عاشورا، از خوردن و آشامیدن و دیگر مبطلات روزه همچون جماع و …، پرهیز شود و در عصر عاشورا و نزدیک غروب، مقداری وعده غذایی ساده تناول شود تا صدق روزه، بر روز عاشورا، نشود. زیرا مخالفین اهل بیت، و دوستداران بنی امیه، روز عاشورا را به شکرانه قتل امام حسین و اسارت اهل بیت پیامبر، روزه گرفتند.

و روایاتی که گویای ثواب داشتن روزه عاشورا هستند از باب “تقیه” صادر شده‌اند و شاهد محکم بر این مساله، روایتی است که از امام صادق(ع) نقل شده است. زیرا وقتی از ایشان درباره روزه روز عاشورا پرسیده شد، فرمودند:

صُمهُ مِن غَیرِ تَبییتٍ وأفطِرهُ مِن غَیرِ تَشمیتٍ و لا تَجعَلهُ یَومَ صَومٍ کَمَلًا وَلیَکُن إفطارُکَ بَعدَ صَلاةِ العَصرِ بِسَاعَةٍ عَلی شَربَةٍ مِن ماءٍ.

در آن روز، روزه بگیر؛ امّا بدون تصمیم شبانه (یعنی بی آن که شب، قصد روزه ‏کنی) و بخور؛ امّا نه به قصد شادی (یعنی افطار کن؛ امّا نه برای شماتت و خوش‏حالی؛ بلکه به منظور مخالفت با کسانی که به قصد تبرّک، روزه می‏گیرند) و روزه آن را کامل نکن و خوردنت هم ساعتی پس از نماز عصر با نوشیدن جرعه‌‏ای آب باشد.

از مهمانی و اطعام در روز عاشورا، نیز پرهیز شود

همچنین، طبق حدیث فوق و سیره ائمه که فرموده اند، بدون نیت روزه گرفتن، در روز عاشورا، گرسنه و تشنه باشید، و تا عصر عاشورا، چیزی میل نکنید، و به شربه من الماء (و به جرعه آبی، اکتفا کنید)؛ شایسته است از نذری و دعوت و خوردن غذاهای لذیذ و چرب و شیرین، خودداری شود، امری که متاسفانه در سال های اخیر، به خاطر ناآگاهی مردم به این مساله و دستور اهل بیت در حال فراموشی است؛ به خاطر حساسیت و عظمت روز عاشورا، اهل بیت حتی به کوچکترین مسائل، نیز اهمیت داده اند، لکن متاسفانه، توجه چندانی نمی شود.

همانطور که امام صادق، تصریح فرمودند، شیعیان، در روز عاشورا، بهتر است به “شربه من الماء”، اکتفا کنند اما بدون اینکه نیت روزه داشته باشند، به احترام شهادت امام حسین در عاشورا، گرسنه و تشنه باشند و ضمن حضور در مراسم های روضه روز عاشورا، به احترام تشنگی امام حسین، از پذیرش طعام و غذاهای لذیذ، صرفنظر کنند و به روزهای دیگر، موکول کنند که ایام سال، بسی گسترده است.

روز عاشورا، روز تاریکی امت اسلام 

آنگاه، امام صادق علیه السلام گریست تا این که محاسنش با اشک‏ هایش خیس شد. سپس به بیان خلقت نور و تاریکی پرداختند و عاشورا را روز تاریکی امت اسلام، معرفی می نمایند:

وبَکی‏ أبو عَبدِ اللَّهِ علیه السلام حَتَّی اخضَلَّت لِحیَتُهُ بِدُموعِهِ، ثُمَّ قالَ: إنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِکرُهُ لَمّا خَلَقَ النّورَ خَلَقَهُ یَومَ الجُمُعَةِ فی تَقدیرِهِ فی أوَّلِ یَومٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ، وخَلَقَ الظُّلمَةَ فی یَومِ الأَربِعاءِ، یَومُ عاشوراءَ فی مِثلِ ذلِکَ، یَعنی یَومَ العاشِرِ مِن شَهرِ المُحَرَّمِ فی تَقدیرِهِ، وجَعَلَ لِکُلٍّ مِنهُما شِرعَةً ومِنهاجاً.

