مدرک‌گرایی صرف مطالبات دانش‌آموختگان را عقب انداخت

به گزارش قائم آنلاین، دکتر مجتبی شریعتی‌نیاسر در نشست “اندیشه‌ورزی” که در محل اندیشکده علم مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، برگزار شد در سخنانی به نحوه و چگونگی توسعه مراکز آموزش‌ عالی کشور پرداخت و تشریح کرد: طی رخدادهای تاریخ آموزش عالی پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سال ۵۷ تا ۹۲، تعداد دانشجو از ۱۷۵ هزار نفر به ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر افزایش پیدا کرده و به عبارتی ۲۷ برابر شده است.

وی همچنین از افزایش ۲۷ برابری تعداد اعضای هیات علمی طی این مدت خبر داد و گفت: طی این سال‌ها تعداد اعضای هیات علمی از ۳۰۰۰ نفر به بیش از ۸۰ هزار نفر افزایش پیدا کرده است.

معاون آموزشی وزارت علوم، با بیان اینکه تعداد مؤسسات و مراکز آموزش عالی کشور معادل با کشور چین بوده و از ۲۴۰ به ۲۸۵۰ مرکز رسیده است، اضافه کرد: عینیت یافتن این فراگیری با تاسیس دانشگاه آزاد و از سال ۶۱ اتفاق افتاد.

شریعتی‌نیاسر تصریح کرد: دانشگاه آزاد اسلامی اکنون در مسیری غیر از مأموریت ابتدایی خود قدم برمی‌دارد.

وی ضمن اشاره به جدا شدن رشته‌های پزشکی و غیر پزشکی در سال ۶۴ ،آغاز به کار دانشگاه‌های پیام نور و علمی کاربردی را به ترتیب سال‌های ۶۷ و ۷۱ اعلام کرد و افزود: دانشگاه‌های فنی و حرفه‌ای نیز از سال ۱۳۹۰ با تصویب دفتر گسترش آموزش عالی به صورت مستقل از آموزش و پرورش آغاز به کار کرده‌اند.

معاون آموزشی وزارت علوم، همچنین زمان تصویب و ایجاد شورای تحول علوم انسانی از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی را سال ۸۸ اعلام و خاطرنشان کرد: ۲۲ درصد جمعیت دانشجویی در حال حاضر در استان تهران متمرکز شده‌اند.

شریعتی‌نیاسر ضمن پرداختن به توزیع جاری جمعیت دانشجو و با بیان اینکه ۴۴ درصد دانشجویان به لحاظ سازمانی در یک سازمان غیر دولتی مشغول به تحصیل هستند، تشریح کرد: ۳۵ درصد دانشجویان در دانشگاه آزاد، ۹ درصد در مؤسسات غیر انتفاعی، ۱۵ درصد در دانشگاه‌های دولتی و رایگان، ۱۸ درصد در دانشگاه‌های مهارتی، ۱۵.۶ درصد در دانشگاه پیام‌نور و ۷.۸ درصد در سایر دانشگاه‌ها درس می‌خوانند.

۸۵ درصد جمعیت دانشجویی کشور با پول درس می‌خوانند

وی با این توضیح که در چنین شرایطی عملاً بالغ بر ۸۵ درصد جمعیت دانشجویی کشور با پول درس می‌خوانند، ادامه داد: این در حالی است که این درصد بالا باید به دانشگاه‌های دولتی و رایگان اختصاص داشته باشد.

معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همچنین از وجود ۲۸۰۰ برنامه درسی و رشته در دانشگاه‌ها خبر داد و اضافه کرد: استان ایلام با ۴۰ هزار نفر جمعیت دانشجویی و نیز استان‌های خراسان جنوبی، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال بختیاری و خراسان شمالی در بین سایر استان‌ها رتبه‌های آخر را به لحاظ تعداد دانشجو در اختیار دارند.

شریعتی‌نیاسر از استان سمنان، با نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر دانشجو، به عنوان استان دارای “بیشترین” تعداد دانشجو نام برد و گفت: ۱۲.۶ دهم درصد از جمعیت این استان دانشجو هستند.

