عراق، رها شده از داعش، گرفتار در گرداب بدهی‌ها

به گزارش قائم آنلاین، خبرگزاری آناتولی با بررسی وضعیت اقتصادی عراق که از دهه ۱۹۸۰ میلادی دستخوش تحولات زیادی شده، در گزارشی نوشته است: عراق با ۱۵۰ میلیارد بشکه ذخیره نفتی، سومین کشور تولید کننده نفت در جهان است. به رغم خشونت‌هایی که در عراق رخ می‌دهد، میزان تولید نفت این کشور اکنون در مقایسه با سال ۲۰۰۳ سه برابر شده است.

همچنین بر اساس گزارش اوپک، عراق علاوه بر ذخایر نفتی، حدود ۳.۷۴۴ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی دارد.

صندوق بین‌المللی پول (IMF) معتقد است که اقتصاد وابسته به نفت عراق به دلیل ناامنی و فضای سخت کاری پیشرفت چندانی نکرده است. بغداد حدود ۸۰ درصد از درآمد نفتی را که از طریق صادرات به دست آورده، برای پرداخت حقوق‌ها صرف می‌کند.

سطح خدمات پایه عراق از جمله در حوزه سلامت، تحصیل و برق پایین‌تر از میانگین آن در مقایسه با سایر کشورهای صادرکننده نفت است و خشونت‌ها و فضای کاری پر چالش تاثیر ناخوشایندی بر توسعه بخش خصوصی و مالی عراق گذاشته است.

گزارشی که از سوی بانک جهانی ارائه شده، قطعی برق، بی‌ثباتی سیاسی، فساد و سوء استفاده از دسترسی به منابع مالی را مهم‌ترین موانع توسعه عراق دانسته است.

آغاز  بدهی‌های عراق از ۱۹۸۰

 در سال ۱۹۸۰ صدام حسین، رییس جمهور سابق عراق جنگ با ایران را آغاز کرد؛ جنگی که نزدیک به هشت سال ادامه یافت و خسارت اقتصادی و انسانی بسیاری را برای هر دو کشور به دنبال داشت.

بر اساس تخمین‌های رسمی عراق و ایران، بیش از ۵۰۰ هزار تن طی این جنگ هشت ساله کشته شده‌اند.

عراق پیش از این جنگ با داشتن ۳۵ میلیارد دلار پول نقد از جمله کشورهای وام‌دهنده به دیگر کشورها بود اما اقتصاد این کشور در پی جنگ به تدریج سقوط کرد. هزینه‌های سنگین جنگ و کاهش بهای نفت در آن زمان بغداد را بیش از پیش تضعیف کرد.

“پاریس کلاب”، یک گروه غیررسمی از کشورهای تامین‌کننده اعتبارات، مبلغ ۲۱ میلیارد دلار را در اختیار عراق گذاشت اما این مبلغ در سال ۲۰۰۳ و با اضافه‌شدن میزان بهره این قرض، به ۴۰ میلیارد دلار افزایش یافت. صدام علاوه بر پاریس کلاب از بانک‌ها و کشورهای دیگر نیز پول قرض گرفته بود که این مبلغ را به ۴۱ میلیارد دلار می‌رساند.

عراق که در اثر جنگ ۳۵ میلیارد دلار از دارایی‌های خود را نیز از دست داده بود، در سال ۱۹۹۰ به تامین‌کنندگان اعتبار بین‌المللی، پاریس کلاب و کشورهای حوزه خلیج فارس ۸۰ میلیارد دلار مقروض بود.

با این حال آمارها تصویر واضحی از بدهی‌های عراق طی جنگ با ایران ارائه نمی‌دهند.

حزب منحل شده بعث در نامه‌ای به سازمان ملل اشاره می‌کند که عراق ۴۲ میلیارد دلار بدهی دارد.

با این وجود داده‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهند که جنگ عراق با ایران، تصرف کویت و بازسازی‌های پس از جنگ برای این کشور تا سال ۲۰۰۳ حدود ۱۲۰ میلیارد دلار هزینه داشته است.

به دنبال حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، پاریس کلاب از ۹۰ درصد بدهی‌های عراق صرف نظر کرد اما بدهی‌های باقی‌مانده بغداد پس از ۲۰۰۳ نیز در حال افزایش بود.