خداوند عز و جل هنگامی که نور را آفرید، آن را در روز جمعه آفرید که آغاز ماه رمضان بود و تاریکی را در روز چهارشنبه آفرید، که روز عاشورا را هم در چنین روزی آفرید که در تقدیر او، روز دهم ماه محرّم بود، و برای هر یک از نور و تاریکی، راه و روشی قرار داد.

تسلب و حالت ماتم زدگان 

آنگاه امام صادق، نحوه و کیفیت پوشش و لباس ماتم زدگان در روز عاشورا را بیان می کنند:

یا عَبدَ اللَّهِ بنَ سِنانٍ، إنَّ أفضَلَ ما تَأتی بِهِ فی هذَا الیَومِ أن تَعمِدَ إلی‏ ثِیابٍ طاهِرَةٍ فَتَلبَسَها وتَتَسَلَّبَ، قُلتُ: ومَا التَّسَلُّبُ؟ قالَ: تُحَلِّلُ أزرارَکَ، وتَکشِفُ عَن ذِراعَیکَ کَهَیئَةِ أصحابِ المَصائِبِ.

ای عبد اللَّه بن سِنان! بهترین کاری که در این روز انجام می‏دهی، این است که جامه و لباس تمیز بپوشی و تسلُّب کُنی. گفتم: تسلُّب، یعنی چه؟ فرمود: دکمه‏هایت لباس را باز کنی و آستین‏هایت را بالا بزنی و خود را به شکل ماتم‏زدگان درآوری.

البته مطابق عرف هر زمان، حالت ماتم زدگان ممکن است، تفاوتی داشته باشد؛ البته واژه «تسلُّب»، در لغت، به معنای: «پوشیدن لباس سیاه عزاداری» نیز به کار می‏رفته است.

نماز مستحبی روز عاشورا قبل از اذان ظهر 

سپس امام صادق، به نماز مخصوص روز عاشورا، یک ساعت مانده به اذان ظهر عاشورا، و کیفیت آن، اشاره می کنند:

ثُمَّ تَخرُجُ إلی‏ أرضٍ مُقفِرَةٍ أو مَکانٍ لا یَراکَ بِهِ أحَدٌ، أو تَعمِدُ إلی‏ مَنزِلٍ لَکَ خالٍ، أو فی خَلوَةٍ مُنذُ حینِ یَرتَفِعُ النَّهارُ، فَتُصَلّی أربَعَ رَکَعاتٍ تُحسِنُ رُکوعَها وسُجودَها وخُشوعَها، وتُسَلِّمُ بَینَ کُلِّ رَکعَتَینِ، تَقرَأُ فِی الاولی‏ سورَةَ الحَمدِ و «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ»، وفِی الثّانِیَةِ: الحَمدَ و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»، ثُمَّ تُصَلّی رَکعَتَینِ اخرَیَینِ، تَقرَأُ فِی الاولی‏: الحَمدَ وسورَةَ الأَحزابِ، وفِی الثّانِیَةِ: الحَمدَ و «إِذا جاءَکَ الْمُنافِقُونَ»، أو ما تَیَسَّرَ مِنَ القُرآنِ.

بعد به بیابان کویری، یا جایی که کسی تو را نبیند، یا به خانه‏ای که خالی باشد یا جایی خلوت می‏روی، در زمانی که روز، بالا آمده باشد (نزدیک ظهر عاشورا). آن گاه، چهار رکعت نماز با رکوع و سجده‏ کامل، و با خشوع، می‏خوانی و در هر دو رکعت، سلام می‏دهی (دو نماز دو رکعتی). در رکعت اوّل، سوره حمد و سوره کافرون «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ»و در رکعت دوم، سوره حمد و سوره توحید «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را می‏خوانی. (سپس سلام می دهید و بعد) دو رکعتِ دوم را به جا می‏آوری و در آن، در رکعت اوّل، سوره حمد و سوره احزاب و در رکعت دوم، سوره حمد و سوره منافقون«إِذَا جَآءَکَ الْمُنفِقُونَ» و یا هر سوره قرآن که میخواهی بخوان.

 توجه به مرقد امام حسین در کربلا

آنگاه امام صادق، دستور لعن قاتلان امام حسین را تاکید می فرمایند:

ثُمَّ تُسَلِّمُ وتُحَوِّلُ وَجهَکَ نَحوَ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام ومَضجَعِهِ، فَتُمَثِّلُ لِنَفسِکَ مَصرَعَهُ ومَن کانَ مَعَهُ مِن وُلدِهِ وأهلِهِ، وتُسَلِّمُ وتُصَلّی عَلَیهِ، وتَلعَنُ قاتِلیهِ وتَبرَأُ مِن أفعالِهِم.

