به جای راه‌اندازی شبکه خصوصی، تلویزیون را اصلاح کنید

به گزارش قائم آنلاین، حسن هدایت ـ از کارگردانان قدیمی تلویزیون است که ساخت مجموعه‌ای چون «کارآگاه علوی» را در کارنامه دارد. خبرنگار ایسنا در گفت‌وگویی با این کارگردان سینما و تلویزیون درباره‌ مصوبه‌ی جدید مجلس و لزوم ورود بخش خصوصی در حوزه پخش رادیو و تلویزیونی به گفت‌وگو نشسته است.

هدایت راه‌اندازی و فعالیت شبکه‌های خصوصی را امری دور از ذهن می‌داند و می‌گوید: بعید می‌دانم این اتفاق بیافتد به دلیل اینکه هم در قانون اساسی درج شده است که رادیو و تلویزیون اختیارش دست دولت است و هم طبیعتا اگر بخواهند آن را تغییر دهند یک پروسه طولانی مدت دارد که خیلی‌ها علاقه ندارند این پروژه طی شود؛ همین قدر که توانسته‌اند در فضای مجازی اجازه دهند که چند شرکت خصوصی و دولتی که بیشتر هم دولتی هستند، بیایند و یک شبه شبکه‌هایی را برای کسانی که با اینترنت سر و کار دارند، درست کنند، خودش جای شکر دارد. شبکه‌هایی که البته فقیر هستند و چیزی در آنها وجود ندارد ولی به هر حال همان قدر هم که می‌تواند فضای تازه‌ای باشد جای شکرش باقی است.

او تصریح کرد: مشکل تلویزیون به سیاست‌های کلی آن بر می‌گردد که آن سیاست‌ها اگر تسهیل شود نیازی به شبکه‌های خصوصی نیست. شما مطمئن باشید که اگر شبکه‌های خصوصی هم به راه بیفتند همان مشکلات مشابه تلویزیون را خواهند داشت. یکسری خط قرمزهایی وجود دارد که در این سال‌ها اصلا تعریف نشده است و هر سال در حال تغییر است. اصلا یکی از مشکلات عمده در زمینه‌ی کار فرهنگی در کشورمان این است که شما تعریفی از خطوط‌قرمز ندارید و مرتب در حال کم و زیاد شدن است؛ این سرگردانی هم بخاطر همین قضیه است. حتی به نسبت آدم‌های مختلف، این خط قرمزها کم‌رنگ‌تر و پررنگ‌تر می‌شود؛ به عنوان مثال یک فیلمساز می‌تواند درباره هر چیزی سریال بسازد اما بقیه نمی‌توانند؛ در واقع یک نوع رانت فرهنگی است که متاسفانه یکسری اشخاص چه حقیقی و چه حقوقی از آن بهره می‌برند.

حسن هدایت گفت: اگر به تاریخچه تلویزیون ایران توجه داشته باشیم، می‌بینیم که تلویزیون ثابت پاسال تا چند سال خصوصی بود. بعدها که تلویزیون ملی در اواخر دهه‌ی ۴۰ شکل گرفت، تلویزیون پاسال کنار رفت و سعی کردند که این رسانه در دست حکومت باشد. در مقطعی تلویزیون مدیریت خوبی داشت، اما بعد از آن در تلویزیون ما هیچ مدیریت درستی به وجود نیامد و مرتب سال به سال ضعیف‌تر و آشفته‌تر شد.

این کارگردان در ادامه گفت‌وگو با ایسنا درباره راه‌اندازی شکبه‌های خصوصی تاکید کرد: مطمئن باشید که تلویزیون‌های خصوصی در کشورهایی مثل کشور ما نمی‌توانند پا بگیرند، آن هم نه به خاطر نوع حکومت، بلکه به خاطر نوع جامعه و فرهنگی که در جامعه ما وجود دارد. خیلی از کشورها در دنیا هستند که تلویزیون‌هایشان دولتی است حتی مهمترین تلویزیون‌های اروپا هم دولتی هستند؛ از بی بی سی گرفته تا تلویزیون فرانسه و شبکه‌های ایتالیایی. منتها در آنجا دولت محدوده‌ای را به عنوان خط‌قرمزهای کلی تعیین می‌کند که مربوط به امنیت حکومت و جامعه می‌شود و خیلی وارد جزییات نمی‌شود.

هدایت سپس تصریح کرد: مشکل تلویزیون ما این است که وارد تمام جزییات می‌شود و از جامعه عقب افتاده است چه از نظر تصویری و چه از نظر مضامینی که برای برنامه‌ها و سریال‌ها استفاده می‌کند و یا حتی برای گزارش‌هایش؛ البته این هم فقط تقصیر مدیریت تلویزیون نیست. تلویزیون یک خط‌دهنده اصلی دارد و مسؤولان از سوی عالی‌ترین مرجع انتخاب می‌شوند؛ اینها باید تعریفی از قضایا داشته باشند و وقتی از سوی شخصی انتخاب می‌شوند باید به همان شخص و نمایندگان آن شخص پاسخگو باشند ولی مشکل اینجاست که متاسفانه در کار تلویزیون ما همه دخالت می‌کنند از هر جای کشور که فکرش را بکنید و اغلب نظرات شخصی‌شان را هم مطرح می‌کنند. یکی از علت‌های آسیب تلویزیون، به این مساله برمی‌گردد.