وی افزود: استان البرز بیشترین تعداد دانشجوی زن و دختر را داشته (۵۰.۸ درصد) و استان بوشهر از این لحاظ دارای کمترین تعداد است (۳۷.۵درصد).

معاون آموزشی وزارت علوم، خراسان جنوبی را دارای بیشترین جمعیت دانشجویی در دانشگاه‌های دولتی (روزانه – رایگان) و درصد این دانشجویان را ۷۵.۶ درصد اعلام کرد و گفت: استان قزوین با ۳۷.۱  درصد دانشجو در مراکز دولتی، دارای کمترین این مقدار است.

شریعتی‌نیاسر، با بیان اینکه آموزش عالی در ۱۰ منطقه تقسیم‌بندی شده است، اضافه کرد: منطقه ۳ یعنی استان‌های آذربایجان‌های غربی و شرقی،‌ اردبیل و زنجان دارای کم‌ترین جمعیت دانشجویی و منطقه ۸ شامل استان‌های هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان دارای کم‌ترین درصد جمعیت دانشجویی هستند.

وی با اشاره به اینکه امروز تعداد دانشجویان از ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در سال ۹۲ به ۴ میلیون و ۷۰ هزار نفر کاهش پیدا کرده است، این تعداد را کاهش نزدیک به ۸۰۰ هزار نفر از جمعیت دانشجویان دانست و گفت: خوشبختانه جمعیت اعضای هیات علمی نیز رو به افزایش گذاشته که این موضوع نسبت دانشجو به استاد را اندکی اصلاح نموده است.

معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سپس به روند تغییر جمعیت دانشجویی طی سال‌های ۶۷ تا ۹۶ پرداخت و گفت: در سال‌های ۹۳ – ۹۲ با کاهش جمعیت دانشجو مواجه بوده‌ایم.

شریعتی‌نیاسر بخشی از این موضوع را به سبب تعداد کاهش متقاضیان و بخش دیگر را مربوط به سیاست‌های آموزش عالی دانست و گفت: در این زمان نظام آموزش عالی از پذیرش دانشجو در دانشگاه‌هایی که خارج از مأموریت خود پذیرای دانشجویان بوده‌اند، جلوگیری کرده است.

وی سپس به تغییر جمعیت دانشجویی در هر یک از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی پرداخت و توضیح داد: دانشگاه آزاد طی سال‌های ۷۶ تا ۹۶، به غیر از سال ۹۳، همواره با رشد فزاینده جمعیت دانشجویی همراه بوده است. این رقم در سال ۹۳ به اوج خود یعنی ۱ میلیون و ۶۸۵ هزار نفر رسیده و امروز به ۱ میلیون و ۵۵۰ هزار نفر کاهش یافته است.

معاون آموزشی وزارت علوم، همچنین از رشد جمعیت دانشجویی طی سال‌های ۸۵ تا ۹۴ در دانشگاه غیر انتفاعی خبر داد و گفت: این رقم از ۹۴ هزار و ۸۴۷ نفر در سال ۸۵ به اوج آن یعنی ۴۴۰ هزار نفر در سال ۹۱ رسیده و از آن زمان تاکنون به ۳۷۶ هزار نفر کاهش یافته است.

شریعتی‌نیاسر تصریح کرد: در سال‌های ۸۳ تا ۸۴ تعداد مراکز غیر انتفاعی ۶۰ الی ۶۵ مورد بوده، اما تا سال ۹۲ ، تعداد ۳۵۳ مرکز غیر انتفاعی مجوز گرفته‌اند، این در حالی است که ۱۰۰ مورد این مجوزها در سال ۹۱ صادر شده است.

وی ادامه داد: جمعیت دانشجویی دانشگاه پیام‌نور از ۶۹۰ هزار نفر در سال ۸۶ به بالغ بر ۱ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر در سال ۸۷ رسیده و از آن زمان تاکنون به ۵۵۰ هزار نفر کاهش یافته است.