آن گاه، سلام می‏دهی و (می ایستید) صورت خویش را به سمت قبر حسین علیه السلام و مرقد ایشان در کربلا بر می‏گردانی و جایگاه به زمین افتادن امام حسین را در نظرت مجسّم می‏کنی و بر ایشان و هر که از فرزندان و خانواده، با ایشان بوده، سلام و درود می‏فرستی و از کارهایشان، بیزاری می‏جویی و قاتلان ایشان را لعن می‏کنی. (مثلا فراز پایانی زیارت عاشورا را قرائت می کنید:السَّلاَمُ عَلَیکَ یا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ وَ عَلَی الْأَرْوَاحِ الَّتِی حَلَّتْ بِفِنَائِکَ عَلَیکَ مِنِّی سَلاَمُ اللَّهِ أَبَداً مَا بَقِیتُ وَ بَقِی اللَّیلُ وَ النَّهَارُ وَ لاجَعَلَهُ اللَّهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّی لِزِیارَتِکُمْ السَّلاَمُ عَلَی الْحُسَینِ وَ عَلَی عَلِی بْنِ الْحُسَینِ وَ عَلَی أَوْلاَدِ الْحُسَینِ وَ عَلَی أَصْحَابِ الْحُسَینِ اَللَّهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظَالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّی وَ ابْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الْعَنِ الثَّانِی وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ اللَّهُمَّ الْعَنْ یزِیدَ خَامِساً وَ الْعَنْ عُبَیدَ اللَّهِ بْنَ زِیادٍ وَ ابْنَ مَرْجَانَةَ وَ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ شِمْراً وَ آلَ أَبِی سُفْیانَ وَ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ …). {در کتاب الإقبال، اضافه ای دارد و آن اینکه: به تعداد هزار بار، قاتل امام حسین را لعن می‏کنی؛ مثلا هزار بار می گویی: لعن الله قاتلیک یا اباعبدالله الحسین}.

یَرفَعُ اللَّهُ عز و جل لَکَ بِذلِکَ فِی الجَنَّةِ مِنَ الدَّرَجاتِ، ویَحُطُّ عَنکَ مِنَ السَّیِّئاتِ. ثُمَّ تَسعی‏ مِنَ المَوضِعِ الَّذی أنتَ فیهِ- إن کانَ صَحراءَ أو فَضاءً أو أیَّ شَی‏ءٍ کانَ- خُطُواتٍ، تَقولُ فی ذلِکَ: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ»، رِضیً بِقَضاءِ اللَّهِ وتَسلیماً لِأَمرِهِ، وَلیَکُن عَلَیکَ فی ذلِکَ الکَآبَةُ وَالحُزنُ، وأکثِر مِن ذِکرِ اللَّهِ سُبحانَهُ وَالاستِرجاعِ فی ذلِکَ الیَومِ.

خداوند، با این دستورالعمل، درجات تو را در بهشت بالا می‏برد و گناهانت را می‏ریزد. آن گاه تلاش می‏کنی در آن جایی که هستی (در بیابان یا فضای باز یا هر جایی که هست)، چند قدم {اما در کتاب الاقبال، نیز اضافه ای دارد و آن اینکه: هفت بار، چند قدمی جلو برو و برگرد و در هربار، هفت مرتبه بگو: …}، به سمت جلو برو و می‏گویی: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ رضیً بقضاء اللَّه و تسلیماً لأمره؛ در این حال، باید حالت غم و اندوه داشته باشی. و خدای سبحان را بسیار یاد کرده، و استرجاع کن (إنّا للَّه و إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ را فراوان بگو).

