پترودلارهای سعودی، موجب ناکامی ایران در پیگیری فاجعه منا شد

به گزارش قائم آنلاین،  هم‌زمان با عید قربان سال ۹۴ اخباری از سوی رسانه‌ها از حج تمتع منعکس شد که روز عید را برای تمام مسلمانان به ویژه ایرانیان تلخ کرد.

فاجعه منا در حالی رخ داد که بسیاری از زائران در بازگشت از رمی جمرات به دلیل بی‌تدبیری آل‌سعود دچار حادثه شدند و حدود ۸ هزار مسلمان از جمله ۴۶۴ نفر از زائران ایرانی به شهادت رسیدند.

هم‌زمان با سومین سالگرد شهدای منا، میزگرد «مَحرمان حرم» با حضور چند تن از خانواده‌های شهدای منا و همچنین در خبرگزاری فارس برگزار شد تا از اقدامات این خانواده‌ها برای پیگیری و احقاق حقوق این شهدا مطلع شویم.

سه سال از فاجعه منا می‌گذرد، در این مدت چه اقداماتی صورت گرفته است؟

محمدجواد اخوان پسر شهید حجت‌الاسلام محمدصادق اخوان (روحانی کاروان): سه سال از فاجعه منا می‌گذرد؛ فاجعه‌ای که مرگبارترین واقعه در تاریخ حج ابراهیمی است، یعنی از زمانی که حضرت ابراهیم (ع) حج را به فرمان خداوند بنیان کرد، هیچ حادثه‌ای به این عمق و سطح از تلفات انسانی اتفاق نیفتاده و این حادثه از حیث غم‌بار بودن و تلخی بی‌نظیر است.

کشور ما یکی از کشورهایی بود که در آن مراسم، حجاج بسیاری در فاجعه منا به شهادت رسیدند و تعداد زیادی نیز آسیب دیدند؛ اما متأسفانه به دلیل نقش‌آفرینی نفوذ جریان وهابیت در برخی نقاط جهان اسلام به ویژه با کمک پترودلارهای سعودی، کشورمان در پیگیری این فاجعه تنها ماند. تا جایی که حتی کشورهایی که برخی از اشخاص شناخته شده آن‌ها جزو مفقودان و شهدا بودند، همراه نشدند و در کشور ما نیز به تدریج خانواده شهدای منا در پیگیری‌ها تنها ماندند. در بین مسؤولان کشور نیز تنها کسی که دغدغه پیگیری مسائل شهدای منا را داشت، شخص مقام معظم رهبری بود.

امسال هم تنها کسی که این موضع را مطرح کردند و یاد شهدای منا را زنده داشتند، مقام معظم رهبری بودند که همین توصیه ایشان تنها قوت قلب ما است تا بتوانیم از خون شهدا کوتاه نیاییم و این مسأله را پیگیری کنیم.

سیدمحمدرضا حسینی، برادر شهید سیدحمیدرضا حسینی (اهالی رسانه): در فضای سیاسی فعلی کشور اصرار بر این است که فاجعه منا و شهدای آن به فراموشی سپرده شود و این اقدام شما در خبرگزاری فارس، یگانه پشتیبان ما است. مقام معظم رهبری در سخنرانی اخیر در مناسک حج فرمودند که از پیگیری حقوق شهدا خسته نشوید. من نمی‌خواهم فرمایشات معظم‌له را تفسیر کنم، اما هر کس بر اساس فهم خود از این فرمایشات درکی دارد که فهم من می‌گوید اگر دستگاه دیپلماسی به وظیفه خود عمل نمی‌کند یا سازمان حج و زیارت هم می‌خواهد از این مسأله عبور کند، شما خسته نشوید.

دست ما خانواده‌های شهدای منا به مجامع بین‌المللی نمی‌رسد. اگر مسؤولان به نوعی اشاره‌ای به موضوع منا داشتند، پیگیری آن به سه سال نمی‌کشید؛ بلکه در یک سال جواب قانع‌کننده‌ای به ما می‌دادند.کاش مسؤلان ما در مجامع بین‌المللی اشاره‌ای به منا می‌کردند تا روند پیگیری شهدای منا نیز تسریع می‌شد.

دولت در این سه سال چگونه روند حقوق شهدای منا را پیگیری کرده است؟

حسینی: وقتی حماسه کربلا را مرور می‌کنیم بعد از گذشت قرن‌ها هنوز کربلا زنده است، حتی اگر در مراسم مولودی‌خوانی هم باشیم باز به واقعه کربلا برمی‌گردند، که نشان می‌دهد نیاز است که بیان شود.اما متأسفانه وقتی از رئیس دولت می‌پرسند که مشکل شما با عربستان چیست؟ او اشاره می‌کند ما مشکلی با عربستان نداریم؛ مگر در مسأله یمن! این حرف او، ظلم به خانواده شهدای منا و افرادی است که به او رأی دادند تا ایشان رئیس جمهور شود.