دوره‌های تکنسینی در کشور مغفول مانده است

معاون آموزشی وزارت علوم، سیر جمعیت دانشجویی فنی و حرفه‌ای طی سال‌های ۷۰ تا ۹۶ را فزاینده اعلام و خاطرنشان کرد: این رقم امروز به نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر رسیده که روند مورد انتظاری است و البته باید مورد حمایت‌های بیشتر نیز قرار گیرد.

شریعتی‌نیاسر با بیان اینکه دوره‌های تکنسینی در کشور ما مغفول مانده است، دو ویژگی دانشگاه فنی و حرفه‌ای را اشتغال فراگیر فارغ‌التحصیلان و نیز نقش مؤثر در رشد و پیشرفت کشور عنوان کرد و گفت: اساسا در کشورهایی که به عرصه‌های مهارتی و تکنسینی ورود پیدا کرده‌اند، پیشرفت قابل ملاحظه‌ای صورت گرفته است.

وی همچنین با بیان اینکه جمعیت دانشجویی دانشگاه جامع علمی کاربردی از سال ۹۱ به بعد دارای شیب ملایم‌تری شده است، تعداد دانشجویان این دانشگاه را نزدیک به ۴۸۰ هزار نفر اعلام کرد و افزود: البته این دانشگاه نیز از سوی ما تحت فشار قرار گرفته که مأموریت خودش را اجرا کند، ضمن آنکه در این زمینه همکاری بسیار خوبی داشته است.

معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با این توضیح که نزدیک به ۳۰۰ مرکز علمی و کاربردی تعطیل شده‌اند، به خارج از مأموریت عمل نمودن و نیز وابستگی این مراکز به دستگاه‌های اجرایی اشاره کرد و گفت: چنین حرکتی از سمت ما در سایر بخش‌ها نیز دنبال می‌شود.

شریعتی‌نیاسر جمعیت دانشجویان مقطع دکتری را نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر اعلام کرد و با بیان اینکه این تعداد فراتر از نیاز بازار است، ادامه داد: رشد جمعیت دانشجویی در این مقطع تا سال ۹۲ دارای شیب یکنواخت بوده، فعلا شیب پایدار دارد و با سیاست‌هایی که اکنون پیش گرفته‌ایم، پیش‌بینی می‌شود که این روند با شیب منفی ادامه پیدا کند.

وی همچنین از افزایش جمعیت دانشجویان تحصیلات تکمیلی تا سال ۹۵ خبر داد و با اشاره به اینکه با پی‌ گرفتن برخی سیاست‌ها این جمعیت کاهش یافته است، تشریح کرد: امروزه جمعیت دانشجویان تحصیلات تکمیلی نزدیک به ۹۰۰ هزار نفر بوده و به عبارتی طی سال‌های ۸۵ تا ۹۵ تقریبا ۸ برابر شده است.

دانشگاه‌ها متن پایان‌نامه‌ها را جز در موارد استثنایی پرینت نمی‌گیرند

معاون آموزشی وزارت علوم، با اعلام اینکه قرار است تا دانشگاه‌ها دیگر متن پایان‌نامه‌ها را جز در موارد استثنایی پرینت نگیرند، تاکید کرد: این موضوع از جمله مواردی است که به منظور کاهش هزینه‌ها و در شرایطی همچون تحریم‌ها و غیره… پیش‌بینی شده است.

شریعتی‌نیاسر با اشاره به اینکه تفکیک رشته‌های پزشکی و غیر پزشکی در دهه ۶۰ اتفاق افتاده است، تعداد دانشجویان وزارت علوم در سال ۸۵ را ۲ میلیون و ۶۸۸ هزار نفر و تعداد دانشجویان وزارت بهداشت را ۱۴۰ هزار نفر اعلام کرد و با توضیح اینکه این رقم در سال‌های ۹۳-۹۲ در وزارت علوم به ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر و در وزارت بهداشت به ۱۹۰ هزار نفر رسیده است، ادامه داد: این روند افزایشی در وزارت علوم غیر معقول بوده و با سیاست‌هایی که اخیرا پیش گرفته شده از تعداد دانشجویان این وزارتخانه کاسته شده است.