دعای بعد از نماز ظهر عاشورا 

و آنگاه، امام صادق دعای بعد از نماز را به ابن سنان و شیعیان، تعلیم می دهد و هنگامی که از قدم زدن فارغ شدی، سپس برگرد و در همان جایی که نماز خواندی، قرار بگیر و بِایست و بگو:

اللَّهُمَّ عَذِّبِ الفَجَرَةَ الَّذینَ شاقّوا رَسولَکَ وحارَبوا أولِیاءَکَ، وعَبَدوا غَیرَکَ وَاستَحَلّوا مَحارِمَکَ، وَالعَنِ القادَةَ وَالأَتباعَ ومَن کانَ مِنهُم فَخَبَّ وأوضَعَ مَعَهُم أو رَضِیَ بِفِعلِهِم لَعناً کَثیراً. اللَّهُمَّ وعَجِّل فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَاجعَل صَلَواتِکَ عَلَیهِ وعَلَیهِم، وَاستَنقِذهُم مِن أیدِی المُنافِقینَ المُضِلّینَ وَالکَفَرَةِ الجاحِدینَ، وَافتَح لَهُم فَتحاً یَسیراً، وأتِح لَهُم رَوحاً وفَرَجاً قَریباً، وَاجعَل لَهُم مِن لَدُنکَ عَلی‏ عَدُوِّکَ وعَدُوِّهِم سُلطاناً نَصیراً.

{در کتاب الاقبال، اضافه ای دارد و آن اینکه: هفتاد مرتبه} بگو: خداوندا! فاجرانی را که با پیامبرت دشمنی کردند و با دوستانت جنگیدند و جز تو را پرستیدند و حرام‏های تو را حلال شمردند، کیفر کن و فرماندهان و پیروانشان و هر کس را که از آنهاست و اسبی تازانْد و در میان جمعیّتِ آنها بود و یا به کارشان راضی بود، فراوان لعنت کن. خداوندا! در گشایش کار خاندان محمّد شتاب کن و درودهایت را بر او و بر آنان نثار کن، و آنها را از دست منافقانِ گم‏راه و کافران منکِر، نجات بده و برایشان پیروزیِ آسان نصیب کن و برایشان رحمت و گشایشِ نزدیک فراهم کن و برایشان از جانب خودت، بر دشمنت و دشمن آنان، تسلّطی پیروزمندانه قرار ده.

آن گاه دستانت را بلند کن و به حالت قنوت، بگیر آن گاه دستانت را بلند کن و به حالت قنوت، بگیر و در حالی که به دشمنان خاندان محمّد، را نیت می کنی و اشاره می‏کنی، و در این حالت این دعا را نیز بخوان:

اللَّهُمَّ، إنَّ کَثیراً مِنَ الامَّةِ ناصَبَتِ المُستَحفَظینَ مِنَ الأَئِمَّةِ، وکَفَرَت بِالکَلِمَةِ وعَکَفَت عَلَی القادَةِ الظَّلَمَةِ، وهَجَرَتِ الکِتابَ وَالسُّنَّةَ، وعَدَلَت عَنِ الحَبلَینِ الَّذَینِ أمَرتَ بِطاعَتِهِما وَالتَّمَسُّکِ بِهِما، فَأَماتَتِ الحَقَّ وجارَت عَنِ القَصدِ، ومالَأَتِ الأَحزابَ وحَرَّفَتِ الکِتابَ، وکَفَرَت بِالحَقِّ لَمّا جاءَها، وتَمَسَّکَت بِالباطِلِ لَمَّا اعتَرَضَها، وضَیَّعَت حَقَّکَ وأضَلَّت خَلقَکَ، وقَتَلَت أولادَ نَبِیِّکَ وخِیَرَةَ عِبادِکَ وحَمَلَةَ عِلمِکَ ووَرَثَةَ حِکمَتِکَ ووَحیِکَ. اللَّهُمَّ، فَزَلزِل أقدامَ أعدائِکَ وأعداءِ رَسولِکَ وأهلِ بَیتِ رَسولِکَ، اللَّهُمَّ، وأخرِب دِیارَهُم وَافلُل سِلاحَهُم، وخالِف بَینَ کَلِمَتِهِم وفُتَّ فی أعضادِهِم، وأوهِن کَیدَهُم وَاضرِبهُم بِسَیفِکَ القاطِعِ، وَارمِهِم بِحَجَرِکَ الدّامِغِ، وطُمَّهُم بِالبَلاءِ طَمّاً، وقُمَّهُم بِالعَذابِ قَمّاً، وعَذِّبهُم عَذاباً نُکراً، وخُذهُم بِالسِّنینَ وَالمَثُلاتِ الَّتی أهلَکتَ بِها أعداءَکَ، إنَّکَ ذو نَقِمَةٍ مِنَ المُجرِمینَ، اللَّهُمَّ، إنَّ سُنَّتَکَ ضائِعَةٌ، وأحکامَکَ مُعَطَّلَةٌ، وعِترَةَ نَبِیِّکَ فِی الأَرضِ هائِمَةٌ. اللَّهُمَّ، فَأَعِنِ الحَقَّ وأهلَهُ وَاقمَعِ الباطِلَ وأهلَهُ، ومُنَّ عَلَینا بِالنَّجاةِ وَاهدِنا إلَی الإِیمانِ، وعَجِّل فَرَجَنا وَانظِمهُ بِفَرَجِ أولِیائِکَ، وَاجعَلهُم لَنا وُدّاً وَاجعَلنا لَهُم وَفداً، اللَّهُمَّ، وأهلِک مَن جَعَلَ یَومَ قَتلِ ابنِ نَبِیِّکَ وخِیَرَتِکَ عیداً، وَاستَهَلَّ بِهِ فَرَحاً ومَرَحاً، وخُذ آخِرَهُم کَما أخَذتَ أوَّلَهُم، وأضعِفِ اللَّهُمَّ العَذابَ وَالتَّنکیلَ عَلی‏ ظالِمِی أهلِ بَیتِ نَبِیِّکَ، وأهلِک أشیاعَهُم وقادَتَهُم، وأبِر حُماتَهُم وجَماعَتَهُم. اللَّهُمَّ، وضاعِف صَلَواتِکَ ورَحمَتَکَ وبَرَکاتِکَ عَلی‏ عِترَةِ نَبِیِّکَ، العِترَةِ الضّائِعَةِ الخائِفَةِ المُستَذَلَّةِ، بَقِیَّةِ الشَّجَرَةِ الطَّیِّبَةِ الزّاکِیَةِ المُبارَکَةِ، وأعلِ اللَّهُمَّ کَلِمَتَهُم، وأفلِج حُجَّتَهُم، وَاکشِفِ البَلاءَ وَاللَّأواءَ وحَنادِسَ الأَباطیلِ وَالعَمی‏ عَنهُم، وثَبِّت قُلوبَ شیعَتِهِم وحِزبِکَ عَلی‏ طاعَتِهِم ووِلایَتِهِم ونُصرَتِهِم ومُوالاتِهِم، وأعِنهُم وَامنَحُهمُ الصَّبرَ عَلَی الأَذی‏ فیکَ، وَاجعَل لَهُم أیّاماً مَشهودَةً وأوقاتاً مَحمودَةً مَسعودَةً یوشِکُ فیها فَرَجُهُم، وتوجِبُ فیها تَمکینَهُم ونَصرَهُم، کَما ضَمِنتَ لِأَولِیائِکَ فی کِتابِکَ المُنزَلِ؛ فَإِنَّکَ قُلتَ وقَولُکَ الحَقُّ: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی‏ لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً. اللَّهُمَّ فَاکشِف غُمَّتَهُم یا مَن لا یَملِکُ کَشفَ الضُّرِّ إلّاهُوَ، یا أحَدُ یا حَیُّ یا قَیّومُ، وأنَا یا إلهی عَبدُکَ الخائِفُ مِنکَ وَالرّاجِعُ إلَیکَ، السّائِلُ لَکَ المُقبِلُ عَلَیکَ، اللاجِئُ إلی‏ فِنائِکَ، العالِمُ بِأَنَّهُ لا مَلجَأَ مِنکَ إلّاإلَیکَ. اللَّهُمَّ فَتَقَبَّل دُعائی، وَاسمَع یا إلهی عَلانِیَتی ونَجوایَ، وَاجعَلنی مِمَّن رَضیتَ عَمَلَهُ وقَبِلتَ نُسُکَهُ ونَجَّیتَهُ بِرَحمَتِکَ إنَّکَ أنتَ العَزیزُ الکَریمُ. اللَّهُمَّ وصَلِّ أوَّلًا وآخِراً عَلی‏ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وبارِک عَلی‏ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وارحَم مُحَمَّداً وآلَ مُحَمَّدٍ، بِأَکمَلِ وأفضَلِ ما صَلَّیتَ وبارَکتَ وتَرَحَّمتَ عَلی‏ أنبِیائِکَ ورُسُلِکَ ومَلائِکَتِکَ وحَمَلَةِ عَرشِکَ بِلا إلهَ إلّاأنتَ. اللَّهُمَّ ولا تُفَرِّق بَینی وبَینَ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وعَلَیهِم، وَاجعَلنی یا مَولایَ مِن شیعَةِ مُحَمَّدٍ وعَلِیٍّ وفاطِمَةَ وَالحَسَنِ وَالحُسَینِ وذُرِّیَّتِهِمُ الطّاهِرَةِ المُنتَجَبَةِ، وهَب لِیَ التَّمَسُّکَ بِحَبلِهِم وَالرِّضی‏ بِسَبیلِهِم وَالأَخذِ بِطَریقَتِهِم، إنَّکَ جَوادٌ کَریمٌ.

