کنکاشی بر واقعیت حفاری حوض قدیمی

به گزارش قائم آنلاین، همدان در طول سال‌های گذشته بخشی از تاریخ و تمدن خود را به واسطه‌ی بی‌توجهی‌ها از دست داد؛ نمونه‌ی بارز آن بعد از تخریب «عمارت جواهری» و بخش از باغ «بدیع‌الحکما»، لودرها به بافت تاریخی «کبابیان» رسیدند و بعد از ماجراهای هگمتانه و میدان امام همدان، تیزی این بی‌توجهی به «عمارت آمریکایی‌ها» رسید؛ عمارتی که حتی با وجود قول و قرارهای معاون میراث‌فرهنگی همدان، از روز گذشته نخستین اقدامات برای گودبرداری در عرصه این عمارت را آغاز کرده‌اند تا امروز که خبرهای متفاوتی از کاروانسرای تاریخی «گلشن» در کنار بازار ۴۰۰ ساله اکباتان در همدان به گوش می‌رسد.

سجادی، یکی از کسبه کاروانسرای گلشن در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: چند شب است که پنج کارگر به همراه یکی از مالکان این کاروانسرا حوض میانی این محوطه را حفر می‌کنند و زیر حوض را تا امروز خالی کرده‌اند و روزها روی آن را می‌پوشانند.

او با بیان این‌که عمق گودالی که تا کنون حفر کرده‌اند زیاد است، بیان می‌کند: از سوی دیگر میراث فرهنگی از چند ماه گذشته عملیات مرمت و کف‌سازی این کاروانسرا را با مشارکت مالکان و کسبه آغاز کرده است.

احمد ترابی، معاون میراث فرهنگی اداره‌ کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان در این‌باره روز گذشته به یک سایت محلی گفته بود: «میراث فرهنگی از چند ماه قبل شروع به کف‌سازی سرای گلشن کرده است. در حین لایه‌برداری متوجه شدیم در قسمت مرکزی کاروانسرا یک حوض سنگی مدور از قدیم‌الایام وجود دارد. قصد ما بر این بود که این حوض را مرمت و احیا کنیم و مجددا در همان محل نصب کنیم. اما گویا یکی از اهالی یا مالکان کاروانسرا پیش دستی کرده و بدون اطلاع ما شروع به حفر حوض کرده. وقتی از ماجرا مطلع شدیم در محل حضور پیدا کردیم و در بررسی که خود بنده انجام دادم ظاهرا این اقدام به قصد حفر آبراهه از حوض بوده است. البته ما پیگیری‌های لازم را انجام خواهیم داد.»

ازسوی دیگر علی مالمیر، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان در این زمینه به ایسنا می‌گوید: روز گذشته از کاروانسرا دیدن کردم، با توجه به پروژه‌ای که از چند ماه گذشته به صورت مشارکتی با مالکان برای کف‌سازی این محوطه آغاز کردیم، بخش حوض را با وجود این که باید پیمانکار کار می‌کرد، اما یکی از مالکان قبل از میراث فرهنگی ورود پیدا کرد، با توجه به این که پیمانکار مورد اعتماد میراث فرهنگی است، به مالک هشدار دادیم که دیگر نباید در این بخش کار کند.

وی اما صحبت‌های مطرح شده از سوی یکی از کسبه را به دلیل کش‌وقوس‌هایی می‌داند که بین مالکان و کسبه و هیات امنا کاروانسرای برای طرح مشارکتی مطرح است و ادامه می‌دهد: این کاروانسرا حدود ۷۰ کسبه دارد که با یکدیگر در این زمینه با مشکلاتی مواجه شده‌اند. کف‌سازی و ساماندهی حوض و سرویس بهداشتی، در پروژه میراث فرهنگی است که به مرور در حال انجام است.

