چه کسی جانشین کی روش می‌شود؟

حسین صدقیانی و جیمز گیبل انگلیسی بعنوان اولین مربیان داخلی و خارجی تاریخ فوتبال ما نام‌شان ثبت شده است.

با رفتن کارلوس کی‌روش یک لیست بلند و بالایی از مربیان سرشناس برای حضور شانزدهمین مربی خارجی روی نیمکت تیم ملی فوتبال ما در فضاهای مجازی و حتی نشریات آورده شده که با نگاهی به این اسامی‌ها خواهید فهمید هیچ‌یک از آنها را هرگز در فوتبال ما که فاقد امکانات اولیه است و اصل مشکل از ساختار بوده، نه مربی در کشورمان نخواهید دید.

این نام‌ها در واقع یک نوع عوام‌ فریبی است تا پوششی باشد بر ضعف سازمان ورزش کشور. حالا همه منتظر هستند تا ببینند چه کسی جانشین کارلوس کی‌روش می‌شود؟

**بازی با نام‌های بزرگ

مازیار ناظمی مدیر روابط عمومی وزارت ورزش در لیست بلند و بالای خود پس از باخت مقابل ژاپن، ژوزه مورینیو، یورگن کلینزمن، زین‌الدین زیدان، لورن بلان و هروه رنار نام برد و در توییت خود نوشت آنها در صف مذاکره با فدراسیون فوتبال ایران هستند!

ناخواسته یاد گزینه‌های سال‌های نه چندان دور افتادیم که نام مربیانی نظیر؛ کارلوس آلبرتو پریرا، بورا میلوتینوویچ، ادو لاتک، اسوالدو آردیلس، وینفرد شفر، جووانی تراپاتونی، دیک ادووکات، پیتر رید، فن مارویک، رود گولیت، آبل براگا و زدنیک زمن برده شد، اما هرگز پای‌شان به ایران باز نشد.

** ملیت ۱۵ مربی خارجی

ملیت ۱۵ مربی خارجی که در ۷۷ سال گذشته هدایت تیم ملی کشورمان را بر عهده گرفته‌اند؛ انگلیسی، اتریشی، مجارستانی، یوگسلاوی سابق، شوروی سابق، ایرلندی، کرواسی، برزیلی، آلمانی و پرتغالی بوده که در اینجا قصد داریم حضور هر یک از آنها با نحوه و نوع قراردادشان با فدراسیون فوتبال را مورد کنکاش قرار دهیم.

** گیبل، بدون انجام بازی!

آلفرد جیمز گیبل در سال ۱۳۲۷ با حقوق هفتگی ۲۰ لیره استرلینگ انگلیس که با نرخ آن روز دریافتی او ماهیانه ۱۱۰۰ تومان می‌شد، به ایران آمد و خبر حضور این مربی انگلیسی در دو هفته نامه تربیت بدنی چاپ شد تا نام او بعنوان اولین مربی خارجی تیم ملی ثبت شود.

در دوره گیبل تیم ملی هیچ بازی‌ای را انجام نداد و او تنها در شهرهای مختلف کلاس‌های آموزشی برگزار کرد و در مرداد همان سال ایران را ترک کرد. متن قرارداد اولین سرمربی خارجی فوتبال ایران دارای نکات جالبی است که عیناً نقل می‌شود:

طرفین پیمان: ۱-انجمن ملی تربیت بدنی ایران ۲- آقای آلفرد جیمز گیبل

انجمن ملی تربیت بدنی ایران برای مدت یک‌سال از تاریخ ورود به تهران با استخدام آقای گیبل به سمت مربی فوتبال موافقت دارد. انجمن حق دارد که این پیمان را برای مدت ۲ سال دیگر تمدید کند، به شرطی که تغییر و تبدیل شرایط آن را ۸ ماه قبل اطلاع دهد.

حقوق نامبرده به قرار هفته‌ای ۲۰ لیره استرلینگ انگلیس از تاریخ شروع به کار خواهد بود.

