دکترهای خاکی بدون کارتخوان

به گزارش قائم آنلاین، ۲۵ دانشجو، پزشک و پرستار زن  و مرد از سال ۱۳۹۴ تاکنون فعال و مصمم گروه جهادی دانشگاه علوم پزشکی ایران را تشکیل داده اند تا ثابت کنند جامعه پزشکی به سهم و زکات دانش خود واقف است و مرهم دردهای هموطنان دردمند. دانشجوی رشته دکترا «علیرضا جاویدان» سرگروه این گروه جهادگر پزشکی است که مدتی مستقل و اکنون با بسیج همکاری دارند. او درباره انگیزه اصلی اعضای گروه می گوید: «۲ نفر از اعضای گروه ما چند سال قبل تجربه حضور در اردوی جهادی منطقه محروم «دیوان درّه» کردستان را داشتند. آمدند و از مردمی برایمان گفتند که به دلیل دسترسی نامناسب این مناطق به شهر و خدمات بهداشت و درمان دردهای ساده شان کهنه و عمیق شده بود. از انرژی مثبتی گفتند که دعای بیماران بدرقه احوال، زندگی و راه آنها کرده است. همین انگیزه اصلی ما برای تشکیل این گروه شد.»

پزشک، بنّا می شود

در گروه جهادی دانشگاه علوم پزشکی ایران از پزشکان متخصص و عمومی، دانشجویان ترم های آخر رشته پزشکی و پرستاری هستند تا دانشجویان ترم های پایین تر که شوق خدمت را در چهره هم دانشگاهی های خود دیده اند و جذب این فعالیت ها شده اند. این گروه فقط پنس، گازاستریل، دارو و… به دست نگرفته اند بلکه جایی که لازم بوده بیل و کلنگ هم به دست گرفته اند و پل روگذر ماشین رو برای مریوانی ها ساخته اند. هنرهایی برای آموزش کارآفرینی آموخته اند تا به بانوان منطقه برای خودکفایی و کمک به اقتصاد خانواده بیاموزند. همدم نقاشی کشیدن دختران و پسران خردسال مریوانی و حاشیه نشین شهر تهران شده اند. در واقع این گروه در ۴ زمینه پزشکی، دامپزشکی، عمرانی و فرهنگی فعالیت های قابل توجهی دارند. فعالیت های پزشکی گروه شامل ویزیت عمومی، غربال گری، ساخت بیمارستان موقت صحرایی تخصصی برای تشخیص، درمان و جراحی است. همچنین باید خدمات دندانپزشکی، دامپزشکی شامل واکسیناسیون دام و طیور را به آن افزود. فعالیت های عمرانی هم شامل احداث پل ماشین رو است. در زمینه فرهنگی هم آموزش ها در ۳ گروه سنی کودک (خردسالان پسر و دختر)، نوجوانان (پسر و دختر) و جوانان (فقط بانوان) با محورترویج سبک زندگی ایرانی، اسلامی و اخلاقی است.

چرا مریوان، چرا تهران؟!

وقتی از اعضای گروه می پرسی که چرا مریوان و حاشیه تهران را برای خدمات جهادی خود انتخاب کرده اند دلایل مختلفی را بیان می کنند اما قوّت چند دلیل بیش از دلایل دیگر است. اینکه امکانات در این مناطق کم است. آمار بیکاری بالا و بنابراین درآمد خانوار اندک است. حقوق ناچیز صرف اولویت های زندگی مانند خوراک و پوشاک و البته آن هم بسیار دور از حد مطلوب می شود. اولویت های درمانی و فرهنگی با وجود آنکه به شدت نیاز به آن حس اما ناچار کنار گذاشته می شود. این سبک زندگی، شهروندان به ویژه بانوان که مادران امروز و آینده این خانواده ها هستند را تحت تاثیر قرار داده و گزارش های پزشکی درباره ابتلای بانوان به سرطان به دست آمده که در دست بررسی است. در زمینه دام و طیور که منبع درآمد خانوار به حساب می آید و سرمایه یک خانواده روستایی، متاسفانه بهداشت عمومی ضعیف است و در بین دام ها شیوع نوعی از باکتری که تلفات قابل توجهی به جا می گذارد، مشاهده شده است. اعضای گروه جهادی دانشگاه علوم پزشکی ایران سال های ۱۳۹۵، ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ فعالیت های جهادی در شهرستان مریوان داشته اند اما با آغاز سال تحصیلی برای آنکه فعالیت های جهادی تا سه ماه تابستان سال آینده تعطیل نشود، اردوهای جهادی برای رسیدگی به مناطق محروم و حاشیه شهر تهران راه اندازی کرده اند. کپرنشین ها و زاغه نشین های حاشیه شهر در مناطقی مانند کوره های آجرپزخانه خلازیر واقع در منطقه ۱۹، شمس آباد واقع در منطقه ۱۸، خاورشهر و محمودآباد تحت پوشش فعالیت های جهادی این گروه دانشجویی قرار دارد.

