لزوم تکریم و تجلیل از ۴۰ سالگی برای عمرجویان ۱۰۰ سالگی به بالا

به گزارش قائم آنلاین، چهل‌ساله‌ها معمولا در اوج عقلانیت هستند. از هیجانات روز عبور کرده و کمتر درگیر احساسات می‌شوند. همزمان با فروکش کردن تصمیمات ناپخته ایام جوانی، چهل‌ساله‌ها از رخوت سنین بالاتر هم دور هستند.

در واقع هم عاقلانه تصمیم می‌گیرند و هم هنوز جسارت لازم برای تحول و پیگیری اهداف خود را دارند. نه آنقدر جوانند که ندانند چه می‌کنند و نه آنقدر پیر شده‌اند که دیگر انرژی کافی برای تحول را نداشته باشند.

 

 ۴۰عددی مقدس
همواره از ۴۰ در مباحث و علوم اعداد و رقوم شناسی به عنوان یکی از اعداد راز آلود و مقدس نام برده می‌شود.

عدد ۴۰ در علوم اسلامی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد و در قرآن کریم در چهار آیه با موضوع متفاوت به آن اشاره شده است.

به عنوان نمونه در آیه ۱۵ سوره احقاف از ۴۰ سالگی انسان یاد شده و اینکه خداوند به همه انسان ها درباره نیکی به پدر و مادر سفارش می‌کند.

نکته قابل اشاره در ارتباط با عدد ۴۰، بعثت پیامبر مکرم(ص) در این سن بود و ایشان نبوت خود را از ۴۰ سالگی آغاز کردند.
بسیاری از صاحبنظران

از ۴۰ سالگی به عنوان اوج بلوغ شخصیتی افراد یاد می‌کنند و تصریح دارند که آدم در این سن به کمال خود می‌رسد.

چهل در آسمان ادب ایران زمین
عدد چهل در سپهر فرهنگ و ادب ایرانیان زمین نیز نمود خاص خود را یافته آنگونه که سعدی در گلستان می سراید:
اگر چهل ساله را عقل و ادب نیست
به تحقیقش نشاید آدمی خواند

برای درک عمیق‌تر از موضوع سن ۴۰ سالگی نظر دکتر افشین طباطبایی نویسنده، روانشناس و پژوهشگر مسایل اجتماعی را با هم مرور می‌کنیم:

 ۴۰ سالگی نقطه عطف زندگی انسان
وی می گوید: پیامبر اکرم(ص) در سن ۴۰ سالگی به پیامبری مبعوث شدند، در واقع این سن نقطه عطفی در زندگی انسان است.

طباطبایی می افزاید: تاریخ نویسان، ادبا، فلاسفه و عرفا همگی این سن را سرآغاز تغییرات و تحولات می‌دانند و آن را به بسیاری از تغییرات اجتماعی در زنان و مردان بسط داده‌اند.

این نویسنده پژوهشگر مسایل اجتماعی، تغییرات در انسان را سرآغازی برای پختگی دانسته و می گوید: انسان وقتی به این سن می‌رسد، در حال فاصله گرفتن از دوران جوانی و ورود به دوران میانسالی است و دیگر هیجانات و شور جوانی را ندارد.

 

 ۴۰ سالگی آغاز تغییر است
وی می‌گوید: وقتی زن یا مردی به سن ۴۰ سالگی می رسند، دیگر آنها افرادی پخته و با تجربه هستند که ارتکاب اشتباه و رفتارهای دور از شان از آنها بعید است.

طباطبایی ادامه می دهد: اما در فرهنگ ما باب شده، وقتی فردی که به سن ۴۰سالگی می رسد و حرکاتی خارج از عرف و عقل انجام می دهد، از عبارت «دوران چهل چهلی» برای او استفاده می کنند.

این پژوهشگر مسایل اجتماعی با بیان اینکه استفاده از برخی ضرب المثل‌ها ناشی از فرهنگ

عوام است، می‌افزاید: دوران چهل چهلی یکی از این ضرب‌المثل‌هاست که کاربردی اشتباه دارد، زیرا از آن در وقتی استفاده می‌شود که فردی دست به کارهای نامعقول و نامتناسب با سن و سال خود می‌زند.

طباطبایی می‌گوید: «چهل چهلی» یعنی خل بازی که به یک فرهنگ تبدیل شده و باید از آن پرهیز کرد زیرا این سن، سن پختگی و رشد عقلی است.