خداوندا! بسیاری از امّت، با امامانی پاس داشته‏شده، دشمنی کردند و به کلمه [ی توحید] کافر شدند و با پیشوایان ستمگر، همراهی کردند و از قرآن و سنّت، دوری گزیدند و از دو ریسمانی که دستور داده شده بود از آنها اطاعت شود و به آنها چنگ زده شود، منحرف شدند و حق را کشتند و از راه میانه [و مستقیم‏]، تجاوز کردند، و به احزاب، یاری رساندند و کتاب را تحریف کردند و حق را که برایشان آمده بود، منکر شدند و وقتی باطل بر آنان عرضه شد، آن را گرفتند و حقّ تو را تباه نمودند و بندگانت را گم‏راه کردند و فرزندان پیامبرت را- که بهترینِ بندگانت و حاملان علم تو و وارثان حکمت و وحی تو بودند- کشتند. خداوندا! گام‏های دشمنانت و دشمنان فرستاده‏ات و دشمنان خاندان پیامبرت را بلغزان و خانه‏هایشان را ویران کن و سلاحشان را کُند نما و یگانگی‏شان را در هم بریز و بازوانشان را بشکن و نیرنگشان را سست کن و با شمشیر برنده‏ات، آنها را بزن و با سنگ شکننده‏ات، آنها را هدف قرار بده و از همه سو در بلا گرفتارشان کن و با عذابت، بیچاره‏شان نما و به عذابی ناشناخته گرفتارشان کن و به قحطی و عقوبت- که با آن، دشمنانت را نابود کرده‏ای- مبتلایشان ساز، که تو انتقامگیر از مجرمانی. خداوندا! سنّت تو، تباه و احکام تو، تعطیل و نسل پیامبر تو، در زمین، سرگردان اند. خداوندا! حق و اهل آن را یاری ده و باطل و اهل آن را در هم بکوب و با نجات دادن ما، بر ما منّت نِه و ما را به ایمان، ره‏نمون ساز و در گشایش کار ما، شتاب کن و آن را به گشایش کار اولیایت سامان ده و آنها را دوست ما قرار ده و ما را وارد بر آنان ساز. خداوندا! هر کسی را که روز کشته شدن پسر پیامبرت و برگزیده‏ات را عید قرار داد و با آن، خوشی و سرحالی کرد، نابود کن و آخرینشان را بگیر، همان گونه که اوّلینشان را گرفتی، و عذاب و عقوبتت را دو برابر به هر ستم کننده بر اهل بیت پیامبرت، قرار بده و پیروان و پیشوایانشان را نابود ساز و حامیان و گروهشان را هلاک کن. خداوندا! درودها و رحمت‏ها و برکت‏هایت را بر نسل پیامبرت افزون کن؛ همان نسلی که‏ حقّشان ضایع شد و ترسان و خوارشده و باقی‏مانده شجره پاک و خجسته‏اند. خداوندا! آرمان آنان را رفعت بخش و حجّتشان را آشکار کن و بلا و تنگی و تاریکی و بیهودگی‏ها و تیرگی را از آنان برطرف کن و دل‏های شیعیانشان و حزبت را بر طاعت آنان و دوستی و یاری و ولایتشان استوار ساز و آنان را کمک کن و شکیبایی در برابر آزارها را نصیبشان کن و برایشان روزگاری مشهود و وقت‏های پسندیده فرخنده قرار ده، که گشایش امورشان در آن ایّام، نزدیک شود و مایه مکنت و یاری‏شان گردد، همان گونه که برای دوستانت در کتاب نازل‏شده‏ات تضمین کردی. تو گفتی- و گفته تو، عین حق است- که: «خداوند به کسانی که ایمان آورده و کار شایسته کرده‏اند، وعده داده است که آنان را در زمین، جانشین [خویش‏] گرداند- همان گونه که پیش از آنها را جانشین [خویش‏] کرد- و برای آنان دینش را که برایشان رضایت داده، فراهم سازد و نگرانی‏شان را به امنیت بدل سازد، [و این که‏] مرا بپرستند و برایم هیچ انبازی قرار ندهند. خداوندا! غصّه‏شان را برطرف کن، ای کسی که جز او هیچ کس، عهده‏دار برطرف کردن رنج نیست! ای یگانه، ای زنده و ای برپا دارنده! و من- ای معبودم- بنده ترسان تو ام، و بازگشت کننده به تو. از تو خواهانم، و به تو روی‏آورم، و به آستانه تو پناهنده‏ام، و می‏دانم که هیچ پناهگاهی از تو، جز خود تو نیست. خداوندا! دعایم را بپذیر و- ای معبود من- آشکار و پنهانم را بشنو و مرا از کسانی قرار بده که از کردارش راضی هستی و عبادت‏هایش را پذیرفته‏ای و به رحمت خودت نجاتش داده‏ای، که تو ارجمند و بزرگواری. خداوندا! در آغاز و پایان، بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست و به محمّد و خاندان محمّد، برکت بده و بر محمّد و خاندان محمّد، رحم کن به کامل‏ترین و بهترین درودها و برکت‏ها و رحمتی که بر پیامبرانت و فرستادگانت و فرشتگانت و حاملان عرشت فرستاده‏ای و عطا کرده‏ای، به حقّ این که معبودی جز تو نیست. خداوندا! میان من و خاندان محمّد- که صلوات تو بر او و آنان باد- جدایی مینداز. ای مولای من! مرا شیعه محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام و نسل پاک و برگزیده‏شان قرار بده و تمسّک به ریسمان آنان و خشنودی از راه آنها و پیروی از سنّت آنان را به من عطا کن، که تو بخشنده بزرگواری.

