همنشینی دو ملت؛ از دولت‌آباد تا جاده نجف-کربلا

به گزارش قائم آنلاین، محله دولت‌آباد تهران در دهه اول ماه محرم‌الحرام، حال و هوای عجیبی دارد به‌یقین می‌توان گفت که بسیاری از صحنه‌هایی که این سال‌ها در پیاده‌روی اربعین شاهد آن بوده‌ایم، ریشه در موکب‌های عراقی‌های مقیم تهران در بلوار قدس دارد.

در روزهایی که برخی در داخل و خارج از کشور، به دنبال تفرقه‌افکنی میان مردم ایران و عراق هستند، در شب‌های ماه محرم، در محله‌ای عراقی‌نشین در تهران در دهه اول این ماه، صحنه‌هایی ناب به تصویر کشیده می‌شود.

اینجا شهرری، بلوار قدس (بلوار عرب‌ها) است. از ابتدا تا انتهای بلوار، ده‌ها موکب عراقی در پایتخت ایران، مشغول پذیرایی از تهرانی‌ها هستند و دیدن این صحنه‌ها یاد پیاده‌روی اربعین را که در هفته‌های آینده آغاز خواهد شد، زنده می‌کند. عراقی‌ها پذیرایی از میهمانان ایرانی اربعین را از تهران آغاز می‌کنند.

دولت‌آباد محله‌ای است که معاودین (بازگشتگان) در آن سکونت دارند. معاودین افرادی هستند که در سال‌های دور به دلایلی همچون تحصیل علوم دینی یا رسیدن به امنیت بیشتر از ایران راهی دیار بین‌النهرین شده‌اند و در شهرهای نجف، کاظمین و کربلا سکنی گزیدند و طی سال‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی یعنی در زمان حکومت “حسن البکر” و “صدام” از عراق اخراج شده‌ و به ایران بازگشتند.

امروز بسیاری از نجفی‌ها، کربلایی‌ها و کاظمینی‌هایی که اصالتاً شیعه ایرانی هستند در این منطقه سکونت دارند و با مرور تاریخ می‌توان به پیوند عمیق بین ملت ایران و عراق پی برد؛ پیوند عمیقی که در این ایام با نگاهی گذرا به موکب‌‌های بلوار قدس، می‌توان نشانه‌های بسیاری برای آن یافت.

قرار گرفتن عکس‌های مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله العظمی سید علی خامنه‌ای و سردار سرلشکر قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کنار عکس بزرگان عراقی همچون “شهید آیت‌الله سید محمدباقر حکیم” از جمله نکات قابل توجه در این موکب‌هاست.

در این شب‌ها آنچه بیش از هر چیزی جلب توجه می‌کند حضور بی‌شمار تهرانی‌ها از مناطق و اقشار مختلف در بلوار عرب‌هاست. مردم از جای‌جای تهران برای دیدن عزاداری خاص و متفاوت عراقی‌ها به این منطقه می‌آیند و در این میان بیش از ۴۰ موکب عراقی از همان ابتدای بلوار، به سبک خود و با نوشیدنی‌ها و غذاهای عراقی از قهوه تلخ گرفته تا داس‌دجاجه، داس‌لحم، قیمه نجفی و…، از عزاداران امام حسین(ع) پذیرایی می‌کنند. بسیاری از این موکب‌ها نیز پس از پایان دهه اول محرم، خود را برای حضور در مسیر پیاده‌روی اربعین حاضر و به آن سوی مرز کوچ می‌کنند و در خاک عراق، به انتظار میهمانان خود می‌نشینند.

فاضل شفیع، مسئول حسینیه امیرالمؤمنین(ع) دولت‌آباد و از پیرغلامان و هیئت‌داران باسابقه عراقی مقیم ایران، درخصوص برپایی هیئت‌های عزاداری محرم در این منطقه می‌گوید: از سال ۱۳۶۰ این هیئت‌ها توسط برادران عراقی برپا شده و از همان زمان با برخورد بسیار خوب برادران ایرانی مواجه شدیم. ما تعامل خوبی با هیئت‌های ایرانی داریم؛ هم آنها به هیئت‌های ما می‌آیند مثل هیئت شاه‌عبدالعظیم و هم هیئت‌های ما میهمان هیئت‌هایی چون حسینیه کربلایی‌ها و کاظمینی‌ها و هیئت‌های خیابان ری می‌شوند. در این حسینیه هر شب سه‌هزار غذای نذری طبخ و به عزاداران داده می‌شود.

فاضل شفیع می‌گوید در مجموع شاید بیش از ۳۰ هزار غذا در دهه اول محرم توزیع می‌شود و برخی هیئت‌ها نیز تا پایان ماه صفر نیز به عزاداران شام می‌دهند.

او این عزاداری‌ها را پیش‌زمینه عزاداری اربعین می‌داند و از حضور بسیاری از هیئت‌های دولت‌آباد برای مراسم پیاده‌روی اربعین و خدمت به عزاداران در مسیر پیاده‌روی می‌گوید.

در میان موکب‌ها تشخیص افراد عراقی و ایرانی از یکدیگر کار ساده‌ای است، عراقی‌ها اغلب لباس‌های سنتی مخصوص عزاداری در فرهنگ خود را بر تن دارند و دستاری سیاه یا سبز بر سر بسته‌اند. در این میان تنها تشخیص غنی و فقیر کار دشواری است.