وی با بیان اینکه این ضرب‌المثل بیشتر درباره مردان استفاده می شود، تصریح می کند: این افراد با ورود به این سن با وجود داشتن فرزند و خانواده دچار افسردگی روحی می شوند، همان چیزی که در علم روانشناسی از آن به عنوان یائسگی مردانه یاد می‌شود.

* تازه دوره چهل چهلیش رسیده، عبارتی طنز است
طباطبایی می گوید: برخی مواقع در باره شخصی گفته می شود، «چه کسی گفته طرف پیر شده، تازه اول چهل چهلیشه» در حالیکه این مساله یک طنز است زیرا در فرهنگ اصولی و دینی و ادبی ۴۰ سالگی سن پختگی است، همانطور که پیامبر(ص) هم در این سن مبعوث شدند.
وی می‌افزاید: این نشان می دهد ۴۰ سالگی سن پختگی مردان است.

 

سخن آخر اینکه، انسان در هر دوره از رشد خود با خصوصیاتی همراه است که او را در مسیر تکوین و خودشکوفایی یاری می‌کنند.
انسان تا پیش از رسیدن به ۴۰ سالگی، آزمون و خطاها را سپری کرده و با ورود به سن پختگی، کمتر اشتباهی از وی پذیرفته می شود، گرچه این امر نیز برای عده ای صادق نیست و هستند انسان هایی که بر گرد مدار غلط می‌گردند.
به هر حال دوران کودکی، میانسالی و پیری انسان‌ها

مشتمل بر لحظات نابی است که چون ابرها در حرکتند و گرچه اکنون جوی نیست که بر کنار آن نشست و گذر عمر را دید، اما بد نیست گذشته را به فراموشی سپرد و غم آینده را نخورد و
چنانچه مرحوم سهراب سپهری سروده که «زندگی آبتنی کردن در حوضچه اکنون است»، «آن» و «اکنون» را غنمیت شمرد و در جستجوی خوشی و کامروایی بود.

وی در پایان گفت :  مهم‌ترین چالش کنونی ایجاد فاصله میان مردم و مسئولان کشوری است چراکه بروز اعتراضات اخیر به خوبی  نشان داد که ما از اهداف‌مان فاصله گرفته به بیراهه می رویم و باید تمام تلاش‌مان را برای نگه داشتن مردم  در صحنه‌های مختلف کشور و همراهی با نظام انجام دهیم.

 چهل، یعنی پختگی و نخبگی
چهل سالگی در فرهنگ و سنت ما سن متفاوتی بوده است.در این سن نگاه جامعه به مردان عوض می شده و آنان را به جمع پختگان و کامل مردان می‌پذیرفته‌اند. البته در شرایط امروز اوضاع کمی تا قسمتی فرق کرده و ممکن است ورود به دهه چهارم عمر با نوعی دلخوری همراه باشد. جدا از خانم‌ها که گفته می‌شود نسبت به اوج گرفتن منحنی سن‌شان حساس‌اند ، مردان نیز گاهی با این پدیده به سادگی کنار نمی آیند. آنها در این برهه یا احساس کمال و پختگی می کنند و طریق عقل در پیش می گیرند یا یکباره به این صرافت می افتند که ” ای دل شباب رفت و نچیدی گلی ز عیش…”آن وقت ممکن است به سبکسری‌هایی رو بیاورند که در اصطلاح عامه بدان “چلچلی کردن ” می‌گویند! البته تجربه ثابت کرده که این تخته گاز رفتن‌ها چندان دوامی ندارد و اغلب  دیر یا زود به این نتیجه می رسند که

باید از این اعمال مذبوحانه! دست بردارند و خلعت شیب را چو تشریف شباب آلوده نسازند!