آن گاه صورت ات را بر روی خاک بگذار و به سجده برو و این دعا را بخوان:

یا مَن یَحکُمُ ما یَشاءُ ویَفعَلُ ما یُریدُ، أنتَ حَکَمتَ فِی أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ فَلَکَ الحَمدُ مَحموداً مَشکوراً، فَعَجِّل یا مَولایَ فَرَجَهُم وفَرَجَنا بِهِم؛ فَإِنَّکَ ضَمِنتَ إعزازَهُم بَعدَ الذِّلَّةِ، وتَکثیرَهُم بَعدَ القِلَّةِ، وإظهارَهُم بَعدَ الخُمولِ، یا أصدَقَ الصّادِقینَ ویا أرحَمَ الرّاحِمینَ. فَأَسأَلُکَ یا إلهی وسَیِّدی مُتَضَرِّعاً إلَیکَ بِجودِکَ وکَرَمِکَ، بَسطَ أمَلی وَالتَّجاوُزَ عَنّی، وقَبولَ قَلیلِ عَمَلی وکَثیرِهِ، وَالزِّیادَةَ فی أیّامی وتَبلیغی ذلِکَ المَشهَدَ، و أن تَجعَلَنی مِمَّن یُدعی‏ فَیُجیبُ إلی‏ طاعَتِهِم ومُوالاتِهِم ونَصرِهِم، وتُرِیَنی ذلِکَ قَریباً سَریعاً فی عافِیَةٍ إنَّکَ عَلی‏ کُلِّ شَی‏ءٍ قَدیرٌ.

آن گاه صورت را روی خاک بگذار و بگو: ای کسی که هر چه را بخواهد، حکم می‏کند و هر چه را اراده نماید، انجام می‏دهد. تو حکم کردی. پس ستایش، از آنِ توست. تویی ستوده و سپاس‏گزاری‏شده. ای مولای من! در گشایش امورِ آنان و گشایش کار ما به دست آنان، شتاب کن، که تو، ضامن عزّت آنان پس از خواری، و افزایش آنان پس از اندکی، و آشکار شدنشان پس از پنهانی، هستی. ای راستگوترینِ راستگویان و ای مهربان‏ترینِ مهربانان! ای معبود و سَرورم! به بخشش و بزرگواری‏ات، با تضرّع به درگاهت، از تو می‏خواهم، برآوردن آرزویم را، و گذشتت را از من، و قبول اندک و زیاد عملم را، و زیاد شدن این روزهایم را، و رسیدن به این شهادتگاه را، و این که مرا از کسانی قرار دهی که دعوت شدند و طاعت و دوستی و یاری آنان را اجابت کردند و این که آن را با آسایشی به همین زودی و با شتاب، به من نشان دهی، که تو بر هر چیزی توانایی.