فقرِ دردناکِ خلازیر

وقتی از سرگروه جهادگران دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی ایران می پرسی طبق تجربه این سالها فعالیت جهادی در مریوان را ضروری تر می داند یا تهران می گوید: «هر شهر شرایط خود را دارد. با این حال فکر نمی کردم تهران چنین نیازهای جدی داشته باشد. در مریوان بنابه شرایط جغرافیایی کردستان دسترسی به امکانات درمانی ساده نیست. بنابراین مردم بیشتر در شرایطی که درد به آنها غلبه می کند و آنها را از کار و زندگی می اندازد، خود را به مراکز درمانی می رسانند اما در دیگر موارد معمولا درد را تحمل می کنند. چکاب پزشکی و سایر خدمات انتفاعی هم جای خود دارد. البته در چنین شهرهایی که درآمد مردم مبتنی بر کار سخت، کشاورزی و دامداری است مسائل مالی در چگونگی بهره مندی از خدمات بسیار موثر است.» او اما درباره بهداشت و درمان شهروندان مناطق محروم و حاشیه تهران می گوید: «در تهران دسترسی به این امکانات فراهم تر است. راه ها و جاده ها شرایط مطلوب تری دارند. از آنجا که حاشیه نشینان معمولا مهاجران دیگر شهرها هستند که در پی کار و کسب درآمد راهی تهران شده اند وضع مالی بدی دارند. مراکز درمانی نزدیک آنهاست و ناچار از سر فقر باید درد را تحمل کنند. این موضوع بار روانی بیشتری روی آنها دارد. یکی از مواردی که متوجه آن شدیم خانواده ای بود که یکی از عزیزانش مدتی در I.C.U  بستری و فوت شده بود. پول تسویه و ترخیص را نداشته اند، نمی توانستند جنازه را برای خاکسپاری تحویل بگیرند. این یعنی مسائل مالی آنها بسیار جدی است. تا درد به استخوان نرسد مراجعه نمی کنند و چه بسا وقتی مراجعه کنند دیر شده باشد. با پیگیری گروه ما مشکل آن خانواده رفع شد اما برای ما خاطره تلخی بود.» علیرضا جاویدان که گویی علاقه ای به عکاسی دارد، می گوید: «فکر کنید در خلازیر در یک خیابان بخواهید برای گرفتن یک عکس قاب دوربین خود را تنظیم کنید. یک طرف خیابان خانه هایی مشترک با اتاق های نمور، دلگیر و فرسوده ۶ متری است سوی دیگر آپارتمان ها و ساختمان هایی که کم از برج ندارند. دارا و ندار، فقر و ثروت در یک قاب. از این نظر بود که گفتم بار روانی تحمل بیماری و قفر برای این خانواده ها سخت تر است.»