عراق و ۱۲۲ میلیارد دلار بدهی

یکی از گزارش‌های مالی عراق در سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد که قرض‌های این کشور به ۱۲۲ میلیارد دلار رسیده است و این مبلغ می‌تواند تا پایان سال ۲۰۱۸ به ۱۳۲ میلیارد دلار نیز برسد.

این گزارش بیان می‌کند که عراق جنگ‌زده ۷۴ میلیارد دلار بدهی مضاعف دارد که می‌تواند در چهار بخش بررسی شود.

نخست اینکه عراق ۴۱ میلیارد دلار به کشورهای حوزه خلیج فارس بدهکار است و این مبلغ طی جنگ ایران و عراق به رژیم صدام پرداخت شده بود.

از سوی دیگر، عراق مبلغی ۶ میلیارد دلاری را به پاریس کلاب مقروض است. این بدهی تجدید ساختار شده و قرار است طی مدتی ۲۸ ساله پرداخت شود.

سوم اینکه بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۷ اوراق قرضه بین‌المللی، بدهی ۴.۷ میلیارد دلاری را برای عراق به همراه آورد.

و چهارم، عراق پس از سال ۲۰۱۴ از صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و سایر تامین‌کنندگان اعتبارات مبلغی ۲۲ میلیارد دلاری را قرض گرفت.

اقتصاد عراق در سال ۲۰۱۴ به دو معضل ظهور داعش و سقوط بهای نفت که قیمت هر بشکه نفت را از ۱۰۲ دلار به ۴۵ دلار رساند، دچار شد. این تحولات موجب شد که بدهی‌های داخلی و خارجی عراق از ۷۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ به ۱۲۲ میلیارد دلار در ۲۰۱۷ افزایش یابد.

بر اساس اعلام سازمان ملل پنج میلیون عراقی از زمان پیدایش داعش آواره شده‌اند و شمار نیازمندان عراقی در این کشور به ۱۱ میلیون تن رسیده است.

کاهش تولید ناخالص داخلی عراق

طبق برآورد دولت عراق و صندوق بین‌المللی پول تولید ناخالص داخلی این کشور پیش از آن که داعش یک سوم آن را تصرف کند نزدیک به ۲۳۴ میلیارد دلار بود.

با این حال تولید ناخالص داخلی عراق به دلیل حملات داعش و کاهش بهای نفت در سال ۲۰۱۷ به ۱۹۲ میلیارد دلار کاهش یافت.

درآمد سرانه هر فرد در عراق در سال ۲۰۱۳، ۷۰۰۰ دلار بود که در ۲۰۱۸ این مبلغ به ۵۰۰۰ دلار کاهش یافته است.

چهارمین ذخیره نفتی جهان

بر اساس داده‌های اوپک، عراق با داشتن ۱۵۰ میلیارد بشکه ذخایر نفتی، چارمین کشور نفت‌خیز جهان پس از ونزوئلا، عربستان و ایران است.

عراق همچنین در خصوص سهولت استخراج نفت، به لطف ساختار زمین‌اش پس از کویت و عربستان در جایگاه سوم جهانی قرار دارد.

طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول، پایین‌ترین میزان تولید نفت عراق طی اشغال کویت در سال ۱۹۹۱ ثبت شده است. عراق در پی تحریم‌های سازمان ملل روزانه کمتر از یک میلیون بشکه تولید نفت داشت.

این گزارش همچنین اظهار می‌کند که به دنبال سرنگونی صدام، تولید نفت به تدریج افزایش یافت و در سال ۲۰۱۸ به پنج میلیون بشکه در روز رسید.

عراق امروز از طریق خطوط لوله و تانکرها ۳.۸ میلیون بشکه نفت صادر می‌کند.

فساد

بر اساس اعلام سازمان شفافیت بین‌المللی که بر فساد جهانی نظارت می‌کند، عراق در جمع ۱۸۰ کشوری که دچار فساد هستند، مقام دوازدهم را دارد.

این سازمان مدعی است که دولت عراق تقریبا در همه بخش‌های خود دچار فساد است. از این رو حتی تامین نیازهای اساسی نیز به گونه مناسبی صورت نمی‌گیرد و این امر تهدیدی بزرگ برای امنیت ملی عراق است.

طبق اعلام بانک جهانی، به رغم توسعه مالی عراق بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲، از هر پنج عراقی، یک نفر زیر خط فقر زندگی می‌کند.