آن گاه سرت را به سمت آسمان، بلند کن و بگو:

أعوذُ بِکَ أن أکونَ مِنَ الَّذینَ لا یَرجونَ أیّامَکَ، فَأَعِذنی یا إلهی بِرَحمَتِکَ مِن ذلِکَ.

به تو پناه می‏برم از این که از کسانی باشم که ایّام تو را آرزو نمی‏کنند. پس پناهم ده- ای معبودم- به رحمت خودت از این.

بیمه عمر و فرزندان تا چهار نسل 

سپس امام صادق، به مطلب بسیار مهمی اشاره می فرمایند که اگر شیعیان در روز عاشورا این دستورالعمل را انجام دهند، خواص و فوائد آن، تا چهار نسل در زندگی انسان و فرزندانش پایدار خواهد ماند و بیمه خواهد شد:

فَإِنَّ هذا أفضَلُ یَابنَ سِنانٍ! مِن کَذا وکَذا حَجَّةً، وکَذا وکَذا عُمرَةً تَتَطَوَّعُها وتُنفِقُ فیها مالَکَ وتَنصِبُ فیها بَدَنَکَ وتُفارِقُ فیها أهلَکَ ووَلَدَک‏. وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی یُعْطِی مَنْ صَلَّی هَذِهِ الصَّلَاةَ فِی هَذَا الْیَوْمِ ، وَ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ مُخْلِصاً، وَ عَمِلَ هَذَا الْعَمَلَ مُوقِناً مُصَدِّقاً عَشْرَ خِصَالٍ. مِنْهَا أَنْ یَقِیَهُ اللَّهُ مِیتَةَ السَّوْءِ وَ یُؤْمِنَهُ مِنَ الْمَکَارِهِ وَ الْفَقْرِ وَ لَا یُظْهِرَ عَلَیْهِ عَدُوّاً إِلَی أَنْ یَمُوتَ وَ یَقِیَهُ اللَّهُ مِنَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ فِی نَفْسِهِ وَ وُلْدِهِ إِلَی أَرْبَعَةِ أَعْقَابٍ لَهُ وَ لَا یَجْعَلَ لِلشَّیْطَانِ وَ لَا لِأَوْلِیَائِهِ عَلَیْهِ وَ لَا عَلَی نَسْلِهِ إِلَی أَرْبَعَةِ اَعقابٍ سَبِیلاً.

ای ابن سِنان! این اعمال، بهتر است از فلان و فلان حج و فلان و فلان عمره که به صورت داوطلبانه انجام دهی و اموال ات را برای آن هزینه کنی و بدنت را به زحمت و رنج بیندازی و از خانواده و فرزندانت جدا شوی. هر کس این نماز را در این روز بگذارد و این دعا را با اخلاص بخواند و این عمل را با یقین و صدق انجام دهد، خداوند متعال، ده خصلت به او می‏بخشد که از جمله آنهاست: خداوند، او را از مرگ بد، نگه می‏دارد، و از بدی‏ها و فقر در امان می‏دارد، و هیچ دشمنی را بر او چیره نمی‏کند تا بمیرد، و او را از دیوانگی و بیماریِ جُذام و پیسی در خودش و فرزندانش تا “چهار نسل”، حفظ می‏کند، و راه نفوذ شیطان بر او و نسلش تا “چهار نسل” می‏بندد.

نکته بسیار مهم در این حدیث، و در صورت انجام دقیق این اعمال و آداب روز عاشورا، تاکید امام صادق بر حفظ فرزندان تا “چهار نسل”، از مصیبت های دنیوی، مرگ بد و مصونیت از بیماری های خطرناک می باشد. که چنین امری، بندرت در طول سال تکرار خواهد شد و شایسته است، شیعیان به دستور امام صادق، با مطالعه و عمل به این حدیث در باب آداب روز عاشورا، خویش و فرزندان را تا “چهار نسل”، بیمه نمایند.