ظریف با برجام مساله هسته‌ای را به مساله‌ای بزرگ‌تر تبدیل کرد

به گزارش قائم آنلاین، مهدی محمدی کارشناس و تحلیلگر مسائل سیاسی در گفتگو با ماهنامه مثلث، آینده سیاسی محمد جواد ظریف را بررسی کرده است. مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:

١- آیا می توان گفت عصر دکتر ظریف به پایان رسیده یا وی ظهور مجدد خواهد کرد؟ اگر معتقدید به پایان رسیده، دلایل آن چیست؟

* من معتقدم این عصر اساسا هرگز شروع نشده و کل داستان یک سوء تفاهم بوده است. آقای ظریف روزی وارد دولت شد که اساسا سودای ماندن در ایران را هم از سر بیرون کرده بود. آنطور که من شنیدم کارهای کنسولی را هم انجام داده بود و می خواست به طور کامل در بیرون ایران زندگی کند که به یکباره به او گفتند بیاید و وزیر خارجه بشود! شما تصور کنید چنین فردی باید چه گذار بزرگی درون وجود خودش بکند که با محاسن تراشیده از فرودگاه برگردد و بشود وزیر خارجه دولت. ایشان از همان روز اول سعی کرد ترکیبی از سه ویژگی حرفه ای گری، شناخت جهان و نفی گذشته را به نمایش بگذارد. مقصود از حرفه ای گری تلاش برای تحقق عملی این ایده بود که زبان جهان را می فهمند و راه حل هایی برای مسائل بغرنج دارند که تا قبل از آن به آن بی اعتنایی شده است. این ایده ولی در عمل درست پیش نرفت و آقای ظریف عملا تبدیل شد به نماینده نگرانی غرب در ایران و از مقطعی به بعد سخنگو و توجیه کننده بدعهدی های آنها شد.

در واقع ظریف مسئله هسته ای را با برجام حل نکرد بلکه آن را به مسئله ای بزرگ تر تبدیل کرد که حالا دیگر هیچ کس نمی توانست آن را حل کند. از آن طرف، ظریف نتوانست شناخت ادعایی خود از جهان را به یک فرصت برای حل مسائل ایران در خارج تبدیل کند. باز اتفاقی که در عمل افتاد این بود که او به سرچشمه نوعی ایدئولوژی امریکا گرایی و اروپا گرایی تبدیل شد که راههای دیگر را به روی سیاست خارجی ایران بست و کل جهان را در دشمنان ایران خلاصه کرد. ظریف در نفی گذشته هم بسیار رادیکال عمل کرد. یکی از اشتباه های بسیار بزرگ او این بود که به بخشی از پروژه سیاست داخلی روحانی تبدیل شد و عملا سیاست خارجی را به ابزاری برای سیاست داخلی حسن روحانی تبدیل کرد. به همین دلیل از یک جایی به بعد داخلی ها فهمیدند نمی توانند به او به طور کامل اعتماد کنند و خارجی ها هم به طمع افتادند که به دلایل سیاست داخلی ظریف در مقابل هیچ باج خواهی ایستادگی جدی نخواهد کرد و هر امتیازی را می توان از او گرفت.

٢- ظهور مجدد دکتر ظریف را در چه فضا و شرایطی می توان متصور بود؟

* این بسیار سخت است ولی غیرممکن نیست. ببینید آقای ظریف سیاست خارجی را که تصور می شد مهم ترین برگ برنده دولت روحانی است به مهم ترین نقطه ضعف آن تبدیل کرده است. الان همه جهان در این باره اتفاق نظر دارند که ترامپ به لحاظ راهبردی فرصت های بسیار ارزشمندی به ایران تقدیم کرده است. خب آیا آقای ظریف و تیم سیاست خارجی دولت توانسته این فرصت ها را به دستاورد برای سیاست خارجی ایران تبدیل کند. در هیچ کجا این اتفاق نیفتاده است. نه رد روابط با چین و روسیه، نه در منطقه –که این همه سرمایه ارزشمند در ان وجود دارد- نه در اروپا، نه در امریکای جنوبی و نه حتی در خود امریکا. اتفاقی که افتاده این است که آقای ظریف و دوستانشان دارند کم و بیش همان حرف های تیم ترامپ را در داخل تکرار می کنند.

شما به همین نمونه اخیر نگاه کنید. درست در زمانی که دنیا می خواهد ایران را به پولشویی متهم کند آقای وزیر خارجه می آید می گوید ایران پر از پولشویی است؟ معنای این حرف از زبان این فرد در این مقطع چیست؟ نشانه همراهی با چه کسی و هدف قرار دادن چه کسی است؟ این نشان دهنده این است که ظریف گرفتار نوعی دگماتیسم شده و این با عصبانیتی که همیشه از ایشان دیده ایم تلفیق شده و دارد کار را به جاهای باریک می کشاند.