او گفت: اگر تلویزیون خصوصی بخواهد پا بگیرد که نخواهد گرفت، به جای آن بهتر است خود تلویزیون اصلاح شود؛ یعنی این که اولا تعداد زیادی مدیر و رییس نداشته باشد. یا اینکه مثل کشورهای دیگر هر کسی هر شکایتی دارد به دادگاه رسانه شکایت کند نه این که به تلویزیون فشار بیاورد و همه چیز را به هم بریزد. اگر تلویزیون با این راه‌ها قانون‌مدار شود و از طرف دیگر این مدیریت بسته و سنتی تصحیح شود، احتمال بُرد تلویزیون خیلی زیاد خواهد بود.

هدایت با بیان اینکه «متاسفانه ما به جای این که به کیفیت بپردازیم خیلی دچار کمیت هستیم»، اضافه کرد: خاطرم هست دوره‌ای را که تلویزیون سه کانال بیشتر نداشت اما کانال‌ها متنوع بودند. ما متاسفانه فقط به دنبال این هستیم که بگوییم ۵۰ کانال داریم. تصورم بر این است به جای این که یک نیرو برود و یک کانال خصوصی درست شود، همین کانال‌ها را می‌شود تصحیح و به‌روز و حتی به بخش خصوصی واگذار کرد، مثل وزارت ارشاد. مگر وزارت ارشاد چه می‌کند؟ تمام اهرم‌های کنترل فیلم‌ها در اختیارش است اما به بخش خصوصی می‌گوید این فیلم‌ها را بسازید و من حمایت می‌کنم. به همین دلیل است که می‌بینید سینما خیلی جلوتر از تلویزیون است. حتی سینمای خانگی به شدت جذاب‌تر و متنوع‌تر است. گاهی می‌بینید تلویزیون برنامه‌هایی پخش می‌کند که خیلی پرطرفدار می‌شود، یعنی این که می‌تواند و پتانسیلش را دارد اما این پرسش را باید مطرح کرد که چرا همه برنامه‌هایش نباید این‌گونه پرطرفدار شود؟

هدایت در ادامه درباره‌ی مصوبه جدید مجلس در زمینه راه‌اندازی شبکه‌های خصوصی یادآور شد که البته شورای نگهبان باید این مصوبه را تثبیت کند آن وقت است که می‌توانید بگویید مقدمات راه‌اندازی تلویزیون خصوصی آماده است.

کارگردان «کارگاه علوی» سپس درباره‌ی احتمال جابه‌جایی خطوط قرمز با راه‌اندازی شبکه‌های خصوصی و تاثیر این روند بر شبکه‌های سراسری، اظهار کرد: خطوط قرمز در هیچ کشوری جمع نمی‌شود به دلیل این که خط‌قرمزها جزو ملزومات حفظ امنیت و آرامش کشور هستند. منتها در کشورهایی که می‌بینید نظم دارند، خط‌قرمزهایشان هم تعریف دارد. اگر این خط قرمزها مرتب تغییر کند شما فرصت نمی‌کنید برنامه‌سازی کنید ما به شرطی می‌توانیم این انتظار را داشته باشیم که بازخورد فرهنگی کشورمان رشد پیدا کند که یک آرامش در برنامه‌ریزی‌هایمان داشته باشیم و بدانیم که برنامه‌های ما حداقل چند سال تغییر نخواهد کرد به این شکل می‌توانیم امیدوار باشیم که تلویزیون اصلا نیازی به شبکه‌ی خصوصی نداشته باشد. تلویزیون می‌تواند برخی بخش‌هایش را به بخش خصوصی واگذار کند اما کنترل نهایی دست خودش باشد کاری که الان شبکه‌ای مثل افق انجام می‌دهد و هیچ اشکالی ندارد بخشی از این شبکه‌ها را می‌توان به وزارت ارشاد، خانه سینما و حتی به صنف روزنامه‌نگاران داد که آنها هم فعالیت خود را انجام دهند اما تحت کنترل تلویزیون. این اتفاق دو فایده دارد؛ یکی این که افکار جدید، نوآوری و تازگی به تلویزیون می‌آید و نکته دیگر این که مقداری بار از روی دوش تلویزیون سبک‌تر می‌شود و همچنین مردم با هوایی تازه روبه‌رو می‌شوند اما باید دید مدیران تلویزیون اصلا چنین نیتی را دارند و حاضرند این انحصار را تا حدودی دست بدهند.

حسن هدایت در پایان این گفت‌وگو با تاکید بر اینکه تلویزیون ابتدا باید در زمینه خط قرمزها، چارچوب‌های آزادی خود را تعیین کند، یادآور شد: تلویزیون باید از مدیریت‌های خرد و نگاه بسته بیرون بیاید با این کار حداقل تنوع برنامه‌ها بیشتر می‌شود و مردم توجه بیشتری به تلویزیون می‌کنند. حجم زیادی از هزینه‌های تلویزیون در حال حاضر صرف همین ۴۰،۵۰ شبکه اضافه شده است. تلویزیون می‌تواند شبکه‌های خود را به ۵ شبکه تبدیل کند اما با توان زیاد و قدرت زیاد و چابکی برنامه‌ تولید کند. در حال حاضر همه برنامه‌ها به شکل موازی تولید می‌شوند و تکراری هستند. یک بیننده برای دیدن تلویزیون وقت محدودی دارد و پیک تلویزیون هم محدود است که از ساعت ۹ به بعد است؛ بنابراین نیازی نیست که مخاطب ۲۴ ساعته پای تلویزیون باشد. متاسفانه هر کانالی که راه‌اندازی می‌شود حجم زیادی پول و انرژی باید در آن صرف شود. در حالی که بازخورد آن شبکه اندازه این همه انرژی که صرف شده، نیست.