یکی از سنت‌های زیبایی که در ایران اسلامی از دیرباز رونق داشته است، سنت خانه تکانی است. رفتار و اخلاقی که گویای اهتمام و توجه خاص ایرانیان به نظافت، پاکی و زیبایی است. سنتی که بر اساس آموزه‌های اسلامی خدای متعال نیز از آن استقبال کرده است. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع. قَالَ، قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ یُحِبُّ أَنْ یَرَى أَثَرَ النِّعْمَةِ عَلَى عَبْدِهِ؛ [۱]خداوند جمیل است و جمال را دوست دارد و دوست دارد آثار نعمت خود را بر بندهاش ببیند.»، هر چند خانه تکانی و نظافت خانه و محل زندگی بسیار لازم و با اهمیت است، ولی سزاوار است پیش از خانه تکانی منزل برای ورود به سال جدید، خانه دل را گردگیری کنیم.
غبار دل را پاک کنیم!
اولین گام در خانه تکانی دل به سبک قرآنی، شستن قلب از لجن زار گناه و معصیت است، به راستی زندگی بدون گناه چه رنگ و بوی زیبا و معطری به خود می‌گیرد. برای اینکه دل و قلب را از غبار آلودگی‌ها و گناه پاک کنیم، بر اساس روایات اسلامی می‌بایست قلب را در رودخانه استغفار و توبه شستشو دهیم. در کتب روایی از امام علی (علیه السلام) نقل شده است: «تَعَطَّرُوا بِالاستِغفارِ لا تَفضَحکُم رَوائحُ الذُّنوبِ؛ [۲]با آمرزش خواهی، خود را معطّر کنید تا بوی گناهان شما را رسوا نکند.»، در اهمیت و ارزش استغفار در ابتدای سال همین بس که خدای متعال به واسطه این شاخص خانه تکانی دل، برکات فراوانی را قسمت افراد مستغفر و توبه کننده می‌کند.
شش فایده خانه تکانی دل با جاروی استغفار
«فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً، یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً، وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنینَ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ جَنَّاتٍ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ أَنْهاراً؛ [نوح/۱۱-۱۰]به آن‌ها گفتم: «از پروردگار خویش آمرزش بطلبید که او بسیار آمرزنده است … تا باران هاى پر برکت آسمان را پى در پى بر شما فرستد، و شما را با اموال و فرزندان فراوان کمک کند و باغ هاى سرسبز و نهرهاى جارى در اختیارتان قرار دهد!.»
با اندکی تأمل در این آیه شریف متوجه می‌شویم که خدای متعال پنج نوید نیکو به افراد توبه کار می‌دهد:
۱. بهره‌مندی از دریای بخشش الهی: (إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً)
۲.بهره‌مندی از نعم و برکات آسمانی: (یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً)
۳. بهره‌مندی از اموال و دارایی: (وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوالٍ)
۵. بهره‌مندی از وجود فرزند: (وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنینَ)
۶. بهره‌مندی نعم اخروی و بهشتی: (یَجْعَلْ لَکُمْ جَنَّاتٍ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ أَنْهاراً)
پاک کردن غبار کینه و دشمنی از دل
زندگی و حیات مادی پر است از فراز و نشیب‌های مختلفی که گاهی موافق میل و طبع انسانی است و گاه نه. در ارتباطات اجتماعی اختلاف سلایق و امور همچنین یک اشتباه و یا کوتاهی در انجام وظایف و مسئولیت‌ها افراد را نسبت به یکدیگر ملول و ناراحت می‌کند و در قلب‌های پاک آن‌ها لکه سیاه کینه و دشمنی را ایجاد می‌کند، در این چنین فضایی انسان نیازمند ابزار و مهارت‌هایی است که به وسیله آن‌ها بتواند غبار کینه و دشمنی را از قلب خود و دیگران بزداید.