 

به عقیده حکمای پیشین، از جمله ملاصدرا ، نفس آدمی از نخستین مراحل ، یعنی از مرحله جنینی که نبات بالفعل و حیوان بالقوه است ،مراحلی را طی می کند تا به بلوغ معنوی می رسد و این مرحله غالبا در حدود چهل سالگی اتفاق می افتد. بسیاری از مفسران در ذیل آیه ” حتی اذا بلغ اشدّه و بلغ اربعین سنة”[احقاف:۱۵] به این نکته اشاره کرده‌اند. پیامبر اسلام (ص ( و غالب انبیاء در همین سن به پیامبری مبعوث شده‌اند. در روایات اسلامی  گاه با چنین مضمونی بر می خوریم : ” آن که قدم به چهل سالگی نهد و عصا در دست نگیرد ، خدا را عصیان کرده است” که اهل دل آن را به عصای احتیاط و متانت تعبیر می کنند نه عصای معمولی!سعدی در رسائل فارسی خویش روایتی بدین مضمون آورده است:

” هر آن کس که در این سرای فتور و متاع غرور که تو او را دنیا می خوانی، سال او به چهل برسد و خیر او بر شرّ او غالب نگردد و طاعت او بر معصیت راجح نیاید ، او را بگوی که رخت برگیر و جانب دوزخ گیر!”

جالب است بدانیم  چهل سالگی و سالهای نزدیک به آن سن اوج گیری خلاقیت هنری است و بسیاری از نویسندگان بهترین آثارشان را در محدوده همین سالها آفریده‌اند .به عنوان مثال تولستوی جنگ و صلح را در چهل سالگی منتشر کرده و مارکز صدسال تنهایی را در سی و هفت سالگی نوشته است و کافکا وقتی در می گذشت چهل و یک سال داشت.

چهل در ادب پارسی
سخنوران ادب فارسی نیز بارها از چهل سالگی به عنوان سن کمال یاد کرده‌اند. ناصر خسرو ، چنان که در مقدمه سفرنامه آمده ، در پی خوابی که در چهل سالگی می‌بیند، با خود می گوید:” از خواب دوشین بیدار شدم، اکنون باید که از خواب چهل ساله نیز بیدار شوم.” و بدین ترتیب سفری هفت ساله را آغاز می‌کند. او

در دیوان خویش آورده است:

بنگر که کجا می روی ای رفته چهل سال
چون آب سوی جوی ز بالا سوی محشر

فردوسی سن چهل را طلایه دار پیری می شمارد:

چو سن جوان برکشد تا چهل
غم روز مرگ اند آید به دل

حکیم گنجه وقتی در آستانه چهل سالگی مخزن الاسرار را می سرود منتظر نقد چهل سالگی بود تا با وجود آن نزاع طبیعت و عقل را در وجود خود پایان یافته ببیند:

طبع که با عقل به دلالگی ست
منتظر نقد چهل سالگی ست

تا به چهل سال که بالغ شود
نقد سفرهاش مبالغ شود

یار کنون بایدت افسون مخوان
درس چهل سالگی اکنون مخوان

گفته اند که مولوی  تا سن چهل و تا پیش از دیدار با شمس شعری نسروده بود و مجموعه حدود هفتاد هزار بیتی دیوان کبیر و مثنوی حاصل سالهای پس از چهل اوست. این حکیم عارف در دفتر سوم مثنوی مراحل تکامل انسان را تا چهل سالگی  به شیوه اهل حکمت شرح داده و در بخشی  از همین دفتر آورده است:

آدمی را اندک اندک آن همام
تا چهل سالش کند مرد تمام

سعدی در بوستان چهل سالگان را از دست و پا زدن بیهوده منع کرده است:

اگر در جوانی زدی دست و پای
در ایام پیری بهش باش و رای

چو دوران عمر از چهل درگذشت
مزن دست و پا کابت از سر گذشت

نشاط از من آن گه رمیدن گرفت
که شامم سپیده دمیدن گرفت

بباید هوس کردن از سر به در
که دور هوسبازی آمد به سر!

اما حافظ پس از چهل سال هنوز نگران گردش چشم نگار بوده است :

علم و فضلی که به چل سال دلم جمع آورد
ترسم آن نرگس مستانه به یغما ببرد!

نکته آخر اینکه در تاجیکستان و برخی نقاط دیگر به سبب آنچه گذشت ، چهل سالگی را جشن می گیرند که اقدام بسیار زیبا و با مفهومی است.

 ختم‌الکلام
پژوهش‌ها در این باره تصویری از این دهۀ زندگی ترسیم می‌کنند که دارای مشخصه‌های ثبات روزافزون و همچنین تغییرات مهم است. برخی از پژوهش‌ها ۳۵ سالگی را بهترین سن دانسته و ۳۳ سالگی را سال شروع خوشبختی و شادی واقعی می‌دانند. اکثر افراد بالای صدسال، بهترین دهۀ زندگی خود را دهۀ چهارم آن دانسته‌اند.