مردی که از هیچ شروع کرد و با هیچ تمام کرد

مهاجرت به تهران به دلیل خواسته‌های ناحق خوانین
«البرز» بعد از فارغ التحصیلی هم مترجم وزارت مالیه (دارایی فعلی) شد. او به دلیل بیماری برونشیت و تجویز پزشک معالج، به استان خوزستان انتقالی گرفت اما خواسته‌های ناحقی که خوانین محل درباره پرداخت مالیات داشتند او را مجبور کرد که به تهران بازگردد. در نهایت هم از کار دولتی کناره‌گیری کرد و به فعالیت‌های اقتصادی رو آورد.

در شرایطی که کشورمان روزگار سختی را می‌گذراند و تولیدات ایرانی در پایین‌ترین حد ممکن بود او توانست با کار شبانه‌روزی در مدت ۳ سال نمایندگی ۱۱ شرکت اروپایی را بگیرد که مهم‌ترین تولیدات آنها رادیو، موتورسیکلت، دوچرخه، گرامافون و صفحه بود.

بیکاری و مشکلات حاکم بر کشور، روح حسینعلی البرز را آزار می‌داد ولی او سعی می‌کرد با انجام اقداماتی به مبارزه با آن پرداخته و دست همنوعان خود را بگیرد. مهم‌ترین این اقدامات تهیه تختخواب، تشک، ملحفه، لباس و دارو برای معلولین بیمارستان بوعلی، اهدای کت و شلوار به دانش‌آموزان بی‌بضاعت، اهدای میز عمل جراحی فک و صورت به دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران، اهدای تجهیزات کامل اتاق عمل به بیمارستان امیراعلم، اهدای پتو به زلزله‌زدگان لار، پرداخت هزینه درمان بیماران، ساخت آموزشگاه بهیاری در شمیران، پرداخت هزینه خرید قرص‌های معالجه سل، اهدای چندین دستگاه مولد تولید برق به بیمارستان‌های مختلف، اهدای دستگاه سیار مجهز به اتاق عمل و چشم پزشکی و … بوده است. اقدامات خیرخواهانه البرز، محدود به ایران نبود، او به گرسنگان آفریقایی، سیل‌زدگان پاکستان و دانش‌آموزان ایرانی در عراق هم کمک می‌کرد.

البته البرز همیشه در رسیدن به آرزوهایش موفق نبود. برخی اقدامات او مانند ساخت مدرسه ۶کلاسه در سوهانک تهران در سال ۱۳۳۸، ساخت چاه عمیق به عمق ۱۱۵ متر جهت حمام عمومی شهر آشتیان در سال ۱۳۴۱، ساخت آموزشگاه تربیت کودکان عقب‌افتاده در سال ۱۳۴۲،  ساخت آموزشگاه بهیاری در شادآباد تهران در سال ۱۳۴۲، ساخت اولین و مجهزترین بیمارستان روانی در ایران و همچنین ساخت مجتمع آموزشی کودکان عقب افتاده در نازی‌آباد تهران به دلیل کارشکنی ناتمام ماند.

تاسیس بنیاد البرز راهی برای اقناع اقدامات خیرخواهانه

هرچند حسینعلی البرز سعی می‌کرد در هر کار خیری پیش‌قدم شود، اما انگار این کارهای روزمره نمی‌توانست روح او را اقناع کند. او می‌خواست اقدامی ماندگا‌رتر انجام دهد که بدون حضور او هم به رویاهایش جامه عمل بپوشاند. راهی که او انتخاب کرد، بهترین راه بود: وقف.

البرز درباره تاسیس بنیاد خیریه و وقف آن گفته: «شبی که فردای آن می‌بایست عازم سفر مکه مکرمه می‌شدم، تبی سخت و جانسوز وجودم را فراگرفت. حتی رمق ناله کردن برایم نمانده بود. در خواب مردی روحانی به بالینم آمد و گفت: اگر می‌خواهی از این تب سوزان جان سالم به‌در ببری فعلا از سفر مکه منصرف شو و اندوخته‌ات را در مکانی متمرکز، وقف آموزش فرزندان کشورت کن تا زنده بمانی و رستگار شوی، چون کعبه در کنار توست؛ حجت قبول. بعد از این خواب به فکر راه‌اندازی بنیاد فرهنگی البرز افتادم.»

