وقتی سه قوه، مخاطب «ای نشسته صف اوّل» قرار می‌گیرند

به گزارش قائم آنلاین، شعرخوانی‌های عید فطر میثم مطیعی که از سال ۹۵ رنگ و بوی جدّی به خود گرفت، در مراسم عید فطر سال ۹۶، پر سر و صدا ظاهر شد. زیر ضرب قرار دادن «صف‌اوّل‌نشینان» و انتقاد از برجامی که توسط آمریکا نقض شده بود، باعث شد تا برخی، مخاطب اشعار را، دولت

به گزارش قائم آنلاین، شعرخوانی‌های عید فطر میثم مطیعی که از سال ۹۵ رنگ و بوی جدّی به خود گرفت، در مراسم عید فطر سال ۹۶، پر سر و صدا ظاهر شد. زیر ضرب قرار دادن «صف‌اوّل‌نشینان» و انتقاد از برجامی که توسط آمریکا نقض شده بود، باعث شد تا برخی، مخاطب اشعار را، دولت عنوان کنند، و «ای نشسته صف اوّل» را تنها در شخص حسن روحانی خلاصه کنند. از این رو، حجم عظیمی از حملات مسئولین دولتی و غیر دولتی، متوجه آن اجرا شد.

زیر ضرب قرار دادن «صف‌اوّل‌نشینان» و انتقاد از برجامی که توسط آمریکا نقض شده بود، باعث شد تا برخی، مخاطب اشعار را، دولت عنوان کنند، و «ای نشسته صف اوّل» را تنها در شخص حسن روحانی خلاصه کنند.

امّا انذار به صف اوّل نشینان- به عنوان کارگزاران نظام-، در حضور عموم مردم و در مراسم باشکوه عید فطر، حاکی از سبک و روش جدیدی از شعر و مداحی اعتراضی و نوعی خودانتقادی بود، که تحت شعاع هیاهوی به‌وجودآمده پس از مراسم سال ۹۶ قرار گرفت.

دیری نپایید که حمایت صریح رهبر انقلاب از این سبک و سیاق شعر و خواننده آن، رسمیت و وجهه خاصی به آن بخشید. این نقل قول از رهبر انقلاب که «من هم صف اوّلی هستم»، بیانگر به رسمیت شناختن سبکی بود که حرف و حدیث‌های مختلفی را به‌وجود آورده بود.

شاید همین حمایت و رسمیت‌بخشیدن بود که شعرخوانی عید فطر سال ۹۷، با قوّت بیشتری اجرا شد و از لحاظ مضمون، کامل‌تر و جامع‌تر از سال‌های قبل بود.

حمایت صریح رهبر انقلاب از این سبک و سیاق شعر و خواننده آن، رسمیت و وجهه خاصی به آن بخشید.

ویژگی‌های منحصربه‌فرد شعرخوانی مراسم نماز عید فطر امروز را می‌توان در چند نکته خلاصه کرد:

دوره فشرده‌ی معرفتی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و دشمن‌شناسی

۱- این شعر را می‌توان منظومه‌ای کامل، و یک دوره فشرده معرفتی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و دشمن‌شناسی دانست. مسیر شعر، از فضای ماه‌ بندگی خدا شروع می‌شود و آرام آرام، مستمع را به وادی سیاست و دشمن‌شناسی می‌برد و در ادامه، سیاست‌ خارجه و اقتصادی دولت را مورد نقد قرار می‌دهد. تک‌بُعدی نبودن شعر، و دربرگیری آن، امتیاز خاص شعر است.

صف‌اوّل‌نشینان، شعری بیدارگر برای قشر بی‌تریبون

۲- شعر صف‌اول‌نشینان را می‌توان شعر بیدارگر نامید. از لحاظ کارکردهای اجتماعی؛ از طرفی، امید را در دل مستضعفین و کسانی که حرف‌های درگلومانده دارند، زنده می‌کند، و از طرفی، با هشدار به مسئولین، چُرت و خواب‌آلودگی احتمالی را از سر «صف اوّل‌نشین‌ها» و طبقه حاکم، می‌رباید.

