مستندنگاری؛ رسالت عمده ادبیات داستانی

به گزارش قائم آنلاین، مراسم رونمایی، نقد و بررسی رمان «خلوت مدیر» یکی دیگر از محافل فرهنگی و کتاب‌محور به‌نشر(انتشارات آستان قدس رضوی) بود که در قالب سلسله نشست‌های تبلیغی- ترویجی «در پناه کلمات» با حضور علی‌اکبر والایی، به عنوان نویسنده اثر، یوسف قوجق، کامران شرفشاهی و کامران پارسی‌نژاد به عنوان منتقد و حسین قرایی در کسوت کارشناس مجری و همچنین جمعی از علاقه‌‎مندان به یار مهربان در فروشگاه کتاب و محصولات فرهنگی این انتشارات در تهران برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی به‌نشر، حسین قرایی، کارشناس ادبی در این نشست کتاب «خلوت مدیر» را که روایت‌گر داستانی در حوزه ادبیات دفاع مقدس است، نقدی بر فضای اجتماعی دوران انقلاب اسلامی دانست و با بیان این که این کتاب به نوعی تداعی‌کننده «مدیر مدرسه» جلال آل احمد است، اظهار کرد: نویسنده در این کتاب با هنرمندی تمام‌عیار خود کلمات را به‌ کار برده اما بر خلاف آل احمد واژه‌های نامناسب را به کار نگرفته است. همچنین در هر فصل کتاب پویایی و چالاکی دیده می‌شود.

مستندنگاری در «خلوت مدیر»

کامران پارسی‌نژاد، داستان‌نویس و منتقد ادبی نیز در این نشست با بیان این که هر اثر نقاط ضعف و قوتی دارد، اظهار کرد: تجدید چاپ یک کتاب نشان‌دهنده درخشش و قوت آن است و حکایت از تأثیرگذاری اثر در بین مخاطبان دارد.

وی تعلیق‌های متعدد را از ویژگی‌های رمان «خلوت مدیر» برشمرد و با اشاره به این که ساختار این کتاب به لحاظ اسکلت‌بندی، نوع گفتار، لحن و … ایرادی ندارد، افزود: داستان کتاب اگرچه خیلی حادثه‌محور نیست اما روان است و فراز و نشیب‌های طبیعی را در یک دبیرستان روایت می‌کند و با ایجاد تعلیق‌های فراوان، مخاطب را تا پایان همراه داستان نگه می‌دارد.

به اعتقاد پارسی‌نژاد رمان «خلوت مدیر» این ظرفیت را دارد که نویسنده آن، کتاب جدیدی را با یک هویت دیگر و به صورت مجزا بنویسد که البته ادامه همین کار باشد و به مسائل بعد از انقلاب بپردازد.

این منتقد ادبی کتاب «خلوت مدیر» را الگو و شناسنامه دبیرستان‌ها در دوران پیش از انقلاب دانست و خاطرنشان کرد: رسالت عمده ادبیات داستانی مستندنگاری است. باید اثر آنقدر به حقیقت نزدیک باشد که در آینده‌ جامعه‌شناسان را به کتاب ارجاع دهد زیرا ادبیات می‌تواند به جامعه‌شناسی کمک کند. در واقع اگرچه نویسنده می‌تواند تخیل خود را وارد داستان کند اما باید اثری به‌جا بگذارد که نسل‌های آینده به آن استناد کنند. یک بخش عمده کتاب «خلوت مدیر» جنبه جامعه‌شناسی دارد.

پارسی‌نژاد با اشاره به این که این کتاب به تصویرسازی فضای جامعه پیش از انقلاب کمک می‌کند، افزود: ساده و روان بودن نثر داستان نیز باعث شده اقشار مختلف مخاطبان بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند.

ظرفیت «خلوت مدیر» برای نگارش جلدهای بعد

کامران شرفشاهی، نویسنده، شاعر و کارشناس ادبی نیز در این نشست گفت: امروز به‌نشر از لاک یک کتاب‌فروشی به شکل سنتی خارج شده و فعالیت تازه‌ای را آغاز کرده است و با نویسندگان خوش‌فکری همکاری می‌کند که امیدوارم در این مسیر پویا باشد؛ در وضعیت فعلی که دچار رکود در انتشار کتاب هستیم، چاپ این کتاب از سوی به‌نشر اقدام ارزنده‌ای است.

وی با بیان این که تیراژ کنونی کتاب‌ها قابل قبول نیست، بر لزوم قدردانی از نویسندگان کتاب‌ها تأکید کرد و گفت: نقد یک طرفه و چکشی کاری ندارد. در حال حاضر تعداد منتقدان در جامعه ما بیشتر از تعداد نویسندگان است و گاهی شاهد نقدهای بی‌رحمانه هستیم که کار صوابی نیست.

شرفشاهی با اعتقاد بر این که در جامعه، رمان خوب کم داریم، بیان کرد: نوشتن رمان خوب کار دشواری است و یکی از دلایل نیز این است که افراد بسیاری وارد ساحت رمان شده‌اند اما به دلیل مشغله‌ها ناگزیر شده‌اند به فضاهای دیگر ورود کنند و آن استمرار حسی که لازمه رمان است، از بین رفته و کار ناتمام مانده است.

این نویسنده و کارشناس ادبی با اشاره به اظهارنظر برخی مسئولان مبنی بر این که رمانی در حد انقلاب و دفاع مقدس خلق نشده است، افزود: این در حالی است که خود این مسئولان همتی نکرده‌اند و بستر مناسبی برای کار کردن اهالی قلم فراهم نکرده‌اند.