جایزه‌ای علمی و ایرانی همپای جایزه نوبل

حسینعلی البرز با راه‌اندازی بنیاد فرهنگی البرز در سال ۱۳۴۲ آن هم با اختصاص ۱۰ میلیون ریال وجه نقد، نام خود را در تاریخ ایران ماندگار کرد. او در خاطراتش نوشته: «با مشورت اساتید دانشگاه‌ها، حقوقدانان، و سه دخترم که همه آنها صاحب‌نظر در امور فرهنگی و تربیتی هستند، تصمیم گرفتم حاصل زحمات خود را وقف اشاعه فرهنگ کشورم کنم.»

تمامی اقدامات حسینعلی البرز برای آن صورت گرفت که هیچ نخبه‌ای به سبب فقر مالی از پیشرفت و ترقی باز نماند. اهداف و نیات مرحوم البرز به عنوان واقف بر اساس اساسنامه سال ۱۳۵۶ اینگونه اعلام شده است:

اعطای جوایز به دانشمندان و پژوهشگران برتر ایرانی

اعطای جوایز سالانه با نخبگان برتر

اعطای جوایز حسن تحصیل به دانش آموختگان برتر

اعطای جوایز به نوجوانان و نوباوگان مبتکر و مخترع.

یکی از آرزوهای حسینعلی البرز آن بود که جایزه این بنیاد همچون جایزه نوبل به جایزه‌ای با گستره جهانی و همپا و حتی ارتقا یافته‌تر از آن تبدیل شود.

تفویض تولیت بنیاد البرز به حضرت امام خمینی (ره)

اقدامات بنیاد البرز ادامه داشت تا اینکه بعد از انحلال رژیم پهلوی به فکر تفویض تولیت بنیاد به حضرت امام خمینی (ره) افتاد. او که برای درمان بیماری خود به کانادا رفته بود، در فروردین سال ۱۳۵۸ با ارسال نامه‌ای به حضرت امام خمینی نوشت: «به علت عمل جراحی در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۵۷ و گذراندن دوره نقاهت، نمی‌توانم از نزدیک شاهد تحولات و انقلاب مردم شریف ایران باشم. با قلبی شکسته ولی امیدوار، از دور آرزوی موفقیت آن حضرت را در رهبری ملت ایران از درگاه احدیت خواستارم.» او در ادامه این نامه خواستار واگذاری تولیت بنیاد به امام خمینی(ره) شده و بنیانگذار انقلاب اسلامی هم ذیل نامه حسینعلی البرز خواستار تشکیل هیاتی برای رسیدگی به مندرجات وقف‌نامه شدند.

از آن زمان، این بنیاد تحت‌نظر شورایی مرکب از مرجع وقت شیعیان در قم، رئیس وقت دیوانعالی کشور، رئیس وقت دانشگاه تهران، رئیس وقت انجمن شهر تهران و رئیس وقت سازمان اوقاف تهران اداره شده است.

مردی که از هیچ شروع کرد و با هیچ تمام کرد

این مرد بزرگ و کم‌نظیر که در تمام گفتار و کردارش به ایران و فرزندان آن عشق می ورزید، سرانجام در دیار غربت و در فراق وطنش در روز ۲۶ مهر سال ۱۳۷۷ دارفانی را وداع گفت. البرز ثروتش را نه از میراث پدری داشت و نه از تجارتی نامشروع، نه خود را صاحب مقام و مملکتی می‌دانست که به بیت‌المال دست درازی کند و نه وابستگی و قرابتی با هزار فامیل داشت که از قبل آن سرمایه‌ای بیندوزد، او آنچه را که از ملت بدست آورده بود سرانجام به طریقی دیگر به ملت بازگردانید، تا به گفته خودش، کسی باشد که «از هیچ شروع کرده و می‌خواهد آنرا با هیچ تمام کند». او حتی وصیت کرد که سنگ قبر و مراسم ختمی هم برای وی در نظر نگیرند.

از موقوفات معروف بنیاد البرز می‌توان به مجتمع تجاری و هتل در خیابان ایرانشهر تهران، مجتمع تجاری و اداری در خیابان لاله زار تهران، مجتمع تجاری و اداری در خیابان شریعتی تهران، مجتمع آموزشی در خیابان شریعتی تهران، مجتمع اداری در خیابان منوچهری تهران، مجتمع تجاری و اداری در خیابان فلسطین تهران، مجتمع آموزشی پیروزی تهران، مجتمع آموزشی در محله جماران تهران، مجتمع آموزشی در بلوار مرزداران تهران، مجتمع تجاری در خیابان لاله زار تهران، مجتمع تجاری و آموزشی در اهواز اشاره کرد.