ما بحث سیاسی نداریم، اما مطالبه ما از رئیس جمهور است. مسؤول دستگاه دیپلماسی، ارشاد و اوقاف همه رئیس جمهور است. از رهبری انتظار داشتیم که ایشان در همان سال اول فرمودند: شجره خبیثه ملعونه و مفتیان حرام‌خورش و فرمودند که عزیزان ما را زنده زنده در کانتینرها انداختند. یعنی به صراحت موضع جمهوری اسلامی را اعلام کردند و همانجا هم به مسؤولان، مأموریت تشکیل کمیته حقیقت‌یاب را دادند.

فرشته روح‌افزا همسر شهید حاتمی(دانشمند فضایی کشور): ما از دولت هیچ حمایتی ندیدیم. سوال ما این است که چرا هیچ نهادی پیگیری نمی‌کند؟ پشت پرده قضیه چیست که مسؤولان دوست ندارند حتی کسی درباره شهدای منا صحبت کند؟ برخی از علما وارد عمل شدند، اما وزارت امور خارجه جلوی آن‌ها را گرفت.

ما مطالبه احقاق حقوق شهدای خود را داریم، اما تاکنون هیچ نتیجه‌ای نگرفته‌ایم؛ تا جایی که می‌توانیم بگوییم نتیجه زیر صفر است. حتی تاکنون جلسه‌ای با مسؤولان مربوطه به طور هم‌زمان نداشتیم؛ چرا که آن‌ها صلاح خود نمی‌دانند چنین جلسه‌ای برگزار کنند.

عزمی در پیکره دولت برای احقاق خون شهدای منا وجود ندارد

دلیل بی‌نتیجه بودن پیگیری‌های برای شهدای منا چیست؟

حسینی: میزان تقوا در متصدیان امر کم شده است. این افراد به ویژه دولتی‌ها دچار چهره‌های چند بعدی شدند، به طوری که در مقابل مقام معظم رهبری می‌گویند پیگیر احقاق حقوق شهدای منا هستیم، اما از طرف دیگر وقتی خانواده شهدای منا در مقابل سازمان حج برای گفت‌وگو می‌روند تا نتیجه مذاکرات را جویا شوند، برخورد توهین‌آمیزی با خانواده‌ها می‌کنند.

در جایی عکسی در مذاکرات با عربستان بود که آقای محمدی با تواضع بسیار در مقابل وزیر حج عربستان نشسته که تعبیر کرده بودند، چقدر ذلیلانه در مقابل عربستانی‌ها قرار گرفته است، اما ما حمایت کردیم و گفتیم این اصطلاح را برای او به کار نبرید، ایشان آزاده هستند.

امروز، مدیران سازمان حج و زیارت طوری رفتار می‌کنند که کسی جرأت نمی‌کند به آنجا برود. البته ما خسته نمی‌شویم و پیگیر خون شهدایمان هستیم. شخصیت چندبعدی، یعنی در مجامع بین‌المللی ما را فراموش کند، یا وقتی در محضر رهبری مشرف می‌شود، بگوید پیگیریم و وقتی با ما مواجه شد، رفتار دیگری از او بروز می‌کند.

عزمی در پیکره دولت در سه سال گذشته برای احقاق خون شهدای منا وجود ندارد. ما با آقای قاضی‌عسکر، معاون قوه قضائیه، وزارت امور خارجه و … دیدار داشتیم اما همه درها بسته بوده و اگر جلسه‌ای برگزار شده، کاری از پیش نرفته است.

ستاد پیگیری فاجعه منا در سازمان حج و زیارت فعال نیست

سازمان حج و زیارت به عنوان متولی اعزام زائران به حج تاکنون چه اقداماتی داشته است؟

حسینی: ستادی در سازمان حج و زیارت به عنوان ستاد اجرایی پیگیری منا وجود دارد که این ستاد، فعالیتی ندارد. هر سه سالی که مذاکره شده است، نتیجه‌ای نداشته و فکر می‌کنم بعد از این هم بی‌نتیجه خواهد بود.