۳- ویژگی خاص شعر مراسم امسال، «جامعیت در نقد و تنبه» بود. اگر از شعر مراسم سال ۹۶، این برداشت غیر دقیق انجام شد که یک قوّه‌ی خاص و صرفاً رئیس دولت را نشانه رفته است، شعر مراسم امسال، قوه قضائیه و قوه مقننه را هم زیر ضرب قرار داد و راه را بر برداشت‌های سطحی و جناحی بست:

اگر از شعر مراسم سال ۹۶، این برداشت غیر دقیق انجام شد که یک قوّه‌ی خاص و صرفاً رئیس دولت را نشانه رفته است، شعر مراسم امسال، قوه قضائیه و قوه مقننه را هم زیر ضرب قرار داد

همتت قطعِ یدِ دانه‌دُرشتان باشد
وای اگر دزدی از این قافله، آسان باشد

وای اگر توصیه و نامه پذیرد قاضی
داد و بیداد اگر رشوه بگیرد قاضی

دولت ما شده هشیارتر، إن‌شاءالله
مجلس ما شده بیدارتر، إن‌شاءالله

به‌روز بودن شعر «صف‌اوّل‌نشینان» و ارتباط با لایه‌های مختلف جامعه

۴- جا نماندن از وقایع مهمّ روز و پرداختن به مشکلاتی که مردم با آن‌ دست و پنجه نرم می‌کنند از یک طرف، و ارتباط هوشمندانه و دقیق با لایه‌های مختلف جامعه، قوّت و طراوت خاصی به شعر بخشیده است. این ویژگی، در ساحت سیاست، خود را در قالب مذاکرات برجامی با اروپایی‌ها، که موضع روز و مورد توجه جامعه است نشان می‌دهد:

آن هیاهو چه به جا مانده به غیر از اسمش
جسدی مانده ز برجام و ز روح و جسمش

بوی فاسدشدنش نیز بلند است بلند
اُدکلن‌های اروپایی اگر بگذارند

اُدکلن‌های اروپایی بی‌خاصیتی
که ندارند به جز گیج شدن منفعتی

این اروپا مگر آن نیست که در سعدآباد
بست پیمان و بلافاصله دادش بر باد؟

ترس و ترساندنِ از جنگ غلط بود غلط
ترس، دروازه به تحریم گشوده‌ست فقط

در عرصه داخلی و در ارتباط با مشکلات اقتصادی مردم، اعتراض اخیر کامیون‌داران و گرانی اجاره‌بهاء منزل را با ظرافت به مسئولان گوشزد می‌کند و با اقشار کم‌تر دیده شده‌ای چون کامیون‌داران و معدن‌کاران، همنوایی می‌کند:

گوش کن قصه پرغصه بیکاران را
شِکوه کارگران و کامیون‌داران را

چه شده ارز؟ که مات‌اند همه تاجرها
نرخ مسکن چه شد؟ آه از دل مستأجرها

کاش آرام کنیم این نگرانی‌ها را
سعی ما سد کند این موج گرانی‌ها را

معدن رنج، دل کارگران است هنوز
چشم مردم به عدالت، نگران است هنوز

۵- از طرفی، این سبک شعر، نوع خاصی از رابطه‌ی هیئات مذهبی و ذاکران اهل‌بیت علیهم‌السلام با «حاکمیت» را تعریف می‌کند. رابطه‌ای که از یک سو، بیانگر استقلال هیئت و ذاکر، از دستگاه‌های حاکمیتی است و از دیگر سو، وابستگی و دلبستگی عمیق هیئت و ذاکر را به حکومت اسلامی نشان می‌دهد.

این سبک شعر، نوع خاصی از رابطه‌ی هیئات مذهبی و ذاکران اهل‌بیت علیهم‌السلام با «حاکمیت» را تعریف می‌کند. رابطه‌ای که از یک سو، بیانگر استقلال هیئت و ذاکر، از دستگاه‌های حاکمیتی است و از دیگر سو، وابستگی و دلبستگی عمیق هیئت و ذاکر را به حکومت اسلامی نشان می‌دهد.

بر اساس این رابطه، ذاکر اهل‌بیت، از تریبونی دینی و منتسب به جایگاه ولایت، در مقام انذار و هشدار به حاکمیت قرار می‌گیرد و کارگزاران نظام را با روشی هنرمندانه، به بوته‌ی نقد می‌کشد. امّا این نقد و انذار، نه بر حاکمیت اسلامی، که در راستای تقویت آن و پر شتاب شدن حرکت آن به سمت اهداف خود است.

اهمیّت این رابطه در این است که تصور عدم استقلال ذاکر و هیئت، و این تبلیغ سوء که «مداح سیاسی»، جز تعریف و تمجید صرف از هیئت حاکمه، نقش دیگری ندارد، را به کلّی درهم می‌شکند؛ چرا که حاکمیت، نه تنها استقلال ذاکر اهل‌بیت را قبول دارد، بلکه به او تریبون می‌دهد تا خود(حاکمیت) را نقد کند، و این نمایش، نه در خفا و محفلی محقر، بلکه در عمومی‌ترین و بزرگ‌ترین آیین دینی کشور رخ می‌دهد.

سبک شعری صف‌اول‌نشینان، می‌تواند از یک یا چند مداح، فراتر رود و نه صرفاً در مقطعی خاص، بلکه همواره و در سایر ایاّم سال و مناسبت‌های مختلف، جاری و ساری باشد.