مروری بر شکل‌گیری و فعالیت “خطرناک‌ترین شاخه القاعده برای آمریکا”

به گزارش قائم آنلاین، به نقل از خبرگزاری آسوشیتدپرس، گروه القاعده در شبه جزیره عرب حدود ۲۰ سال است که از عناصر اصلی جنگ‌ها و درگیری‌ها در یمن بوده و در زمان‌هایی وارد همکاری با دولت حاکم بر یمن شده و در دوره‌هایی نیز مغضوب دولت واقع و سرکوب شده است.

این شاخه در عین حال روابط و ریشه‌هایی را نیز در میان برخی قبایل در مناطق صعب‌العبور و کوهستانی یمن دارد و از پناهگاه‌ها و هم‌پیمانانی در میان این قبایل برخوردار است.

اسلاف القاعده در شبه جزیره عرب

اولین حمله ضد آمریکایی در یمن که مرتبط با القاعده بود در سال ۱۹۹۲ اتفاق افتاد. در جریان این حمله گروهی که نامش را “جنبش جهاد اسلامی” گذاشته بودد به هتلی در شهر عدن در جنوب یمن که میزبان گروهی از سربازان آمریکایی اعزام شده به سومالی بود، حمله کرد که به منجر به کشته شدن یک یمنی و یک استرالیایی شد.

گفته شده بود که این گروه متشکل از عناصر رادیکالی بوده که از جنگ در کنار اسامه بن‌لادن(رهبر سابق القاعده) با نیروهای شوروی در افغانستان بازگشته بودند. البته در ادامه به دنبال روابط نزدیکی که میان آن گروه با مقام‌های حاکم بر یمن به وجود آمد موجی از جدایی‌ها در میان نیروهای آن اتفاق افتاده و از هم پاشیده شد. در آن زمان علی عبدالله صالح،‌ رئیس‌جمهور وقت یمن از این عناصر وابسته به القاعده برای تصفیه دشمنان اصلی خود یعنی سوسیالیست‌ها استفاده می‌کرد.

در همین سالها یک گروه دیگر نیز به نام “ارتش عدن-ابین” نیز زاده شد که آن هم متشکل از کهنه‌کاران جنگ افغانستان بود. این گروه نیز اکتبر سال ۲۰۰۰ حمله انتحاری توسط یک قایق حامل مواد منفجره به کشتی جنگی آمریکایی یو اس اس کول در ساحل شهر عدن را اجرا کرد که منجر به کشته شدن ۱۷ تفنگدار دریایی آمریکایی شد. سال بعد از آن نیز شاخه مرکزی القاعده حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ را در آمریکا انجام داد.

تولد القاعده در شبه جزیره عرب

در فوریه ۲۰۰۶، ۲۳ زندانی مرتبط با القاعده از زندانی در شهر صنعا پایتخت یمن فرار کردند. از شاخص‌ترین این فراری‌ها فردی به نام ناصر الوحیشی، دستیار شخصی بن‌لادن و قاسم الریمی، یک چهره ارشد القاعده بودند. آنها در کنار یکدیگر هسته اصلی شاخه جدید القاعده در یمن را تشکیل دادند. سه سال بعد با اعضای شاخه عربستانی القاعده که از موج سرکوب‌ها علیه خود در عربستان فرار می‌کردند ادغام شدند و گروه “القاعده در شبه جزیره عرب” (AQAP) با رهبری الوحیشی رسما تشکیل شد.

این گروه مسئولیت بمب‌گذاری نافرجام کریسمس سال ۲۰۰۹ در پرواز ۲۵۳ نورث وست ایرلاینز آمریکا در حالی که در حال نزدیک شدن به دیترویت بود را به عهده گرفت. در جریان این حادثه بمب که از مواد شیمیایی ساخته شده بود در لباس زیر فرد بمب گذار کار گذاشته شده بود اما درست عمل نکرد. چندی بعد این شاخه مسئولیت یک توطئه دیگر را در اکتبر ۲۰۱۰ را به عهده گرفت. در این اقدام نیز یک بسته حاوی بمب از یمن به مقصد آمریکا ارسال شده بود که در یک هواپیمای باربری یافت شد.