من فکر می کنم از این مسئله نباید کوتاه آمد. بالاخره آقایان مدعی هستند اسراییل در اروپا در حال توطئه است که روابط ما را با اروپا خراب کند، بعد خودشان می آیند یک چنین هدیه بزرگی به ترامپ و صهیونیست ها می دهند. یک بار باید تکلیف معلوم شود که انتهای داستان چیست. البته آقای ظریف می تواند یک ظهور مجدد داشته باشد به شرط اینکه کلا ریل عوض کند و یک سیاست خارجی مقاومتی را پیگیری کند. اتفاقا از ناحیه کسی چون او در مقابل فردی مانند ترامپ این فرمول جواب می دهد ولی من امیدی ندارم که دوستان بتوانند این موضوع را درک کنند.

۳- ریاست جمهوری شخصی چون ترامپ در امریکا تاچه حد بر کمرنگ شدن ظریف و اقداماتش در حوزه سیاست خارجی از جمله برجام نقش داشت؟

* اثر مهمی نداشته است. اتفاقا ظهور ترامپ یک فرصت جدی به ظریف داد برای اینکه بتواند در جهان برند شاخصی از خود عرضه کند اما او در این کار موفق نبود. ظریف سیاست خارجی ایران را به یک شعبه فرعی از سیاست خارجی دموکرات ها در امریکا تبدیل کرد و نتوانست حتی در منطقه درکی درست از قدرتی که حاصل آمده به دست بیاورد. من فکر می کنم دوران ظریف به پایان خواهد رسید و او هنوز قادر نخواهد بود دریابد که سیاست خارجی کشوری مانند ایران در منطقه ای چنین آشوب زده باید از چه راهبردهایی تبعیت کند. انتهای چیزی که به ذهن دولت می رسد این است که با سعودی مذاکره کند. بنابراین معتقدم ترامپ به تیم ظریف یک فرصت طلایی داد اما این فرصت را سوزاندند.

۴- آینده برجام چه ارتباطی با آینده سیاسی ظریف دارد؟

* این دو به شدت به هم گره خورده است. ظریف یا نباید آینده خود را چنین محکم به آینده برجام گره می زد یا اینکه باید می توانست آینده برجام را مدیریت کند. برجام اکنون آینده ای ندارد. گذشته اش هم از دست رفته است. هر چه جلوتر می رویم بیشتر روشن می شود که برجام آن چیزی نبود که گفته شده بود. این هم در زمان کوتاهی در حال رخ دادن است و مثلا اینطور نیست که چند دهه از برجام گذشته باشد و رازهای آن تازه در حال اشکار شدن باشد. من فکر می کنم آقای ظریف یک راه بی بازگشت را انتخاب کرده است. پروژه او که پروژه مصالحه با امریکا و صلح با سعودی است یک ماموریت غیرممکن است. راهی که آقای ظریف دارد می رود نشان می دهد او اگر هم آینده سیاسی برای خودش قائل باشد در بیرون ایران است نه در داخل ایران.

۵-  به نظرشما انتخابات ٩٨ ایران چقدر متاثر از مسائل سیاست خارجی خواهد بود؟

* خیلی بستگی دارد که شرایط به چه سمتی به پیش برود. من فکر می کنم جامعه ایرانی به طور فزاینده ای در حال رسیدن به این نتیجه است که مشکل نه در سیاست خارجی است و نه در اصل حاکمیت بلکه مشکل در این است که کسانی که اختیارات اجرایی دارند کار بلد نیستند و هر کدام که سر کار می ایند از یک جایی به بعد منافع و ایدئولوژی خودشان را برای منافع مردم و ارزش های آنها ترجیح می دهند. به این معنا ما به سمت دیپلماسی زدایی شدن از سیاست داخلی پیش می رویم و اینکه یک نفر از راه برسد و بگوید من در خارج معجزه ای می کنم و در داخل مشکلات یک شبه حل می شود دیگر حرفی نیست که مردم خیلی روی آن حساب کنند. یکی از لطف هایی که ظریف در حق این کشور کرد این بود که نشان داد حتی از طریق دوستی ورزیدن با امریکا هم نمی توان به جایی رسید. من گمان می کنم جامعه در حال عبور از الگوی ظریف و نزدیک شدن به الگوی کسانی است که به دنیا به زبان دنیا حرف می زنند یعنی زبان زور و اقتدار.