اوایل فاجعه منا هر شب آقای اوحدی اشاره می‌کرد که عربستان همکاری نمی‌کند و خاطرات حجاج را نشان می‌دادند، اما حالا موضع سازمان حج، متفاوت شده است؛ تا جایی که آن‌ها به صورت غیررسمی می‌گویند ما به این نتیجه رسیده‌ایم که عربستان مقصر نبوده است!

وقتی در کمیسیون امنیت ملی مجلس بودیم به وزارت خارجه گفتیم چرا شکایت نمی‌کنید؟ وزارت خارجه بر اصل همان که نمی‌خواهد پیگیری کند، گفت که ما اسنادی نداریم، اما وزارت اطلاعات گفت که هر سندی بخواهید ما داریم. حتی آقای اوحدی گفت سازمان حج و زیارت اطلاعات تکمیلی را هم دارد اما باز هم اقدامی صورت نگرفت. آن زمان می‌گفتند عربستان مقصر است؛ اما بعد گفتند نه، طبق بررسی‌ها عربستان مقصر نیست. اگر یک دولت قاتل، زورگو و غاصبی باشد می‌توانیم با آن‌ها ارتباط داشته باشیم و کاری نداشته باشیم که سال ۶۶ هم در کار بوده که حجاج ما را به آن شکل به شهادت رساندند و سال ۹۴ بوده که حدود ۵۰۰ زائر ایرانی به شهادت رسیدند. خدا نکند که سومین اتفاق هم در راه باشد؛ چون کسی نیست از حقوق مردم دفاع کند.

وزارت خارجه در جلساتی که برگزار کرده همیشه ادعا می‌کند با یک سری اسناد پیکرهای عزیزان را به سختی پیدا کردیم و توانستیم بیاوریم. البته این امر هم اقدام سازمان حج و زیارت و دولت و وزارت خارجه ما نبود، بلکه سخنان صریح مقام معظم رهبری موجب شد تا عربستان از تصمیم قبلی‌اش مبنی بر دفن عمومی پیکرها کوتاه بیاید و پیکرها را برگرداند. سردار انصاری رفته بود و دیده بود که قبرها را کنده بودند و می‌خواستند همه پیکرها را دفن کنند. وقتی پیام آقا صادر شد در نهایت پیکرها به کشور بازگشت و حتی خود آقای اوحدی هم در جلسات به صراحت به این امر اشاره داشت.

مسؤولان منکر مفقودان فاجعه منا بودند

شعبانی همسر شهید حمیدرضا حسینی (اهالی رسانه): ۱۱ پیکر مفقود هستند که هنوز خبری از آن‌ها نیست. یک سال بعد از فاجعه منا مسؤؤلان، منکر آن می‌شدند تا جایی که ما خانواده مفقودان را پیدا کردیم و مستند ساختیم تا اینکه قبول کردند که ما ۱۱ زائر داریم که از آن‌ها هنوز هم خبری نیست و مفقود شدند. نه کالبدشکافی انجام شد و نه نتیجه‌ای از تحقیقات را اعلام کردند. هر پیکری مثل جعبه سیاه پر از اطلاعات بود، اما مسؤولانکوتاهی کردند و حتی خانواده‌هایی که درخواست کالبدشکافی داشتند، متوجه نتیجه بررسی‌ها نشدند؛ چون به آن‌ها اعلام شد که نتایج محرمانه است. یعنی حتی خانواده شهدا هم نباید از نتایج آن مطلع شوند؟

فرشته روح‌افزا همسر شهید حاتمی (دانشمند فضایی کشور): سازمان حج و زیارت کتاب‌هایی چاپ کرده است که در آن نوشته شده که این فاجعه عمدی بوده است، اما در حال حاضر سازمان حج و زیارت مدعی است که فاجعه منا عمدی نبوده و عربستان مقصر نیست. وزارت امور خارجه هم اقدام مثبتی که نداشت، هیچ، بلکه تمام اقداماتشان در زمینه منا خنثی بوده است که این‌ها نشأت گرفته از نگاه خنثای آن‌ها نسبت به شهدای منا است. نتیجه و خروجی این روند وزارت امور خارجه هم می‌شود برجام، پذیرش FATF، سند ۲۰۳۰ و سند پاریس. این نوع نگاه به اقتدار کشور آسیب می‌زند. اگر تدابیر رهبر معظم انقلاب را نداشتیم و اگر شهدای مدافع حرم و رزمندگان اسلام در جبهه‌های مختلف نبودند، معلوم نبود امروز اوضاع چگونه است. متأسفانه نوع نگاه دولت به کشورهای غربی موجب شده که تا این حد ضعیف عمل کنند.