حمایت مالی و علمی از ۸۸ هزار دانش‌آموز، دانشجو و نخبه

بعد از فوت او بنیاد البرز فعالیت‌های خود را همچون گذشته داد و هرساله همایش‌های مختلفی را در سطح استانی و ملی برگزار کرد و از نخبگان علمی این مرز و بوم تقدیر کرد. فقط در ۶ سال اخیر ۳ همایش ملی و ۸ همایش استانی برای تقدیر از برترین‌های علمی ایران، توسط این بنیاد برگزار شده است که در این مدت از ۸ دانشمند، ۱۱ مخترع، ۱۰۰ دانش‌آموز، ۱۰۰ دانشجو و ۴۵ طلبه علوم دینی تقدیر و بیش از ۲٫۵ میلیارد تومان به عنوان جایزه به آنها پرداخت شده است.

نخبگان و دانشمند و اساتید بزرگی از بنیاد فرهنگی البرز جایزه علمی دریافت کرده‌اند که می‌توان به پرفسور ناصر سیم‌فروش در رشته اورولوژی، پرفسور رضا ملک زاده در رشته گوارش و کبد، دکتر محمد دور علی در رشته مهندسی مکانیک، دکتر محمد جعفر یاحقی در رشته ادبیات فارسی، پرفسور نسرین معظمی در رشته میکروب شناسی، استاد محقق، مهندس اردلان و شهید نجات الهی و … اشاره کرد.

ضمن آن که حمایت از نخبگان علمی، برنامه ثابت این بنیاد بوده که می‌توان آنها را به این شکل خلاصه کرد:

اعطای وام شرافتی به ۷۷۳۵۵ نفر

اعطای جایزه حسن تحصیل به ۴ هزار نفر

اعطای وام بلند مدت به ۶۲۲۸ نفر

اعطای وام اشتغال به کار دانشجویی به بیش از ۵۰۰ نفر.

تمامی اقدامات بنیاد فرهنگی البرز از طریق جمع‌آوری اجارات ۲۰ ساختمان تجاری، اداری آموزشی و خدماتی شامل ۸ مدرسه و ۳۲۱ مغازه و واحد تجاری و اداری در تهران و شهرستان‌ها صورت گرفته است.

سهیل امیریان‌فر قائم‌مقام بنیاد فرهنگی البرز از جمله افرادی است که در حال حاضر امورات اجرایی این بنیاد را مدیریت می‌کند. او می‌گوید این بنیاد هیچ دخالتی در انتخاب و معرفی نخبگان برای دریافت جوایز این بنیاد ندارد و نحوه انتخاب دانش‌آموزان، دانشجویان، طلاب، مخترعین و دانشمندان و دریافت جوایز بنیاد البرز طبق آیین‌نامه است و باید این افراد از سوی وزارت علوم، وزارت آموزش و پرورش، حوزه‌های علمیه، بنیاد ملی نخبگان معرفی شوند.

جایزه‌ ۲ هزار تومانی در ۴۳ سال پیش به کودکی ۱۱ ساله

ارسلان اردلانی یکی از کسانی است که در ۱۱ سالگی و در سال ۱۳۵۴ و در حالی که در مقطع ابتدایی در استان سیستان و بلوچستان درس می‌خواند جایزه علمی حسن تحصیل این موقوفه را دریافت کرد. او امروز یکی از مدیران شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران است و می‌گوید در آن زمان چکی که به مبلغ ۲ هزار تومان به وی اهدا شده بود را به همراه پدرش نقد کرده و اولیای وی در طول تحصیل، آن را هزینه ارتقای علمی‌اش کردند.

وامی با ضمانت کارت دانشجویی

سعید منصور افشار، اهل ارومیه و با سابقه‌ای ۳۲ ساله در تولید سیستم‌های صوتی و تصویری، مستاجر یکی از موقوفه‌های البرز است. او در سال ۱۳۵۲ و زمانی که دانشجو بود وامی را به مبلغ ۲۰۰ تومان با عنوان شرافتی (ویژه دانشجویانی که امکانات مالی نداشتند) از این بنیاد دریافت کرده که مبلغ قسط پرداختی آن کاملا دلخواه و ضمانت آن هم فقط یک کارت دانشجویی بوده است. این تولید کننده ایرانی خود را مدیون وقف مرحوم البرز می‌‌داند و به همین دلیل می‌کوشد به همراه تعدادی از همشهریان خود در شمال غرب کشور بیمارستانی را تاسیس کرده و از بیماران نیازمند حمایت کنند.