او از سوی دیگر شبانه کار کردن یکی از مالکان روی حوض کاروانسرا را رد می‌کند و می‌گوید: برای حفاری غیرمجاز که چاه حفر نمی‌کنند، هدفشان ورود به بحث کف سازی بوده است، به آن‌ها تذکر دادیم که فقط پیمانکار میراث فرهنگی باید در این زمینه وارد شود.

این صحبت‌ها در حالی مطرح می‌شود که یکی از سایت‌های بومی همدان در صحبت با چند نفر از کسبه نسبت به حفاری به صورت شبانه و مخفیانه توسط یکی از مالکان و چند کارگر تاکید کرده است.

حسین زندی ـ فعال میراث فرهنگی همدان ـ نیز به ایسنا می‌گوید: این نخستین‌ بار نیست که در قسمت اصلی بازار شهر، حفاری غیرمجاز صورت می‌گیرد و انتظار می‌رود مسئولان میراث فرهنگی با جدیت تمام با مساله برخورد کنند تا دیگر شاهد تکرار چنین اتفاقاتی نباشیم.

او این سوال را مطرح می‌کند که اگر مالکان قصد حفر آبراهه را داشته‌اند، چرا شبانه اقدام به حفاری می‌کردند؟ از سوی دیگر آبراهه به صورت مسیر و نه گودال حفر می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: نخستین بار نیست که در بازار تاریخی همدان، حفاری‌های غیرمجاز توسط کسبه انجام شده است، پیش از این نیز در بازار اصلی همدان چند مورد بود که با پیگیری میراث فرهنگی حتی یک مورد نیز به بازداشت منجر شد.

او با اشاره به تناقض‌هایی که در حرف‌های مسئولان وجود دارد، می‌گوید: بهتر است قدری شفاف‌تر با مردم برخورد شود تا آن‌ها نیز به میراث فرهنگی اعتماد پیدا کنند، در شرایط امروزی فقط دود این بی‌اعتمادی به چشم میراث فرهنگی می‌رود.

زندی همچنین با اشاره به عمارت امریکایی‌ها در پارک پرواز می‌گوید: از روز گذشته ـ پنج شنبه ۱۵ شهریور ـ در عرصه این عمارت با هدف آغاز گودبرداری ماسه خالی کرده‌اند و می‌گویند مجوز میراث فرهنگی دارند. مجوز اولیه برای این پروژه متعلق به اوایل دهه ۹۰ بوده و آذر سال گذشته بدون استعلام از میراث فرهنگی بار دیگر مجوز کار را گرفته‌اند.

او با اشاره به صحبت‌های مالمیر، مدیر کل میراث فرهنگی استان، ادامه می‌دهد: به گفته‌ی مدیر کل استان «چون مجوز داده‌اند ما نمی‌توانیم آن را باطل کنیم، اما می‌توانیم فقط چند متر درخواست عقب‌نشینی کنیم» این کار یعنی  میراث فرهنگی در دوره‌های گذشته کوتاهی کرده است و اکنون باید تاوان آن را پس دهد، چون باید منافع مالک را نیز در نظر گرفت، در حالی که می‌توان به دادن زمین معوض نیز فکر کرد.

به گزارش ایسنا، کاروانسرای گلشن متعلق به اوایل دوره قاجار در بازار تاریخی همدان باقی مانده از دوره صفویه قرار دارد، این کاروانسرا یکی از ده‌ کاروانسرای همدان است که به واسطه‌ی قرار گرفتنش در کنار بازار تاریخی همدان، مزکز تجاری شهرهایی مانند زنجان، کردستان و کرمانشاه بوده و در آن زمان کالاهای تجاری مانند فرش که به خارج از کشور صادر می‌شده از همدان و این بازار بوده است.

اکنون نیز این کاروانسرای قاجاری مشاغل مختلف مانند انبار اجناس مختلف، خرید و فروش فرش، کاغذ و کفش را انجام می‌دهد و جز کاورانسراهای زنده است  که هر دو طبقه‌ی آن همچنان رونق دارد.