اجازه ثبت انجمن هم به ما نمی‌دهند/ آن زمان بحث برجام در اولویت بود

قدرتی برای پیگیری حقوق شهدای منا وجود ندارد یا اداره و عزم دولتمردان ما جدی نیست؟

حسینی: وقتی دیدیم سازمان حج و زیارت و وزارت خارجه به مسائل ما توجه ندارد، از همان ماه‌های اول به فکر تأسیس انجمنی برای پیگیری حقوق شهدای منا در مجامع بین‌المللی افتادیم تا جایی که از سازمان حج و زیارت شماره تماس خانواده شهدای منا را خواستیم تا به هم نزدیک شویم، اما سازمان حج و زیارت از دادن اطلاعات و شماره تماس خانواده شهدای منا امتناع کرد تا اینکه کم کم یکدیگر را پیدا کردیم.

انجمن ثبت‌نشده‌ای تشکیل دادیم و بارها به وزارت کشور و به وزیر دادگستری مراجعه کردیم که ما را به معاون حقوق بشر خود ارجاع دادند و در نهایت مجوزهای لازم را به ما ندادند. شاید این امر را علیه منافع خود می‌بینند؛ در هر صورت نوع تعاملات طوری است که نمی‌خواهند ما پیگیری کنیم. در نتیجه نگذاشتند که ما انجمن را به ثبت برسانیم.

وقتی مقام معظم رهبری می‌فرمایند از پیگیری خسته نشوید، پس ما هم باید ادامه دهیم. کجای این انجمن برای دولت دردسرساز است؟ وقتی ما حقوق شهدا را از عربستان می‌خواهیم، چرا نمی‌گذارید ثبت شود؟ بگذارید خودمان از طریق بین‌المللی پیگیر شویم. وزارت خارجه به ما می‌گوید اگر وکیل می‌خواهید خودتان به ما وکیل معرفی کنید.

اخوان: طبق قانون، یکی از وظایف وزارت امور خارجه، پیگیری حقوق کنسولی است؛ یعنی اتباع ایرانی خارج از مرزهای کشور. فاجعه منا یکی از مرگبارترین حادثه‌ها در خارج از کشور است. بر همین اساس وزارت امور خارجه مسؤول است. آقایان توجیه می‌کنند که بعد از ماجرای سفارت سعودی در تهران و قطع روابط دیپلماتیک، آن‌ها فرصت پیگیری نداشتند. سؤال ما این است که در فاصله حدود چهار ماهی که روابط ایران و عربستان برقرار بود و سفارت تعطیل نشده بود، چه اتفاقی افتاد؟ چه پیگیری‌هایی صورت گرفت؟

نکته دوم اینکه وزارت امور خارجه ابزارهای پیگیری دارد و بودجه‌های مصوبی برای دسترسی به وکلای بین‌المللی دارد. یک تبعه آمریکایی در ترکیه در زندان است که بر اثر فشار آمریکا ارزش پول ترکیه به نصف رسیده است. پس امکان پیگیری وجود دارد. چطور برای ۴۶۴ ایرانی که در عربستان شهید می‌شوند، وزارت امور خارجه ایران امکان پیگیری مناسبی ندارد؟

پیکر پدر بنده سه ماه بعد از شهادت به کشور بازگشته است. اینکه می‌گویم پیگیری صورت نگرفته، این است که وقتی در مکه برای شناسایی پیکر پدرم رفتیم، جلسه‌ای با سرپرست وقت کنسولگری ایران در جده داشتیم که متوجه شدیم این‌ها کار خاصی در سه ماه انجام نداده‌اند، در حالی که متولی پیگیری بودند.

دو سال قبل در نمایشگاه مطبوعات با آقای قشقاوی، معاون سابق کنسول جلسه‌ای داشتم. من گفتم که خانواده شهدای منا ناراضی هستند که وی گفت نه اصلا اینطور نیست. شما بیاورید کسی را که ناراضی باشد. یکی از دوستان گفت که ایشان خودش از خانواده شهدای منا است که او هم از صحبت خود شرمنده شد.

وزارت امور خارجه در آن سال‌ها دغدغه دیگری داشت و بیشتر به فکر برجام بود؛ در حالی که یکی از شئون وزارت‌های خارجه دنیا بحث کنسولی است. اگر برای یکی از شهروندان کشورهای غربی این اتفاق می‌افتاد به طور حتم پیگیری سریعی داشت، اما وزارت خارجه ما اصلا دغدغه این را ندارد.