نیایند؛ برگردانیم

 از نظر سرگروه گروه جهادی دانشگاه علوم پزشکی ایران آسیب پذیری بهداشت محیطی در روستا برای ساکنان کمتر از حاشیه نشینان تهران است: «محیط زیست روستا تحت تاثیر سبک زندگی سنتی است اما اینجا در حاشیه شهر تهران محل سکونت این خانواده ها، خود زمینه ساز بیماری است. ساکنان این خانه ها معمولا کارگران زباله گرد، بازیافت، کارخانه ها، کارگاه های صنعتی هستند. محیط های کاری که برای سلامتی مناسب نیست. پساب های فاضلاب شهری هم معمولا به سمت این مناطق روانه است. آنها معمولا در زاغه­ها، خانه ها و حاشیه کارخانه ها و کوره پز خانه­ ها در فضایی خاکی زندگی می کنند، مداومت حضور در چنین شرایطی برای یک فرد سالم هم خوب نیست و زمینه ساز بیماری است چه برسد به این افراد که ممکن است از قبل بیماری های داشته باشند یا به دلیل شرایط سخت زندگی و سوءتغذیه در برابر بیماری ضعیف باشند.» چاره کار را بهبود شرایط محیطی این افراد نمی داند بلکه با استناد به یک تجربه می گوید: «چاره فقط مهاجرت معکوس است.»  جاویدان در این باره بیشتر توضیح می دهد: «برای ساکنان یکی از این حاشیه نشین­ ها که حدود ۲۰۰ نفر ساکن داشت، خانه هایی ساختیم و تحویل دادیم. در مدت کوتاهی اطراف آن خانه ها پر از زاغه نشین های جدید شد. با این شیوه ها فقط حاشیه نشینی تکثیر می شود باید شهرهای مبدا مهاجرت به تهران را تجهیز و تقویت کرد. شرایط زندگی مردم آنجا را مطلوب کرد تا مهاجران به زادگاهشان که اتفاقا از نظر راونی، فرهنگی و اقلیمی برای سلامتی آنها بهتر است، برگردند.»

خیال مردم راحت!

معمولا نگاه مردم نسبت به عملکرد گروه های دانشجویی پزشکی با تردید همراه است. تردیدی که گاه به نگاهی منفی تر می رسد اینکه بعضی می ترسند نمونه آزمایشگاهی یا موردی برای آزمون و خطای افرادی شوند که یا دانشجوی پرستاری و پزشکی هستند یا به تازگی فارغ التحصیل شده اند. جاویدان درک خوبی دارد و می گوید: «شاید مواردی بوده که آنها را به این ذهنیت رسانده است، قابل درک است. اما امیدوارم مردم هم بیشتر اعتماد کنند. گروه ما متشکل از ۲ پزشک عمومی است. یک کارشناس زنان و زایمان، پزشکان سرپرست و متخصص و دانشجویان روبه فارغ التحصیلی پزشکی و دانشجویان ترم های پایین تر. دانشجویان کمک حال پزشکان هستند و کارآموزی می کنند. تشخیص­ها، تجویزها توسط پزشکان انجام می شود. مراقبت ها و دیگر اقدامات هم با دستور و نظارت آنها توسط دانشجویان به اصطلاح ارشد پرستاری و پزشکی. دانشجویان ترم پایینی هم که شوق مشارکت دارند اما تجربه کمتری دارند معمولا کارهای فرهنگی را برعهده می گیرند.» او درباره بیمارستان صحرایی می گوید: «ویزیت رایگان، غربالگری شامل تست قد، وزن، قند و فشار خون از خدمات عمومی این بیمارستان است. ممکن است برخی اقدامات و جراحی پزشکی مختصر هم انجام شود اما برای دریافت خدمات تخصصی تر هماهنگی های ارجاعی به بیمارستان های تخصصی و مراکز درمانی مرتبط را خودمان انجام می دهیم. مانند کودک ۶ ساله ای که بینایی اش را تقریبا از دست داده بود و با عمل جراحی در بیمارستانی که هماهنگ کردیم شکرخدا سلامتی اش را به دست آورد.» می گوید که گواتر، بیماری های تیروئید، احتمال ابتلا بانوان به سرطان سینه و البته خرابی میانگین ۳ دندان و انجام خدمات لازم دندان پزشکی برای مراجعان از مواردی است که بیشتر با آن روبه رو بوده اند که البته گزارش بیماری سرطان باید بررسی و سپس تایید شود.

