باقی‌مانده‌های یک ۱۲ وجبِ تاریخی…

به گزارش قائم آنلاین، «سرای ماشاءالله» در بازار تهران،‌ پشت دروازه‌ی محمدیه، باقی‌مانده‌ی حصار ۵۰۰ ساله‌ی طهماسبی را در دل خود نگه داشته، حصاری که هرچند حدود ۱۴ سال پیش کشف شد،‌ اما با دیدن‌اش هیچ کلمه‌ای به جز فراموشی نمی‌توان برای آن به کار برد.

۱۴ سال پیش در بررسی میدانی محدوده‌ی میدان محمدیه در تهران، بخشی از حصار شاه‌طهماسب کشف شد، اما در این سال‌ها، متولیان میراث فرهنگی به آن توجه نکردند و در مقابل، صاحبان خانه‌ها و مغازه‌های اطراف این دیوار ۵۰۰ ساله، جرزهای آن را تراشیدند تا جایی که امروز قطر دیوار در بخش‌هایی، به ۱۲ وجب رسیده است!

اما برای تراشیدن این جرزها، فقط به حصار طهماسبی اکتفا نکرده‌اند، بلکه ستون‌های باقی مانده از دروازه اعدام تهران هم که در چند قدمی حصار قرار دارند هم از کلنگ‌های مغازه‌داران در امان نمانده‌اند و از رنگ آبی کاشی‌هایشان چیز زیادی به جای نمانده است.

دو ستون نیمه تراشیده با کاشی‌های آبی‌رنگش تنها ستون‌های باقی مانده از ششمین دروازه‌ی تهران قدیم است که محمدشاه قاجار ساخته، اما همه ماجرا فقط همین دروازه نیمه مخروبه “محمدیه” امروزی نیست…

چهار سال پیش که احمد مسجد جامعی، رئیس وقت شورای شهر تهران و عضوِ امروزی شورای شهر تهران در تهران‌گردی‌هایش به سرای ماشالله رسید، خطاب به محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تأکید کرده بود؛ «اگر پول ندارید، به ما ربطی ندارد، باید دروازه‌ی محمدیه و دیوار صفوی باقی‌مانده از تهران قدیم را نجات داد.»

او نیز به جرزهای تراشیده شده ستون‌ها توجه کرده بود و می‌گفت؛ «در دوره‌ی صفوی، چهار دروازه در تهران وجود داشت و در دوره‌ی محمدشاه، یک دروازه‌ی دیگر به آن‌ها اضافه شد که در حال حاضر فقط چهار ستون از آن باقی مانده است؛ اما متأسفانه جرز آن ستون‌ها توسط صاحبان مغازه‌های اطراف تراشیده شده و در قدم نخست باید آن‌ها را آزادسازی کرد.

برای حفظ این دروازه، نخست باید از تخریب آن جلوگیری شود و با انجام اقدامات باستان‌شناسی، حدود و ثغور آن مشخص شود.»

قدم‌هایی که مسجد جامعی از ان‌ها حرف می‌زند تا امروز و بعد از چهار سال فقط به مرمت سر در این دروازه رسیده است و نه بیشتر، بلکه به نظر می‌رسد حتی درصد توجه‌ها از این ستون‌های تاریخی به اندازه‌ای برداشته شده که نه تنها به مرور قدشان در حال کاهش است، بلکه از خود ستون‌ها نیز تقریبا چیزی باقی نمانده است.

این‌جا قدیمی‌ترین دیوار باقی مانده از طهران قدیم هم هنوز پابرجاست، دیواری که شاید به بیش از یک متر یا حتی چند وجب هم نرسد، اما دست‌کم در بی‌خبری متولیانِ تاریخی، همسایگان‌اش هم رغبتی به پایین ریختن و از نو ساختن‌اش این باقی‌مانده‌ی حصار ۵۰۰ ساله‌ی طهماسبی ندارند، حصاری که در طول یک سال گذشته و با توجه به باران‌های سیل‌آسای تهران به نظر می‌رسد چیزی از عمرش باقی نمانده است.

با وجود این بی‌رغبتی نسبت به تخریب باقی مانده‌های حصار طهماسبی، به نظر می‌رسد تمایل مغازه‌داران نسبت به تخریبِ ستون‌ها بیشتر است، اما در این میان باید دید تمایلِ میراث فرهنگی نسبت به حفاظت از این دو اثر تاریخی که در فاصله‌ی کمتر از ده متری یکدیگر قرار گرفته‌اند، چقدر است؟