حسینی: خانمی در هندوستانی پرورشگاهی زده بود که تعدادی از بچه‌ها را نگهداری می‌کرد، اما یک تعداد از بچه‌ها کشته شدند و وی در مظان اتهام قرار گرفت. دولت هند زندان برایش نوشت. آنقدری که آقای ظریف و دولت تلاش کردند که این خانم را از اتهام خارج کنند و به ایران بیاورند و چادر بر سرش کنند و چون دوست داشت به حج برود، حج رایگان به وی بدهند، برای شهدای خودمان تلاشی نکردند. در ظاهر وزیر امور خارجه ایران باش، اما تفکر دیگری داشته باش. آقای وزیر پاسخ دهد که برای خانم متهم به قتل، این‌جور دفاع کردی و مستقیم مذاکره کردی؛ آن وقت خانواده شهدای منا که قرار بود پیکر شهیدش را شناسایی کند، گفتید که باید پول دهید که با مذاکره آخر قرار شد از آن ۱۱ نفری که مفقود هستند، یک نفر به عنوان رایگان به عربستان اعزام کنند. یعنی خانواده‌ای عزیزش را از دست داده و حالا برای شناسایی جنازه‌اش باید پول هم بدهد. حالا که نمی‌خواهید هزینه کنید و مناسبات خود را بهم بزنید، اشکالی ندارد. اجازه بدهید انجمن ما ثبت شود. ما خودمان هزینه می‌کنیم و در مجامع بین‌المللی برای احقاق حق تلاش می‌کنیم. آن زمان هم شما ما را مثل الان تکذیب کنید. همان طور که الان پشت ما نیسیتد، آن زمان هم بگویید این‌ها بدون اطلاع آمده‌اند و از ما نیستند.

منافع برخی‌ها موجب شده تا فاجعه منا پیگیری نشود

رهبر معظم انقلاب همان سال اول که فاجعه منا رخ داد، به تشکیل کمیته حقیقت‌یاب اشاره فرمودند؛ برای تشکیل این کمیته چه روندی پیش رفته است؟

حسینی: ما هر وقت پیگیر حقوق شهدا بودیم، مسؤولان می‌گویند که این‌ها دنبال دیه هستند، اما ما حرف دیه نزدیم، ما می‌‌گوییم کمیته حقیقت‌یاب. همان‌طور که خود مقام معظم رهبری به این کمیته اشاره فرمودند.

اخوان: کمیته حقیقت‌یاب باید تشکیل شود؛ چرا که ریشه حل مسائل همین کمیته است. وزارت امور خارجه می‌گوید که چون با عربستان رابطه سیاسی نداریم، نمی‌توانیم این امر را پیگیری کنیم. اما آیا نمی‌توان کمیته غیردولتی تشکیل داد؟ علاوه بر این اسنادی وجود دارد که سازمان حج و زیارت و سایر مسؤولان حاضر به انتشار آن‌ها نیستند. به اذعان مسؤولان سازمان حج و زیارت و بعثه از شاهدان عینی ساعت‌ها مصاحبه تهیه شده است، اما برای این فیلم‌ها قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ اگر برای حقیقت‌یابی است، باید منتشر شود تا افکار عمومی مطلع شود. اگر از طریق حقوق بین‌المللی نمی‌توانیم مسأله را پیگیری کنیم در افکار مردم می‌توان دیپلماسی فرهنگی داشت. بسیاری از مصاحبه‌شونده‌ها غیرایرانی هستند.

آقای ظریف وقتی درباره عربستان سوال کردند، گفت: ۴۰۰ حاجی ما به شهادت رسید، موضوع را پیگیری نکردیم. یعنی منت بر سر عربستان گذاشت که از دست دادن این تعداد شهروند ایرانی را پیگیر نشده‌اند. این امر فاجعه است؛ یعنی رئیس دیپلماسی ما به خاطر اینکه روابط دو کشور به هم نخورد و سعودی‌ها راضی باشند، موضوع را با افتخار مطرح می‌کند.

متأسفانه بخشی از متولیان امر در حوزه‌های اجرایی پیگیری شهدای منا را خلاف تصمیمات و منافع اجرایی خود می‌دانند. عده‌ای نگاه‌شان به دیپلماسی است که جواب نخواهد داد و عده‌ای هم کسانی هستند که مسؤولیت اجرایی خود را از پیگیری حقوق مردم، برتر می‌دانند. رئیس دفتر رهبر انقلاب فرمودند که بین ایران و عربستان دریایی از خون است. سازمان حج و زیارت، بعثه مقام معظم رهبری، قوه قضائیه و وزارت امور خارجه مسؤول هستند و باید گزارش دهند که تاکنون چه کرده‌اند. حداقل کاری که می‌توانند کنند این است که مستندات را منتشر کنند. وزارت امور خارجه از شأن کنسولی خود گزارشی دهد که برای احقاق حق شهدای منا چه کاری انجام داده و قوه قضائیه هم گزارش دهد که طبق قانون دادگاه‌های داخلی ما حق رسیدگی به شکایت اتباع را دارند.