بسیاری از این افراد از تجار عراقی مقیم دولت‌آبادند، ظاهر ساده آنها که خالصانه در موکب‌ها در حال خدمت به میهمانان امام حسین(ع) هستند، تشخیص آنها را دشوار می‌کند.

با فردی دیگر در موکبی به گفت‌وگو می‌نشینیم. او از تجار عراقی است و با اشاره به تاریخ ورود عراقی‌های ایرانی به این منطقه می‌گوید: وقتی برادران عراقی به ایران آمدند، هیئت‌ها و رسوم عزاداری خود را نیز به ایران منتقل کردند. این عزاداری‌ها از خیمه‌های کوچک شروع شد و الان تبدیل به خیمه‌ها و هیئت‌های بزرگ شده و آداب و رسوم عزاداری‌ها و پذیرایی و پخت‌ غذاها به روش عراقی است.

او از حضور برادارن ایرانی در این هیئت‌ها و پیوند میان دو ملت ایران و عراق می‌گوید و این هیئت‌ها را مقدمه عزاداری و پیاده‌روی اربعین می‌داند و با اشاره به برپایی بیش از ۴۰ موکب در بلوار دولت‌آباد از موکب‌هایی نام می‌برد که در روزهای آینده از این محله به مسیر پیاده‌روی اربعین نقل مکان می‌کنند تا در آنجا میزبان زائران امام حسین(ع) باشند.

وقتی از تأمین هزینه موکب‌ها از او می‌پرسیم با اشاره به اینکه بسیاری از افراد حاضر در موکب‌ها افراد تحصیل‌کرده، صاحب‌نام و از تجار عراقی هستند، می‌گوید: هزینه‌های این هیئت‌ها کاملاً توسط مردم تأمین می‌شود.

او همچنین با اشاره به برخی از هیئات که تا پایان ماه صفر هر شب به پذیرایی از عزاداران امام حسین(ع) می‌پردازند، می‌گوید: در این ایام، افراد نیازمند با کمال احترام، در طول دو ماه محرم و صفر، میهمان سفره امام حسین(ع) هستند.

صدای طبل و شیپور در فضا می‌پیچد. چلچراغ‌ها به همراه کاروان تشابیه از راه می‌رسند. مقابل هر فرد سوار بر اسب کتیبه‌ای است که با خط کوفی بر روی آن، نام یکی از شهدای کربلا نوشته شده، این بخش از مراسم عراقی‌ها تا حدودی شبیه به مراسم تعزیه است. پس از آنکه کاروان تشابیه از مقابل حسینیه امیرالمؤمنین(ع) عبور می‌کنند، از داخل حسینیه، دسته‌ای با طبل و دهل و شیپور، شمشیرزنان و «حیدر حیدر» گویان خارج می‌شود و از حسینیه امیرالمؤمنین(ع) به سمت حسینیه کاظمینی‌ها می‌رود.

چهارراه گلبرگ و مقابل حسینیه کاظمینی‌ها مکانی است که مشعل‌گردانی از آنجا آغاز می‌شود. شاید بتوان گفت این بخش از مراسم عراقی‌ها نیز جزء نقاط مشترک بین دو ملت ایران و عراق است چرا که در برخی از شهرهای ایران از جمله قم، اردکان و یزد نیز این مراسم سنتی درایام محرم برگزار می‌شود.

در چهارراه گلبرگ، خیمه‌ای بزرگ برپاست. ایرانی و عراقی همه در زیر خیمه جمع می‌شوند و به دور مشاعیل حلقه می‌زنند. صدای مداحی عربی در فضا می‌پیچد و مردم با نوای “یا حسین” که شعار مشترک همیشگی شیعیان عراقی و ایرانی است مداح را همراهی می‌کنند. پرچم های سبز و سفید و قرمز که با اذکار مقدسه “یا حسین(ع)” و “یا اباالفضل(ع)” مزین شده‌اند در زیر خیمه چرخانده می‌شوند.

چند مشعل با تعدادتیغه‌های متفاوت آماده شده و پس از پایان مداحی، مشعل‌ها را از زمین بلند می‌کنند و می‌چرخانند. در اطراف هر مشعل نیز افرادی مراقب هستند که فاصله مشعل‌ها با مردم رعایت شود تا به کسی آسیبی نرسد. صدای طبل و شیپور و سنج، رعشه بر انسان می‌افکند و یاد صحرای کربلا را زنده می‌کند. مشعل‌گردانان همنوا با طبل و شیپور “یا حسین(ع)” می‌گویند و عزاداران نیز پس از آنها نوای “یا حسین(ع)” سر می‌دهند.

اینها گوشه‌ای از مراسم شب عاشورا در بلوار قدس محله دولت‌آباد تهران است. شور وصف‌ناپذیری در بلوار عرب‌ها حاکم است و این مراسم تا پاسی از شب ادامه دارد. زن و مرد، کوچک و بزرگ از دو ملت ایران و عراق با یک زبان مشترک، نوای “لبیک یا حسین” سر می‌دهند و قطعاً آنان که در این مدت در فکر تفرقه‌افکنی میان دو ملت و تضعیف مراسم پیاده‌روی اربعین بودند و این توطئه را از ماه‌ها پیش آغاز کرده‌اند از پیوند ناگسستنی و عمیقی که در پایتخت ایران میان دو ملت برقرار است بی‌خبرند، و پای در بیراهه‌ای نهاده اند که نتیجه‌ای جز تقویت روابط ملت و دولت ایران و عراق نخواهد داشت.