الهام بخشی

این گروه جز اولین گروه‌هایی است که مسئولیت حملات انفرادی موسوم به حملات “گرگ‌های تنها” را به عهده می‌گیرد و از جمله این کار را با استفاده از یک نشریه اینترنتی خود به نام نشریه Inspire (الهام‌بخشی) که از سال ۲۰۱۰ شروع به کار کرد انجام می‌داد. این مجله مطالبی را از جمله درباره موضوعاتی نظیر چگونگی ساختن بمب در آشپزخانه و چگونگی هدف قرار دادن “اهداف نرم” در حملات در آمریکا مثل قطارها و رستوران‌ها منتشر می‌کرد.

گفته شده که این مجله در ابتدا از سوی انور العولقی، یک ایده‌پرداز آمریکایی–یمنی القاعده و سمیر خان، یک شبه‌نظامی پاکستانی–آمریکایی تهیه می‌شد. هر دوی آنها بعدا طی حملاتی پهپادی کشته شدند اما خطابه‌ها و نوشته‌های العولقی از جمله در فضای مجازی الهام‌بخش افراط گران دیگری شد که بعد از مرگ آنها دست به حمله در آمریکا و اروپا زدند. آخرین مورد از حملات منتصب به القاعده در کشورهای خارجی مربوط به حمله دو شبه‌نظامی به دفاتر متعلق به یک نشریه فکاهی فرانسوی به نام شارلی ابدو در پاریس است که ۱۱ کشته داشت.

حکومت کردن

القاعده در یمن تا سال‌های زیادی عمدتا از طریق پنهان شدن در کوه‌ها و همکاری با قبایل فعالیت می‌کرد اما به دنبال بالا گرفتن هرج و مرج سیاسی در یمن از ۲۰۱۱ این گروه دو شهر جعار و زنجبار را در جنوب یمن تسخیر کرد و یک حکومت تندرو با استفاده از تفسیر افراطی خود از شریعت اسلام ایجاد کرد. در نهایت نیروهای دولتی در یمن طی درگیری‌هایی سنگین که ویرانی‌هایی گسترده به بار آورد، آنها را وادار به عقب نشینی کردند.

در سال ۲۰۱۵ همزمان که نیروهای حوثی وادار به عقب نشینی از جنوب یمن شدند، القاعده اراضی دیگری را در این کشور تصرف کرد. القاعده توانست شهر بندری مکلا، مرکز استان حضرموت را در جنوب یمن را تصرف کرده و مدت یکسال نیز در آن حاکم شوند. این گروه این بار یک رویکرد نرم‌تر را برای اعمال حاکمیت در پیش گرفت و مجازات‌های شدید از طریق سر بریدن یا شلاق زدن را به حداقل رساند و به جای آن بر توسعه و ساخت و ساز و ایجاد یک شورای اداری از مقام‌های محلی متمرکز شد. در کنار آن نیز شروع به غارت کردن انبارهای سلاح و میلیون‌ها دلار پول کرد. القاعده یمن در همین مدت مجددا کنترل زنجبار و جعار را نیز در کنار چند منطقه دیگر از استان شبوه در همسایگی آنها به دست گرفت اما طبق یکسری معامله‌های پنهانی که اخیرا از سوی آسوشیتدپرس در گزارشی فاش شده از این مناطق عقب نشینی کرد.

حملات پهپادی

طی یکسال حاکمیت گروه القاعده در شبه جزیره عرب بر مکلا چندین حمله پهپادی آمریکا در این شهر اتفاق افتاد که منجر به کشته شدن عناصر ارشد این گروه از جمله الوحیشی، نصر الانسی، فرمانده نظامی آن و مهند قلاب، مسئول رسانه‌ای آن شد. این کمپین پهپادی قربانیانی در میان غیرنظامیان نیز داشت که سبب خشم عمومی علیه آمریکا شد.

در دوره دونالد ترامپ، او محدودیت‌ها بر سر حملات پهپادی علیه گروه‌های خارجی را تا حدی کاهش داد و این منجر به افزایش دوباره تعداد این حملات شد. با این حال طی این دور جدید از حملات گزارشی درباره کشته شدن چهره‌های مطرح و رهبران این گروه منتشر نشده و این نشان می‌دهد که القاعده در شبه جزیره عرب تدابیر امنیتی خود را ارتقا داده و یک کمپین تصفیه جاسوس را در میان رده‌های خود در پیش گرفته و احتیاط‌هایی گسترده‌تر و بیشترتر را اتخاذ کرده است.  گزارش شده که الریمی به عنوان رهبر جدید این شاخه به اعضا دستور داده که حتی از تلفن همراه استفاده نکنند و هیچ اطلاعاتی را حتی به همسرانشان هم ندهند.