ما سه سال پیش در قوه قضائیه در دادسرای جنایی تهران علیه سعودی اعلام شکایت کردیم. در آمریکا اتباع آمریکایی علیه ایران شکایت می‌کنند و از پول بلوکه شده ما به آن‌ها مبلغی پرداخت می‌کنند. توقع داشتیم دستگاه‌های مسؤول راه را برای خانواده شهدای منا باز کنند، اما متأسفانه برخی آقایان، حرکت ما را نافی منافع خود می‌دانند.

یکی از دلایلی که برای عدم پیگیری موضوع شهدای منا مطرح می‌شود، نبود ارتباط سیاسی با دولت عربستان به خاطر قطع مناسبات سیاسی بین دو کشور است. نظر شما در این رابطه چیست؟

روح‌افزا: عربستان با ما قطع رابطه کرده است، آن هم به خاطر یک حادثه ساختگی که از قبل منتظر آن بودند یک تابلو از آنها شکست و چند آجر افتاد. سعودی‌ها بلافاصله رفتند و قطع رابطه کردند. حالا ۵۰۰ ایرانی را که در میان آنها نخبگان زیادی هم وجود داشتند به شهادت رسانده‌اند. آن وقت حاضر نیستند یک عذرخواهی کنند.  نزدیک ۳ سال از این حادثه می‌گذرد و ما هنوز دقیقا نمی‌دانیم برای این شهدا چه اتفاقی افتاده است.

اخوان: ما آن زمان برای شناسایی پیکر پدرم در مکه بودیم. وقتی ماجرای سفارت عربستان در تهران مخابره شد، مسؤولان عربستان گفتند تا ۴۸ ساعت باید همه شما عربستان را ترک کنید. مسؤولان کشورمان هم گفتند که باید اینجا را ترک کنیم. این‌ها یک هواپیما در جده داشتند تا تمام دیپلمات‌های کنسولگری در جده به تهران برگردند. آن زمان پیکر حدود ۳۰ شهید در سردخانه جده بود و قرار بود که پیکرها از جده به ایران منتقل شود. مسؤول کنسولگری ما از ترس اینکه اتفاقی برایشان نیفتد، پرواز را زودتر انجام دادند و ۱۵ پیکر شهدا از جمله پدرم جا ماند و مجبور شدند به یک دلال سعودی هزینه اضافه دهند تا پیکرها را به ایران بفرستد. وقتی یک نفر در مقابل حقوق هموطنان خود بی‌اهمیت باشد و فقط به فکر حق مأموریت و منافع خود باشد، نتیجه آن عملکرد وزارت امور خارجه ما می‌شود.

اخبار متعددی درباره بیمه شهدای منا منعکس شده است. داستان بیمه حجاج ۹۴ چگونه بوده است؟

حسینی: سازمان حج و زیارت در زمینه بیمه زائران هم کوتاهی کرده است. بیمه زائران حج ۹۴ به این شکل بوده: به جای اینکه تمام زائران را به طور کامل بیمه کنند، برخی را لحظه‌ای بیمه می‌‌کنند و چون فکرش را نمی‌کردند این تعداد از زائران کشورمان در حج از بین بروند به همین شکل بیمه کرده است که از نظر قانونی خلاف است.

ما از این دلمان نمی‌سوزد که عزیزمان مقرب درگاه الهی شده است، بلکه از عدم اقدام در پیگیری حقوق آن‌ها توسط دولت خودمان دلخوریم، در حالی که همواره می‌گوییم در مقابل ظالمان از مظلوم دفاع می‌کنیم.

در دیدارهایی که با رهبر معظم انقلاب داشتید، چه گذشت؟

حسینی: بله ما خوشبختانه به دیدار مقام معظم رهبری مشرف شدیم. روزی که به دیدار ایشان رفتیم انتظار داشتیم یکی از خانواده‌های شهدای منا هم صحبت کند، اما این اقدام صورت نگرفت و تنها آقای قاضی عسکر، نماینده ایشان در بعثه و آقای شهیدی، رئیس بنیاد شهید سخنانی در رابطه با سازمان مربوطه خود مطرح کردند.