وی افزود: این در حالی است که وزارت بهداشت دارای روند افزایشی معقولی بوده و این از آن جهت است که در رشته‌های مربوط به پزشکی بهره‌بردار و کارفرما یکی هستند.

معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سپس به جمعیت دانشجویی در مقطع کاردانی بر حسب زیرنظام پرداخت و توضیح داد: طی سال‌های ۹۳ تا ۹۶ دانشگاه آزاد به لحاظ تعداد دانشجویان این مقطع تغییر چندانی نکرده این در حالی است که این رقم در دانشگاه‌های غیر انتفاعی کاهش و در دانشگاه فنی حرفه‌ای بدون تفاوت بوده است،‌ همچنین دانشگاه جامع علمی و کاربردی در سال۹۴ نه بخاطر تغییر ماموریت بلکه به سبب تحت فشار گذاشتن آن‌ها از طرف ما با افت قابل ملاحظه دانشجویان در مقطع کاردانی همراه بوده و این از آن روز که این دانشگاه طی سال‌های پیش از آن به رشته‌های غیر صنعتی ورود پیدا کرده است.

شریعتی‌نیاسر با بیان اینکه دانشگاه‌های روزانه به طور جدی به مقطع کاردانی ورود پیدا نکرده‌اند، اظهارکرد: روند جمعیتی این دانشگاه‌ها در مقطع کارشناسی تغییر چندانی نکرده، دانشگاه پیام‌نور، جامع علمی کاربردی و آزاد نیز با کاهش دانشجو در این مقطع همراه بوده‌اند.

وی تاکید کرد: کاهش جمعیت دانشجویان کارشناسی در دانشگاه پیام‌نور به سبب ماهیت غیر حضوری این دانشگاه است و طی روندی جلوی پیشروی رشته‌هایی که نیاز به کارگاه یا آزمایشگاه دارند را در این دانشگاه گرفته‌ایم.

معاون آموزشی وزارت علوم، ادامه داد: در مقطع کارشناسی ارشد، تعداد دانشجویان دانشگاه‌های دولتی و پیام‌نور بدون تغییراتی محسوس باقی مانده، این در حالی است که دانشگاه‌های غیر دولتی به افزایش دانشجو در این مقطع سوق پیدا کرده‌اند، بخصوص دانشگاه آزاد از سال ۹۳ به بعد با افزایش دانشجویان تحصیلات تکمیلی مواجه بوده است.

شریعتی‌نیاسر با تاکید بر اینکه کیفیت مقطع دکتری تخصصی در دانشگاه‌های زیر نظر وزارت علوم را مدنظر قرار داده‌ایم، از عدم ورود جدی دانشگاه‌های غیر انتفاعی به این عرصه خبر داد و اضافه کرد: جز موارد اندک در این دانشگاه‌ مقطع دکتری تخصصی نداشته‌ایم، این در حالی است که دانشگاه آزاد با افزایش تعداد دانشجو در این مقطع همراه بوده است.

وی با تاکید بر اینکه کیفیت مقاطع دکتری تخصصی در دانشگاه‌های زیر نظر وزارت علوم را مدنظر قرار داده‌ایم، از عدم ورود جدی دانشگاه‌های غیرانتفاهی به این عرصه خبر داد و اضافه کرد: جز در موارد اندک، در این دانشگاه دانشجوی مقطع دکترای تخصصی نداشته‌ایم. این در حالی است که دانشگاه آزاد با افزایش تعداد دانشجویان در این مقطع همراه بوده است.

معاون آموزشی وزارت علوم،با بیان اینکه همواره دانشگاه آزاد در گروه علوم انسانی عدد بالای خود را حفظ کرده است، از کاهش این رشته‌ها در دانشگاه پیام نور خبر داد و گفت: در گروه علوم پایه، که به اعتقاد من مورد غفلت واقع شده است، دانشگاه‌های وزارت علوم و دانشگاه آزاد وضعیت یکنواختی داشته، این در حالی است که تعداد دانشجویان این گروه در دانشگاه پیام نور کاهش یافته‌است.

