ترامپ و اردوغان به سمت جنگ می روند؛ عثمانی ها چگونه ضد امریکایی شدند؟

 ترکیه همسایه غربی ایران که عضو ناتو و شریک تجاری و امنیتی امریکا محسوب می شود، این روزها درگیر چالش ها و تنش‌هایی با این کشور شده است.

 موضوع تحریم امریکا علیه ترکیه وقتی مطرح شد که به تازگی آمریکا دو وزیر ترکیه را به جرم دست داشتن در دستگیری کشیش آمریکایی مورد تحریم قرار داده و از سوی دیگر با اعمال تعرفه ۵۰ و ۲۰ درصدی بر واردات فولاد و آلومینیوم از ترکیه، اقتصاد این کشور را با فشاری جدی مواجه کرده است.

 ارزش لیر ترکیه در برابر دلار در حال ریزش است و ترامپ با استناد به همین اتفاق در توییتی نوشته است: «(لیر ترکیه) به شدت در برابر دلار قدرتمند ما در حال تضعیف است… روابط ما با ترکیه در حال حاضر خوب نیست.»

ریشه های تنش

تنش در روابط آنکارا و واشنگتن  برای چندمین بار بروز کرده است.  چند مسئله در این تنش نقش داشته است. سرنخ این ماجرا را باید در کودتای نافرجام دو سال قبل جستجو کرد. “آندرو برونسون” کشیش آمریکایی در شهر ازمیر ترکیه به اتهام همکاری با کودتاگران ترکیه، همدستی با گروه های تروریستی، همکاری با گروه گولن و پ.ک.ک و نیز جاسوسی به نفع آمریکا به ۳۵ سال زندان محکوم شده ولی حکم او قطعی نشده است.

پس از کودتای نافرجام و دستگیری و برکناری بسیاری از کسانی که به این کودتا مربوط می شدند و اصطلاحا تفکرات گولنی داشتند، یک روند منفی در سپهر سیاسی و اقتصادی ترکیه ایجاد کرد. ترکیه که به شدت اقتصادی توریست محور دارد با کاهش سفرها و منابع اقتصادی روبرو شد و از سویی تنش با امریکا شکل جدی به خود گرفت.

پس از این کودتا، ترکیه خواهان تسلیم گولن از سوی امریکا شد. اما امریکا این مسئله را قبول نکرده است و موضوع کشیش امریکایی می رود که به پیچیده شده این مسئله تبدیل شود.

با این روند ترکها احساس کردند باید مسیر مستقل تری در سیاست خارجی خود پی بریزند. رفتن به سمت روسها و قرار گرفتن در محور صلح سوریه در کنار ایران و روسیه و همچنین قرار خرید اس ۴۰۰ از با روسیه از نشانه های مهم این سیاست بود که به مشام امریکایی ها خوش نیامد. استدلال امریکایی ها این است که ترکیه با خرید سامانه موشکی از روسیه سیستم امنیتی ناتو را در معرض چالش قرار می دهد و این برای امریکا و ناتو قابل قبول نیست.

مجموعه این عوامل باعث سقوط لیر ترکیه شده است.  کاهش ارزش لیر در روزهای اخیر تشدید شده به طوری که روز جمعه ارزش لیر ترکیه در یک مقطع شاهد افت ۱۸ درصدی بود که بیشترین کاهش یک روزه از زمان بحران مالی ۲۰۰۱ ترکیه تاکنون به شمار می رود. اردوغان  بارها در سخنرانی های خود از مردم خواسته است اگر کسی دلار و طلا دارد به بانک ها بسپارد .

داستان از کجا آغاز شد؟

تنش بین دو کشور امریکا و ترکیه تنها به اعمال تعرفه ها بر نمی گردد. این مسئله   پس از آن بود که مایک پنس معاون اول ریاست جمهوری آمریکا طی سخنانی در وزارت خارجه آمریکا گفت: ایالات متحده تا زمان آزاد شدن کشیش برونسون، این مرد با ایمان و بی گناه تحریم‌های بزرگی را بر ترکیه اعمال خواهد کرد.

برونسون در حال طی دوران بازداشت موقت خود بود ولی دادگاه ازمیر با توجه به وضعیت جسمانی، حکم زندان وی را به حبس خانگی تبدیل کرد.

صدور این حکم و ادامه زندانی شدن این کشیش آمریکایی در ترکیه، تنش جدیدی را در روابط بین آنکارا و واشنگتن ایجاد کرد.

مقامات واشنگتن معتقدند که این کشیش به علت خودداری آمریکا از استرداد فتح الله گولن متهم کودتای دو سال پیش، گرو گرفته و با هدف فشار بر دولت آمریکا زندانی شده است.

موضوع این است که امریکایی ها از گولن و تفکرات او به عنوان اسلامی ایده آل و میانه رو یاد می کنند که مورد نظر آنهاست و می تواند در کاهش افراط گرایی تاثیر گذار باشد. کشیش امریکایی نیز شخص مرتبط با این موضوع بوده و دستگیری و ارتباط او با گولن در این ارتباط است که پس از کودتای نافرجام، حساسیت ترکها را برانگیخت.

چاره ترکیه چیست؟

حال وضعیت یک جنگ اقتصادی و زمینه برای افزایش تشنج افزایش یافته است. رئیس جمهوری ترکیه تاکید کرد که تدابیر لازم را برای رویارویی با جنگ اقتصادی که علیه ما راه افتاده است، اتخاذ کرده‌ایم. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در اشاره به بحرانی که میان آمریکا و ترکیه در پی إعمال تحریم‌های اقتصادی واشنگتن علیه آنکارا شکل‌گرفته است، عنوان کرد مسئله دلار، یورو یا طلا نیست، بلکه یک جنگ اقتصادی علیه ترکیه راه افتاده است. او گفت ما تدابیر لازم را برای رویارویی با این جنگ اتخاذ کرده‌ایم.

ترکیه می‌تواند در این دوران و به ویژه در مقطع زمامداری اردوغان، از استقلال سیاسی بیشتری برخوردار باشد اما قطع رابطه با آمریکا و پیوستن همیشگی به سمت چین، روسیه و ایران، با شرایط کلی ترکیه منطبق نیست. دولت ترکیه در این شرایط حساس، باید دست‌کم تا پایان انتخابات کنگره آمریکا، صبوری پیشه کرده و پیه ضررهای چند میلیارد دلاری را به تن خود بمالد و در عین حال، بکوشد که در مدیریت بازار و تامین نیازهای مردم، خطا صورت نگیرد.

در حوزه سیاست خارجی، ترکیه تلاش می‌کند خود را به روسیه و چین نزدیک‌تر کند و در عین حال از ظرفیت‌های اروپا، ایران و دیگر کشورهای منطقه، بهره بیشتری بگیرد. اما اتخاذ تصمیمات بنیادین و سختی هم‌چون تهدید به خارج شدن از ناتو و خداحافظی با آمریکا و پیدا کردن متفق جدید، واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد.

شاید اگر اشخاصی غیر از ترامپ و اردوغان در راس قدرت دو کشور بود وضعیت به این شکل بغرنج نمی رسید. آنها هر دو تا حدی خود رای، ماجراجو و با رفتارهای پوپولیستی سعی می کنند طرف مقابل را از میدان خارج کنند.