وی کتاب «خلوت مدیر» را یادآور «مدیر مدرسه» نوشته جلال آل احمد دانست و بیان کرد: جای چنین رمانی در ادبیات ما خالی بود. نویسندگان ما طی چند دهه اخیر بیشتر تحت تاثیر فضای دفاع مقدس بوده‌اند و همین موضوع باعث شده به ادبیات اجتماعی و فضای انقلاب و سال‌های قبل از آن کمتر پرداخته شود.

شرفشاهی با اعتقاد بر این که والایی به عنوان نویسنده در «خلوت مدیر» فضای آن دوران را بدون شعار ترسیم کرده است، درک دوران پیش از انقلاب را علت موفقیت این اثر دانست و تصریح کرد: کتاب پر از المان‌هایی است که نویسنده از آن دوران ارائه می‌کند که بیانگر دقت‌نظر اوست.

وی معتقد است داستان «خلوت مدیر» می‌تواند در فضای قبل از انقلاب ادامه پیدا کند.

او این را هم اضافه کرد که برخی معلمان آن دوران به شدت جاویدشاهی بودند و سپس به شدت حزب‌‌اللهی شدند و با ترفندهای خودشان پیشرفت هم کردند و به مدارجی رسیدند. اگر دست نویسندگان در خط قرمزها باز باشد و برخی مسائل را صادقانه بیان کنند، چنین سوژه‌های جذابی برای خلق آثاری ماندگار وجود دارد.

انتقال معانی زیرپوستی در کتاب

یوسف قوجق، نویسنده و عضو انجمن قلم ایران نیز در بخش دیگری از این نشست اثر والایی را تداعی‌کننده کتاب «مدیر مدرسه» آل احمد دانست و اظهار کرد: نویسنده «خلوت مدیر» با انتخاب هوشمندانه خود به گونه‌ای در اثر جذابیت ایجاد کرده که مخاطب‌گریز نیست و اقشار مختلف می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند.

وی تفاوت خلوت مدیر و مدیر مدرسه جلال آل احمد را متوجه تفاوت‌های نمادها دانست و بیان کرد: در خلوت مدیر دلسردی وجود ندارد بلکه مدیر سیاست‌مدار است. ما باید در نظر بگیریم، محیطی که جلال آل احمد کتاب مدیر مدرسه را می‌نویسد با فضای نوشتن والایی متفاوت است. شرایط آن زمان روشنفکری است اما فضای امروز به دنبال کشف و پاسخ دادن است.

قوجق ادامه داد: تضادهای عجیب کتاب مخاطب را جذب داستان می‌کند و موقعیت‌های بسیاری را می‌آفریند. اگر بخواهم از نقاط قوت این کتاب بگویم در خلوت مدیر معانی زیرپوستی زیبایی وجود دارد که اگر کتابخوان حرفه‌ای آن را درک کند لذتی که می‌برد خیلی بیشتر از کتابخوانی‌هایی است که فقط از تعلیق آن لذت می‌برند؛ این لذت نیز مربوط به نمادها و معانی زیرپوستی اثر است.

این نویسنده با اعتقاد بر این که ایجاد تعلیق‌های هوشمندانه در «خلوت مدیر» باعث شده مخاطب گریزپای امروز همراه کتاب بماند، تأکید کرد: این اثر فضای آموزش و پرورش قبل انقلاب را به خوبی برای مخاطب ترسیم می‌کند.

آغاز نگارش جلد دوم

علی‌اکبر والایی نیز به عنوان نویسنده این کتاب در بخش پایانی این نشست با بیان این که «خلوت مدیر» را با عشق نوشته است، تأکید کرد: این اثر ثابت می‌کند یک رمان در عین عامه‌پسند بودن می‌تواند مخاطب خاص را نیز جلب کند و بالعکس.

او با اشاره به این که به‌نشر دومین ناشری است که «خلوت مدیر» را روانه بازار کرده است، غفلت ناشر اول از تبلیغ درست این اثر را از دلایل تصمیم خود برای عوض کردن ناشر برشمرد.

او همچنین از نگارش سه‌گانه «خلوت مدیر» خبر داد و بیان کرد: من این کتاب را در قالب یک سه‌گانه تعریف کردم و پایان داستان به گونه‌ای است که بتواند ادامه داشته باشد. نگارش جلد دوم خلوت مدیر از سال‌ها پیش شروع شده اما به دلیل مشکلات ناگزیر از آن دور افتاده‌ام. نگارش جلد دوم در محیط دانشگاهی است که رشدی را نشان می‌دهد. پیش‌بینی می‌کنم جلد دوم جذاب‌تر باشد اما بعید می‌دانم مجوز انتشار پیدا کند.

والایی با تاکید بر اینکه خلوت مدیر نماد یک جامعه است، گفت: این کتاب ظرفیت پرفروش شدن دارد و باید به درستی به جامعه معرفی شود.

شایان ذکر است «خلوت مدیر» عنوان رمانی است که علی‌اکبر والایی به عنوان نویسنده در آن داستان معلمی را روایت می‌کند که انسان آزادی‌خواه و روشنفکری است و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، حکم مدیریت مدرسه‌ای در پایین شهر تهران می‌گیرد و اتفاقاتی در آنجا رقم می‌خورد که همه حاکی از فساد جنسی و فرهنگی بدنه مدیریت کشور در زمان طاغوت است. مدیر، جلوی مفسدان قَد علم می‌کند و سرانجام با شروع زمزمه‌های انقلاب به صف انقلابیون می‌پیوندد و انقلاب را تا پیروزی همراهی می‌کند.

به‌نشر این کتاب را در قالب ۳۶۸ صفحه و در قطع رقعی با شمارگان یک هزار نسخه منتشر و با قیمت ۲۵۰ هزار ریال روانه بازار کرده است.