شریعتی نیاسر همچنین از افزایش دانشجویان رشته‌های فنی مهندسی در وزارت علوم خبر داد و با بیان اینکه دانشگاه آزاد از این لحاظ تغییر چندانی نکرده است، کاهش دانشجویان این رشته‌ها در موسسات غیرانتفاعی را یادآور شد و افزود: در رشته‌های کشاورزی و دامپزشکی، مراکز وابسته به وزارت علوم بدون تغییر باقی مانده، همچنین تعداد دانشجویان این رشته‌ها در دانشگاه‌های آزاد و پیام نور کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته که این به جهت سیاست گذاری‌ها در این زمینه است.

وی سپس به ارائه نتایج آماری توسعه مقاطع به تفکیک زیر نظام‌ها پرداخت و توضیح داد: در دانشگاه‌های عطف، یکنواختی در همه رشته‌ها، یکنواختی در جمعیت دانشجویی مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، و نیز افزایش دانشجویان در مقطع دکتری قابل ملاحظه است.

معاون آموزشی وزارت علوم، افزود: دانشگاه آزاد با افزایش رشته‌های علوم انسانی و هنر، کاهش رشته‌های هزینه بر، کاهش جمعیت دانشجویی در مقطع کارشناسی و افزایش آن در مقطع تحصیلات تکمیلی، خاصه دکتری، همراه بوده است.

شریعتی‌نیاسر خاطرنشان کرد: همچنین در دانشگاه غیرانتفاعی با کاهش دانشجویان در رشته‌های فنی و کشاورزی، یکنواختی در بقیه رشته‌ها، کاهش جمعیت دانشجویی در مقطع کاردانی و کارشناسی و نیز افزایش آن در مقطع کارشناسی ارشد رو به رو بوده‌ایم.

وی ادامه داد: دانشگاه پیام نور نیز با کاهش تعداد دانشجو در رشته‌های هنر، کاهش جدی جمعیت دانشجویی در بقیه رشته‌ها، کاهش جدی در مقطع کارشناسی و نیز یکنواختی جمعیت دانشجویی در مقطع تحصیلات تکمیلی مواجه بوده است. این در حالیست که دانشگاه فنی و حرفه‌ای نیز در رشته‌های هنری افزایش دانشجو داشته، در سایر رشته‌ها بدون تغییر بوده و نیز در مقطع کاردانی آن تغییری در جمعیت دانشجویی صورت نگرفته است.

معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اضافه کرد: دانشگاه جامع علمی کاربردی نیز با کاهش دانشجو در تمامی رشته‌ها همراه بوده و نیز تعداد دانشجویان این دانشگاه در مقطع کاردانی کاهش جدی داشته است.

مهم‌ترین چالش‌های پیش روی آموزش عالی کشور

شریعتی‌نیاسر مهم‌ترین چالش‌های پیش روی آموزش عالی کشور را وابستگی مراکز غیر دولتی اعم از آزاد و غیرانتفاعی به درآمد شهریه با تکیه بر تحصیلات تکمیلی، جهت گیری توسعه به رشته‌های کم هزینه، گسترش شدید در رشته‌های علوم انسانی، بی مهری به دوره‌های مهارتی و در نتیجه بی توجهی به نیاز بازار دانست، و با بیان اینکه تکیه بار کیفی بر مراکز عطف بوده است، خاطرنشان کرد: بعضی از مراکز دولتی وابسته به دستگاه‌های اجرایی از ماموریت تعریف شده برای خود فاصله گرفته و به آموزش دانشجو برای بازار آزاد ورود پیدا کردند.

وی با بیان اینکه دانشگاه تربیت مدرس از لحاظ نسبت تعداد استاد به دانشجو وضعیت خوبی دارد، عدد این نسبت را ۱۲ اعلام کرده و همچنین وضعیت بد بسیاری از دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه فرزانگان سمنان در این زمینه را یادآور شد و گفت: این نسبت با توجه به حضور تنها یک عضو هیئت علمی در این دانشگاه، برابر با ۴۵۰ است.

