توقف «مسکن مهر»؛ درجازدن «مسکن اجتماعی»/اصل ۳۱ چه می‌شود؟

شعار «مسکن ارزان» روحانی در سال ۹۲
پس از روی کارآمدن دولت یازدهم، اعلام شد صرفا واحد‌های نیمه کاره پروژه مسکن مهر تکمیل خواهد شد و برای تحقق شعار انتخاباتی «مسکن ارزان»، از «مسکن اجتماعی» سخن به میان آمد. با گذشت ۵ سال، قضاوت در این حوزه، پیچیده به نظر نمی‌رسد.

وعده اتمام مسکن مهر تا پایان دولت یازدهم
رئیس‌جمهور در ۱۲ دی ۹۵ در ماه‌های پایانی دولت یازدهم در جریان یک گفت‌و‌گوی تلویزیونی، ضمن انتقاد مجدد از پروژه مسکن مهر و نبود امکانات جانبی در مناطقی که ساختمان‌های این پروژه ساخته شده، گفت: با وجود تمام مشکلاتی که در رابطه با مسکن مهر وجود دارد، این پرونده تا پایان دولت یازدهم بسته می‌شود.

۷ ماه زمان برای تکمیل ۷ درصد
در همان مقطع دی‌ماه ۹۵، «احمد اصغری مهرآبادی»، قائم مقام وزیر وقت راه و شهرسازی، اعلام کرد که پیشرفت فیزیکی واحد‌های باقی‌مانده مسکن مهر، ۹۳ درصد است؛ یعنی دولت یازدهم برای به اتمام رساندن ۷ درصد باقی مانده از مراحل تکمیل واحد‌های پروژه مسکن مهر، ۷ ماه زمان داشت.

بنا به اظهارات «علی نیکزاد» وزیر پیشین راه و شهرسازی، از دو میلیون و ۱۸۰ هزار واحد مسکن مهر، یک میلیون و ۱۸۰ هزار واحد در دولت دهم تحویل قطعی شد و واحد‌های باقی مانده با پیشرفت ۷۰ درصدی به دولت یازدهم واگذار شدند.

علی‌ایحال، دولت یازدهم نیز در مرداد ۹۶ به پایان رسید، اما خبری از تکمیل واحد‌های مسکن مهر نشد.

وعده آخوندی در جلسه رأی اعتماد
۲۸ مرداد ۹۶، عباس آخوندی وزیر مستعفی راه و شهرسازی، در جریان جلسه رأی اعتماد در مجلس، ضمن تکرار انتقاداتش از پروژه مسکن مهر، گفت: «کل واحد‌های باقی مانده مسکن مهر بیش از ۹۰ هزار نیست که آن‌ها هم تمام خواهد شد».

روحانی: تا پایان سال ۹۶ پروژه مسکن مهر تکمیل می‌شود
در دوم بهمن ۹۶ در شرایطی که حدود ۷ ماه از روی کار آمدن دولت دوازدهم -دولت دوم روحانی- می‌گذشت، رئیس‌جمهور در یک گفت‌و‌گوی تلویزیونی، این بار اعلام کرد که تا پایان سال ۹۶ پروژه مسکن مهر تکمیل می‌شود.

سال ۹۶ هم به پایان رسید، اما خبری از تکمیل و تحویل واحد‌های مسکن مهر به اقشار عمدتا کم درآمدی که خانه دار شدن و رهایی از سختی مستاجری برای‌شان آرزو بود، نشد.

اتمام مسکن مهر در سال ۹۷ هم محقق نمی‌شود
در مرداد ۹۷، وزارت راه و شهرسازی طی گزارشی با اشاره به یکی از شهر‌های جدید اطراف تهران، اعلام کرد که تا پایان سال ۹۷، قریب به ۱۵ هزار واحد مسکن مهر در این شهر جدید افتتاح می‌شود. این امر در حالی بود که بنا به آمار مندرج در همان گزارش وزارت راه و شهرسازی، در شهر مزبور، بیش از ۲۹ هزار واحد مسکن مهر نیمه کاره، رها شده است.

