علت استفراغ در نوزادان

همراه با تنوع غذا‌های نوزاد، اشکالات گوارشی و به‌ویژه اسهال رفته رفته از بین می‌رود، اما نه به‌طور کامل، زیرا هنوز بعضی از اطفال آرد را تحمل نمی‌کنند و باید به آن‌ها به مرور سبزیجات و میوه‌های مختلف داد.

برای گروه دیگری، میوه و سبزی ممکن است ایجاد اسهال کند. این وضع تا یک سال ادامه دارد و بعد از یک سال که طفل دیگر همه چیز می‌خورد، دچار اسهال پیش پا افتاده‌ای خواهد شد که نگرانی تولید نمی‌کند. از این زمان به بعد مادر خود می‌داند که چگونه باید غذای فرزندش را نسبت به وضع جسمانی او تهیه کند.

اگر کودک یبوست داشته باشد، موادی از قبیل: اسفناج، میوه و عسل مناسب حال او است.

اگر مزاج طفل تمایل به اسهال دارد، به او برنج، سیب خام رنده شده، موز له شده، هویج و مربای بِه می‌دهند. البته این بدان معنی نیست که با رعایت این برنامه ناراحتی او به‌طور کلی برطرف می‌شود، بلکه منظور این است که اسهال در کودک یک ساله به اندازه اسهال نوزاد خطرناک نیست و احتیاج فوری به پزشک ندارد. ولی نیاز به مراقبت و رسیدگی دارد.

استفراغ در شیرخواران و کودکان

استفراغی که نشانه بیماری نمی‌باشد غالباً در اوایل شیرخواری ایجاد می‌شود و به دلیل عدم تکامل اجزاء گوارشی است، معمولاً به صورت خروج کمی شیر بدون فشار از دهان شیرخوار است. حال عمومی کودک خوب است، وزن‌گیری مناسب است، نفخ شکم و بی‌قراری ندارد و هیچ گونه علائم تنفسی نیز وجود ندارد. استفراغ زمانی نشانه بیماری است که با فشار و جهنده، به رنگ سبز یا زرد تیره، همراه با بی‌قراری، تب، مشکلات تنفسی، اتساع شکم، عدم وزن‌گیری و یا از دست دادن وزن باشد.

استفراغ یکی از مسائل شایع دوران شیرخواری است. هر چند که ممکن است در سنین زیر ۶ ماه طبیعی باشد، ولی گاهی می‌تواند علامت بالینی بیماری‌های خطرناک، چون عفونت مغز، سیستم ادراری، انسداد در سیستم گوارشی، آلرژی غذایی یا مسمومیت و… باشد.

استفراغ با خروج فعال محتویات معده از طریق دهان مشخص می‌شود، هر چند که خود یک عکس‌العمل حفاظتی بدن جهت خروج مواد سمی موجود در معده و روده و یا کاهش فشار در ارگان‌های زیرین که متسع شده‌اند می‌باشد و بعد از آن مراحل مختلف استفراغ انجام شود.
در مواردی، چون افزایش فشار داخل مغز یا انسداد روده معمولاً تهوع وجود ندارد و استفراغ شدید و مکرر است.

علل استفراغ

علت استفراغ بر حسب سنین مختلف متفاوت است.
در دوره نوزادی (۲۸ روز اول تولد)، استفراغ ممکن است نشانه بیماری و یا کاملاً طبیعی باشد. استفراغی که نشانه بیماری نمی‌باشد غالباً در اوایل شیرخواری ایجاد می‌شود و به دلیل عدم تکامل اجزاء گوارشی است، معمولاً به صورت خروج کمی شیر بدون فشار از دهان شیرخوار است.

از علل آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بیماری‌های مادرزادی، اختلالات ساختمانی دستگاه گوارش یا سندرم‌های ژنتیکی (سندرم داون) و ریفلاکس معده به مری که ممکن است موجب سرفه‌های مکرر، حملات خس خس سینه، ندرتاً وقفه تنفس (آپنه) و از دست دادن وزن گردد.

در سنین بالاتر، استفراغ ممکن است همراه با اسهال و ناشی از عفونت معده و روده باشد که معمولاً خود محدود شونده است.

گاهی استفراغ ممکن است علامتی از عفونت ادراری، مغزی، کبد و یا کیسه صفرا باشد.

در مسمومیت‌های غذایی، استفراغ جزء علائم مهم و اولیه محسوب می‌شود.

هم‌چنین در کودکان مبتلا به آپاندیسیت یا هر نوع انسداد روده، استفراغ معمولاً بعد از دل درد شدید وجود دارد.

گاه کودکان با نشستن در ماشین در حال حرکت، بعد از شیمی درمانی و یا به دنبال به هوش آمدن بعد از اعمال جراحی دچار استفراغ می‌شوند.

ندرتاً مواردی از اختلال در اعمال غدد درون‌ریز (غده فوق کلیه)، نیز می‌تواند در هفته‌های اول پس از تولد استفراغ مکرر ایجاد کند.

میگرن شکمی نیز یکی دیگر از علل استفراغ مکرر است که غالباً قبل از استفراغ علائمی، چون سردرد، احساس بوی نامشخص و… ممکن است وجود داشته باشد. استفراغ مکرر همراه با پرنوشی و پر ادراری علامتی از دیابت در اطفال است.

برخورد با کودک مبتلا به استفراغ مکرر

در صورت توانایی تفکیک استفراغ طبیعی و غیر طبیعی ممکن است در ابتدا نیاز به ویزیت پزشک نباشد، اما مشورت با پزشک ضروری است. در غیر این صورت کودک باید توسط پزشک ویزیت شده و پس از معاینات بالینی کافی و انجام اقدامات آزمایشگاهی، رادیولوژیکی و آندوسکوپی، علت استفراغ مشخص و درمان مناسب بر حسب علت صورت گیرد.

در مواردی که استفراغ همراه با اسهال باشد (گاستروآنتریت) ممکن است با دادن ORS خنک به میزان ۵ سی‌سی هر ۵ دقیقه به مدت نیم الی ۱ ساعت بتوان استفراغ را کنترل کرد، ولی در صورت ادامه آن مراجعه به پزشک لازم است.

از دادن دارو‌های ضد استفراغ بدون تجویز پزشک باید جداً خودداری کرد. در شیرخوارانی که فقط مقدار کمی شیر بعد از تغذیه با شیر مادر در گوشه دهانشان جمع می‌شود و هیچ‌گونه علامت دیگری ندارد، ممکن است با رعایت نکات مربوط به شیردهی صحیح و مراقبت‌های خاص با افزایش سن کودک، مشکل خود به خود برطرف گردد.