فرمایش رهبری بسیار صریح و شفاف بود تا جایی که آل‌سعود را شجره خبیثه ملعونه و مفتیان حرام‌خور عنوان کردند و به نظر می‌رسید پس از فرمایش رهبری اقدامات عملی صورت گیرد، اما متأسفانه مسؤولان تلاش شایسته‌ای نکردند.

روح‌افزا: چند جلسه با مقام معظم رهبری برگزار شد ولی سخنانی در رابطه به دغدغه‌های خانواده شهدای منا گفته نشد؛ چرا که هیچ کدام از مسؤولان ما نمی‌خواهند که این حرف‌ها منعکس شود تا جایی که حتی به ما می‌گویند مصاحبه نکنید و چنین حرف‌هایی را نباید منعکس کنید. البته ما هنوز هم دلیل این کار آن‌ها را نمی‌دانیم.

اخیرا وزیر امور خارجه از برقراری روابط سیاسی با عربستان استقبال ضمنی کرده است. نظر شما درباره ارتباط با سعودی‌ها چیست؟

روح‌افزا: یکی از موضوعاتی که برای ما هم جای تأمل دارد، صحبت‌های آقای ظریف برای بهبود روابط با عربستان و امارات و بحرین است. برای این کار اول باید وضعیت شهدای مسجدالحرام و منا مشخص شود، بعد روابط را پیگیری کنند؛ چرا که ما نمی‌توانیم در مجامع بین‌المللی پیگیری کنیم، بلکه این وظیفه دولت به عنوان نماینده مردم است.

یکی از بحث‌های مهمی که ما در این رابطه داریم این است که وقتی پیگیری‌ مسائل گذشته را می‌کنیم نباید توقع داشته باشیم اتفاق جدیدی بیفتد. عربستان باید پاسخگو باشد و کمیته حقیقت‌یاب تشکیل شود. شهدای منا از ملیت‌های مختلفی بودند. البته برخی از کشورها حقوق خود را پیگیری کرده‌اند و به نقاط خوبی هم رسیده‌اند. در کشور ما تنها رهبر معظم انقلاب پیگیر مسائل شهدای منا است و سایر مسؤولان دغدغه پیگیری این موضوع را ندارند.

مسؤولان همکاری نکردند تا نه تنها در ژنو بلکه در سایر مجامع بین‌المللی حق خود را بگیریم. مسؤولان مدعی هستند که مشکلی با عربستان ندارند و در جایی دیگر می‌گویند که می‌خواهند با عربستان روابط را از سر بگیرند. سعودی‌ها نه دیه دادند، نه عذرخواهی کردند و نه حتی تقصیر را گردن گرفتند. دو حادثه مهم در یک سال، یکی در خانه خدا که امن‌ترین محل است و حتی مورچه‌ای را نمی‌توان آسیب زد، عده‌ای را کشتند. همسر من دو روز مفقود بوده و وقتی پیدا می‌شود دو موبایل با او همراه بوده و برخی دیدند که در حین کمک بوده است. پیکرش را چند کیلومتر آن طرف‌تر در سردخانه‌ای تحویل داده‌اند. عربستان در مکه بیمارستان‌های مجهزی دارد، ولی چرا باید پیکر همسرم در خارج از مکه باشد؟ همسر من به حالت خوابیده به شهادت رسیده بود. مگر می‌شود در مسجدالحرام دراز کشید؟ حتی یک قطره خون هم روی بدنش نبود و ضربه‌ای هم به او نخورده بود. پس چه طور ممکن است در حادثه جرثقیل به شهادت برسد؟ این‌ها همه برای ما سؤال است که هیچ مسؤولی حاضر به پاسخگویی و پیگیری نیست.

پیکر وی وقتی به ایران آمد، کالبد شکافی نشد اما وقتی یک معتاد کنار خیابان می‌میرد، کالبد شکافی می‌شود. در رسانه‌های اسرائیلی می‌نویسند که دانشمند فضایی ایران در حادثه سقوط جرثقیل در مکه کشته شد. جالب‌تر اینکه پایین خبر کلیدواژه «آدم‌ربایی» را نیز قرار می‌دهد.