معاون آموزشی وزارت علوم، با تاکید بر اینکه حل چنین مسائلی نیازمند چاره‌اندیشی ریشه‌ای است، از پیاده سازی طرح آمایش آموزش عالی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در کشور خبر داد و با بیان اینکه بر اساس ماده یک این طرح نظام آموزش عالی کشور از نظر آمار آمایش سرزمینی به ۱۰ منطقه تقسیم شده است، ادامه داد: برخی از مهم‌ترین موارد  ۹ ماده این طرح، ساماندهی موسسات آموزش عالی به منظور ارتقای سطح بهره وری، ماموریت گرا کردن موسسات جذب یکسان دانشجو، تدوین طرح پذیرش و سنجش آموزش عالی (بند ششم)، تدوین نظام جامع آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و برقراری تناسب میان تحصیل و بازار کار است.

شریعتی نیاسر تاکید کرد: حاصل بند ششم، طرح برآورد سهم دانشجویان دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی بر حسب مأموریت تا پایان سال ۹۹ است که بر اساس این طرح ۵ درصد دانشجویان در دانشگاه‌های سطح یک (بین المللی)، ۲۰ درصد در دانشگاه‌های سطح ۲) ملی)، ۳۵ درصد در دانشگاه های سطح سه( منطقه ای) و ۴۰ درصد در دانشگاه سطح ۴( محلی) تحصیل خواهند کرد. همچنین جمعیت غالب دانشگاه‌های محلی (سطح ۳ و ۴) باید در مقطع کارشناسی باشد. این در حالی است که در دانشگاه‌های سطح یک، ۲۰درصد جمعیت دانشجوی به مقطع دکترا اختصاص دارد.

وی افزود: سهم دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های سطح یک ۱۰ درصد، در دانشگاه‌های سطح دو ۳درصد و در دانشگاه‌های سطح سه ۲درصد است.

معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همچنین دانشگاه‌های دولتی را دارای دو نوع جامع و تخصصی دانست و با بیان اینکه هرکدام از این دانشگاه‌ها در ۴ سطح تعریف شده قرار می‌گیرند، اضافه کرد: برای دانشگاه‌های غیرانتفاعی نیز ۵ سطح تعیین شده و بر این اساس در سطح ۵ مانع توسعه دانشگاه‌ها در صورت عدم ارتقای وضع موجود آن‌ها شده‌ایم. این در حالیست که در سطح ۱ این دانشگاه‌ها مورد حمایت و تشویق ما هستند.

شریعتی‌نیاسر همچنین از طرح‌های توسعه مهارت‌افزایی و ارتقای سطح اشتغال پذیری دانشجویان و ارتقای سطح اختیارات دانشگاه‌ها به تناسب جایگاه در نظام سطح بندی جهت بهبود نظام آموزش عالی کشور خبر داد و گفت: برخی از موارد این طرح‌ها، اصلاح و به روز نمایی برنامه‌های درسی با رویکرد کاربردی و میدانی، پیاده‌سازی شیوه های جدید تدریس با رویکرد تعاملی، تعریف دروس اختیاری ویژه بر اساس نیازهای منطقه‌ای و نیز رصد وضعیت دانش آموختگان از طریق ایجاد انجمن‌های دانش آموختگان است.

وی همچنین برخی اختیارات دانشگاه‌ها به تناسب جایگاه در نظام سطح بندی را ارائه دروس اختیاری موثر در ارتقای سطح مهارتی، برگزاری دوره‌های مشترک با مراکز معتبر خارجی، تعیین تقویم آموزشی متناسب با شرایط اقلیمی و منطقه ای، و نیز پذیرش دانشجوی مشترک با مراکز تحقیقاتی داخلی برشمرد و گفت مورد آخر در دست اقدام است.

معاون آموزشی وزارت علوم، در پایان تأکید کرد: ساماندهی، هم افزایی و ماموریت گرایی در آموزش عالی اجتناب ناپذیر و یک امر تجربه شده جهانی است؛ مشارکت جمعی، عقلانیت و عزم جدی و راسخ، رمز اعتلای آموزش عالی است.