ابزار و لوازم زدودن کینه و دشمنی از دل
۱. مهارت هدیه دادن: یکی از راهکار‌هایی که منابع روایی برای زدودن غبار کینه و دشمنی از دل در اختیار افراد قرار می‌دهد، استفاده از ابزار هدیه است، چه بسا زن و شوهری که به خاطر مشکلی با یکدیگر دشمنی پیدا کرده‌اند، در این صورت با کوتاه آمدن یکی و سبقت گرفتن در آشتی و با دادن هدیه می‌تواند غبار کینه را از دل همسر خود پاک کند؛ کما اینکه در روایات اسلامی این چنین بیان شده است: پیامبر (صلى الله علیه و آله) «تَهادَوا فَإِنَّها تَذهَبُ بِالضَّغائِنِ؛ [۳]به یکدیگر هدیه بدهید، زیرا کینه‌ها را از بین مى برد.»
۲. مهارت نیکی و عفو کردن: توصیه به عفو و بخشش در آیات متعددی از کلام الله مجید مورد توجه قرار گرفته است، برای نمونه خدای متعال می‌فرماید: «وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ؛ [نور/۲۲]و باید عفو کنند و گذشت نمایند. مگر دوست ندارید که خدا بر شما ببخشاید؟ و خدا آمرزنده مهربان است.»، در روایات اسلامی نیز به نحو مختلفی این موضوع مورد توجه قرار گرفته است: «یَا ابْنَ جُنْدَبٍ صِلْ مَنْ قَطَعَکَ وَ أَعْطِ مَنْ حَرَمَکَ وَ أَحْسِنْ إِلَى مَنْ أَسَاءَ إِلَیْکَ وَ سَلِّمْ عَلَى مَنْ سَبَّکَ وَ أَنْصِفْ مَنْ خَاصَمَکَ وَ اعْفُ عَمَّنْ ظَلَمَکَ کَمَا أَنَّکَ تُحِبُّ أَنْ یُعْفَى عَنْکَ فَاعْتَبِرْ بِعَفْوِ اللَّهِ عَنْکَ أَ لَا تَرَى أَنَّ شَمْسَهُ أَشْرَقَتْ عَلَى الْأَبْرَارِ وَ الْفُجَّارِ وَ أَنَّ مَطَرَهُ یَنْزِلُ عَلَى الصَّالِحِینَ وَ الْخَاطِئِین؛ [۴]پسر جندب! با آن که از تو بریده پیوند کن، به آنکه محرومت کرده، عطا کن، به هر که بد کند نیکى کن، به هر که دشنامت دهد سلام کن. در حق آن که با تو مرافعه دارد انصاف ده، از آن که ستمت کرده بگذر، چنان که دوست دارى از تو بگذرند، و عفو خدا را در نظر گیر، نمىبینى که خورشیدش بر نیک و بد مىتابد و بارانش بر درستکار و تبهکار مىبارد.»، این رویکرد اخلاقی به راستی ریشه درآموزه‌های قرآنی دارد؛ کما اینکه خدای متعال در قرآن کریم نیز می‌فرماید: «وَ لا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ؛ [فصلت/۳۴]و نیکى و بدى برابر نیست، [بدى دیگران را]به شیوهاى که نیکوتر است دور کن که [اگر چنین کنى]آنگاه آن که میان تو و او دشمنى است همچون دوستى نزدیک و مهربان شود.»
سخن آخر
قلب و خانه دل حرم الهی است، حرمی که سزاوار است نه فقط در پایان سال گرد گیرد شود، بلکه هر روز و هر لحظه باید مانع از ورود آلودگی به آن شد، تا اینکه انسان بدین وسیله به مدارج عالی انسانیت برسد.
پی نوشت‌ها:
[۱]. الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، سال چاپ: ۱۴۰۷ ق، ج۶، ص. ۴۳۸.
[۲]. امالی، طوسى، محمد بن الحسن، ناشر: دار الثقافة، سال چاپ: ۱۴۱۴ ق، ص. ۳۷۲.
[۳]. کافى، ج. ۵، ص. ۱۴۴، ح. ۱۴.
[۴]. تحف العقول، ابن شعبه حرانى، حسن بن على، ناشر: جامعه مدرسین، سال چاپ: ۱۴۰۴ / ۱۳۶۳ ق، ص. ۳۰۵.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0