در مورد شهید رکن‌آبادی هم جای سؤال است. گزارش پزشکی قانونی می‌گوید که مغز وی خالی شده است، ولی مسؤولان می‌گویند چون امحا و احشام وی خراب می‌شود، تخلیه کردیم. پس اگر این طور است چرا سایر شهدا را تخلیه نکردند؟

چرا حرف‌هایی می‌زنند که خانواده شهدا اطمینان خود را از دست بدهند؟ خانواده شهدا توقع داشتند در این مدت پیگیری کنند. گفته بودند ما به خانواده شهدای مسجدالحرام حج رایگان می‌دهیم و دیه را نیز پرداخت می‌کنیم. اما کشور ما این امر را دنبال نکرد. حتی دیه زائران را هم ندادند. از خانواده شهدای مسجدالحرام و منا هر کسی بخواهد حج برود باید هزینه را بپردازد و خبری از حج رایگان نیست. حتی وعده‌ای که عربستان درباره حج رایگان داده بود، ایران پیگیری نکرد.مسؤولان ما در سکوت کامل مشکلات را رد می‌کنند و هیچ اقدامی برای مردم نمی‌کنند. وقتی در کشوری جان ۵۰۰ نفر از دست رفته است باید مسؤولان دولتی اقدامی می‌کردند، اما حتی خود رئیس جمهور هم موضوع را پیگیری نمی‌کند.

اخوان: جمله‌ای که روحانی گفت به نفع سعودی‌ها بود، به طوری که گفت اگر مأموری اشتباه کرده باید با او برخورد کنند؛ یعنی سطح یک فاجعه را به جای دولت به یک کارگزار تقلیل داد، در حالی که این یک موضوع دولتی است.

شعبانی: حدود یک هفته بعد از فاجعه منا وزیر بهداشت با ویزای شخصی به عربستان رفت و هشت روز بعد از این فاجعه اعلام کردند همه مفقودان این حادثه از درگذشتگان هستند، چرا که وزیر ما زیر صورت جلسه‌ای را امضا کرد که هر کسی که پیدا نشده از دنیا رفته است و همین امر موجب شد که عربستان تنها پیکرها را تحویل داد. تا جایی که برخی خانواده‌های شهدای منا می‌گویند وقتی پیکری را بعد از سه ماه آوردند، مشخص بود نهایت یک تا دو هفته است که این فرد به شهادت رسیده است.

در اولین دیدار مقام معظم رهبری فرمودند که «فاجعه منا نباید فراموش شود». برای اینکه فراموش نشود و در خاطره‌ها بماند باید کار فرهنگی صورت گیرد، اما حتی در سازمان حج و زیارت یک پوستر در رابطه با شهدای منا وجود ندارد و در تهران هم خیابانی به نام شهدای منا نامگذاری نشد. همچنین روز ۲۲ بهمن وقتی از سازمان تبلیغات اسلامی درخواست کردیم که غرفه‌ای در مسیر راهپیمایی برپا کنیم تا عکس شهدا را بگذاریم، اجازه ندادند.

علاوه بر این‌ها، ما سال گذشته نتوانستیم سالگردی برای شهدای منا برگزار کنیم. حتی امسال هم اجازه ندادند این مراسم را بگیریم و مجبوریم یاد شهدای منا را در سالگرد شمسی  آن‌ها زنده کنیم چرا که آن‌ها می‌گویند الان حجاج در عربستان هستند و ممکن است به خطر بیفتند.

چه موانعی برای پیگیری احقاق حقوق شهدای منا وجود دارد؟

روح‌افزا: آنکه جلوی ما را می‌گیرد که پیگیری نکنیم، عربستان نیست، بلکه دولت خودمان است. آن‌هم به خاطر منافع خودشان نه منافع ملی. باید تمام پیکرها کالبدشکافی می‌شدند اما از همسرم کالبدشکافی نشد و حتی برخی از خانواده‌ها هم که درخواست داده بودند که کالبدشکافی صورت گیرد نتیجه را به خانواده‌ها اعلام نکرده و گفته‌اند نتایج محرمانه است.

حج از وظایف شرعی است که باید انجام شود تا جایی که اگر کسی مستطیع باشد و حج نرفته از دنیا برود کافر است. پس حج باید برگزار شود و ادامه یابد. اما مسأله این است که اگر مسؤولان می‌ترسند ما در ایران مراسمی برای شهدای منا بگیریم حاجیان ما در خطر بیفتند، پس همیشه زائران ما در خطر هستند و در امنیت کامل نیستند.

اخوان: آنقدری که از ذلت مسؤولان دولتی کشورمان در آن زمان منزجر شدم از شهادت پدرم ناراحت نبودم. متأسفانه در بدنه دولت دغدغه پیگیری وجود ندارد و حتی آن‌ها همواره مانعی برای پیگیری این موضوع توسط خانواده‌های شهدای منا می‌شوند.

حسینی: ما دیگر امیدی به دولت نداریم و تنها می‌خواهیم که انجمن ما را به ثبت برسانند تا خودمان با هزینه‌های شخصی پیگیری کنیم و به نتایجی برسیم.