پلی برای نلرزیدن دل

دام های زبان بسته و طیور هم از خدمات درمانی دامپزشکان گروه جهادی دانشگاه علوم پزشکی ایران بی بهره نبوده اند. جاویدان می گوید: «گروه دامپزشک ما واقعا به کار خود وارد هستند. در بررسی خود متوجه نوعی باکتری به نام «آلاگسی» بین دام های مریوان شدند. باکتری بسیار کشنده ای که با واکسیناسیونی بسیار ارزان قیمت حدود ۵ هزار تومان برای هر دام مهار می شود. این باکتری سبب کوری دام، ابتلایش به عفونت ها و کاهش قدرت باروری می شود.» اما حکایت بیل و کلنگ به دست گرفتن پزشکان جهادگر هم شنیدنی است. سرگروه این گروه می گوید: «گروه های جهادی معمولا کار اصلی شان خدمات عمرانی است. یعنی هر گروه جهادی باید چنین قابلیتی را داشته باشد. خدمات عمرانی بیشتر به چشم مردم می آید و آنها را دلگرم تر می کند. از میان پروژه های عمرانی که به ما معرفی شد ساخت پل روگذر ماشین رو رودخانه را انتخاب کردیم. اهالی با چند لوله فلزی، کمی آسفالت، گل و مصالح بومی پلی روی آب ساخته می ساختند که پل با هر طغیان و خروش آب از بین می رفت. حتی  گفتند ۲، ۳ کودک تا کنون غرق شده اند. با امکانات و مصالح بهتر پلی روگذر و ماشین رو ساختیم تا در فصل بارندگی دیگر دلشان نلرزد.»

تجویز تجریش گردی!

اما اینکه یک گروه پزشکی چه خدمات فرهنگی می توانند ارائه دهند، پرسش دیگری است که سرگروه این گروه جهادگر درباره آن می گوید: «کودکان را با مفهوم خانواده، ایران، اتحاد، بازی های بومی، سرگرمی های ارزان و سالم، اخلاق و مسئولیت پذیری آشنا می کنیم. نوجوانان هم در گفتمان ها هدف از خلقت، اهمیت برنامه ریزی همچنین موضوع مهم وحدت را می آموزند. در رده سنی جوانان هم فقط برای بانوان برنامه اجرا کرده ایم. مهارت آموزی، قلاب بافی، بهداشت فردی و خانوادگی، ضرورت مصرف ویتامین D از مواردی بود که سعی کردیم به آنها بیاموزیم. آمار بیکاری در مریوان بالا بود. به همین دلیل آمار قاچاق هم. سعی کردیم به این شیوه اقتصاد خانوار از شکنندگی خارج شود.» با این حال می گوید که کارشان در تهران سخت تر از شهرستان است: «دیدن فقر و بیماری مردم در پایتخت واقعا ساده نیست. روحیه بچه ها خراب می شود وقتی می بینند فقر و درد چقدر نزدیک است. سرپرست پزشکی داریم که پس از معاینه بیماران برای همه ما تجریش گردی تجویز کرد تا حال و هوای اعضای گروه بهتر شود. ما اما خسته نمی شویم آنقدر به خدمت ادامه می دهیم تا به یاری خدا دردمند فقیری نباشد.»

طب سوزنی برای مریوانی ها 

نامش «سید مهدی هاشمیان» است و تخصصش طب سوزنی و سنّتی. امسال نخستین سالی است که همراه گروه جهادی دانشگاه علوم پزشکی ایران راهی مریوان شده است. اما اینکه طب سوزنی و سنتی چقدر توانسته مرهم درد بیماران باشد را این طور توضیح می دهد: «خوشبختانه مریوانی ها به دلیل اینکه ساکن روستا هستند با داروهای گیاهی و طب سنتی آشنایی خوبی داشتند. معمولا کشاورز و دامدار هستند و همین سبب می شود هر روز ساعت ها کار سخت و طولانی داشته باشند. این مسئله عوارضی برای بافت اسکلتی و عظلانی بدن آنها ایجاد می کند. معمولا از پا درد و کمر درد گله داشتند. برای چند نفر از آنها عمل جراحی کمر تجویز شده بود. این برای یک روستایی که مدام باید مسیری مالرو را طی کند و استراحت پزشکی پس از عمل هم چندان برایش ممکن نیست واقعا سخت است. سعی کردم اول آنها را با طب سوزنی آشنا و اعتمادشان به این شیوه طب را جلب کنم. بعد هم اقدامات لازم انجام شد. به مرور زمان دردشان کم شد. امیدوارم برای چنین مناطقی امکانات کاردرمانی و فیزیوتراپی تخصصی دائمی یا در قالب اردوهای جهادی فراهم شود. آنها می توانند برای بهره مندی از طب عمومی به شهر بروند اما باید خدمات تخصصی درمانی را برایشان فراهم کرد.»