به بیان دیگر، حتی اگر وعده تکمیل ۱۵ هزار واحد مسکن مهر در آن شهر جدیدِ اطرافِ تهران، تا پایان سال ۹۷ نیز تحقق یابد؛ حدود ۱۵ هزار واحد مسکن مهر دیگر در آن منطقه باقی می‌ماند، که مشخص نیست قرار است در چه سالی تکمیل شوند. باید توجه داشت که این تنها وضعیت یک منطقه، آن هم در حوالی پایتخت است!

استعفای وزیری که قول داده بود ۹۰ هزار واحد باقی مانده مسکن مهر را تکمیل کند
اواخر مهرماه ۹۷، عباس آخوندی از تصدی وزارت راه و شهرسازی دولت دوازدهم استعفا داد هرچند از برکناری او هم حرف به میان آمد. او در مراسم تودیع خود اعلام کرد که به افتتاح نکردن واحد‌های مسکن مهر در دوران وزارتش افتخار می‌کند. این در حالی است که وی یکسال پیش در جلسه رأی اعتمادش در پیشگاه وکلای ملت در دفاعیه‌ای که نوعی سوگندنامه تلقی می‌شد، گفته بود، «از مسکن مهر ۹۰ هزار واحد باقی مانده که آن را هم تکمیل می‌کنم».

چه خبر از «مسکن اجتماعی»؟!
اما اگر مواضع مسئولان دولت‌های یازدهم و دوازدهم در سختی کار تکمیل پروژه‌های مسکن مهر به سبب نبود زیرساخت‌های لازم در مناطقی که ساختمان‌های این پروژه بالا رفته است را بپذیریم؛ می‌رسیم به وعده خود آن‌ها برای تامین نیاز مسکن مردم و پروژه‌ای موسوم به «مسکن اجتماعی».

۲۱ آذر ۹۵، کمیسیون زیربنایی دولت، طرح مسکن اجتماعی را تصویب کرد و مقرر داشت که دولت تا سال ۱۴۰۰، سالانه از احداث ۱۰۰ هزار واحد مسکونی در کشور، حمایت مالی و تسهیلاتی کند.

تصویب طرح مسکن اجتماعی در هیئت دولت، بیش از یکسال به طول انجامید و سرانجام در بهمن ۹۶، این طرح در جلسه هیئت دولت تصویب شد.

در یکی از بند‌های طرح مسکن اجتماعی، تصریح شده بود که بانک عامل تعیین شده از سوی بانک مرکزی باید نسبت به اعطای تسهیلات تا دو برابر سقف اعلامی، به زمینداران متمایل به ساخت مسکن استیجاری و طرف قرارداد با بنیاد مسکن، اقدام کند.

هیچ واحد مسکونی در قالب مسکن اجتماعی ساخته نشده است
با وجود این، علیرضا تابش رئیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، چندی پیش گفت:زهیچ واحد مسکونی در قالب مسکن اجتماعی ساخته نشده است؛ قرار بود بانک مرکزی ۲۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای مسکن اجتماعی اختصاص دهد که این اتفاق نیفتاد.

اما عدم پیشرفت پروژه مسکن مهر و درجا زدن پروژه مسکن اجتماعی، موجب شده تا بازار مسکن با کمبود ۶۰ درصدی مواجه شود. برآورد‌ها نشان می‌دهد برای تامین نیاز بازار باید سالانه یک میلیون واحد مسکونی ساخته شود؛ این در حالی است که در سال ۹۶ فقط ۴۰۲ هزار واحد مسکونی تکمیل و به بازار عرضه شد.

اگر به این کمبود، روند صعودی نرخ مسکن را هم اضافه کنیم، بیشتر به عمق شرایط نا‌‎مطلوب بازار این نیاز اساسی مردم پی می‌بریم. بنا بر آمار رسمی دولت، قیمت مسکن در یک سال گذشته حدود ۷۳ درصد افزایش داشته است.

با توجه به شرایط موجود و موارد مطرح شده در بالا، دولت باید بیش از ۵ سال گذشته، نسبت به بهبود وضعیت مسکن اقشار کم درآمد و سروسامان دادن به بازار مسکن، اهتمام داشته باشد.