پرداخت کلیه هزینه‌های سفر آقای گیبل در مورد ماموریت‌های نامبرده به سمت مربی فوتبال شامل هزینه سفر رفت و برگشت او و همسرش از لندن به ایران بر عهده انجمن تربیت بدنی خواهد بود. وظایف آقای گیبل مراقبت از تیم‌های ملی فوتبال و انجام وظیفه تحت نظر فدراسیون فوتبال به سمت مربی خواهد بود.

نامبرده موظف است که با فدراسیون فوتبال همکاری نموده و تشکیل کلاس‌های فوتبال را بر عهده گیرد. کلیه دستوراتی که از طرف انجمن تربیت بدنی راجع به کارهای فوتبال صادر می‌گردد، باید بوسیله این مربی اجرا شود.

طرفین این پیمان در صورت لزوم می‌توانند فدراسیون فوتبال انگلیس را حَکم قرار دهند. قرارداد او با فدراسیون فوتبال، شفاف ترین قرارداد در تاریخ فوتبال ایران بوده است.

** مایوفسکی و بر پایی کلاس‌های آموزشی

۱۷ سال بعد از رفتن گیبل در فروردین ۱۳۳۴ ادموند مایوفسکی اتریشی با قراردادی معادل ۱۰۰۰ مارک که با نرخ آن روز دریافتی او ماهیانه ۲۰۰۰ تومان می‌شد، بعنوان دومین سرمربی خارجی تیم ملی انتخاب شد و در چند مسابقه غیر رسمی هدایت تیم ما را بر عهده گرفت.

این مربی اتریشی تیم‌های منتخب تهران، منتخب مدارس و دانشگاه تهران را تمرین داد و کلاس‌هایی آموزشی برای مربیان و بازیکنان شهرستانی بر پا کرد. مایوفسکی تیم منتخب تهران را در برابر تیم ویکتوریا برلن در تهران و تورنمنتی دوستانه در شوروی رهبری کرد.

او بعد از یک سال و نیم فعالیت در تهران، از ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۷، شش ماه پیش از اتمام قراردادش، به سبب اختلاف با مسئولین فدراسیون وقت، به کشور خود بازگشت.

** مساروش، ناکام در هدایت ایران

ژوزف مساروش مجارستانی در مرداد ۱۳۳۶ به تهران آمد و به مدت ۲ سال سرمربی تیم ملی بود. در تیم ملی به همراه این مربی در بازی‌های آسیایی ۱۹۵۸ و مقدماتی جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۰ شرکت کرد که توفیقی به دست نیاورد.

دورانی که او سرمربی تیم ملی ما بود، دوران آماتوری فوتبال ایران بوده و با شکست‌های پی در پی مقابل تیم‌های هند و پاکستان که شکست ۴ بر یک برابر پاکستان یکی از بدترین باخت‌های تاریخ فوتبال ما بود، از راهیابی به دور نهایی جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۰ باز ماند.

تنها دستاورد بزرگ او، برتری ۳ بر صفر برابر اسرائیل بود که در آن زمان قدرت شماره یک فوتبال آسیا به حساب می‌آمد.

** سوچ و نایب قهرمانی در آسیا

گئورکی سوچ، این مربی مجارستانی در سال ۱۳۴۴ هدایت تیم ملی را عهده دار شد و با تیم ملی در بازی‌های آسیایی ۱۹۶۶ بانکوک به مقام دوم دست یافت. مبلغ دریافتی سوچ ۳۰ هزار تومان به اضافه ماهانه ۵۰۰ تومان بود. تیم تحت هدایت این مربی مجاری در خشن‌ترین تورنمنت فوتبال آسیا دو بار مغلوب برمه شد.

** رایکوف، بهترین مربی خارجی

زدراکو رایکوف بازیکن و سرمربی یوگسلاوی سابق بود که در سال ۱۳۴۷ با قراردادی ۲ ساله با فدراسیون فوتبال ایران به سمت سرمربی‌ تیم‌های ملی جوانان و بزرگ‌سالان ایران منصوب شد.

او با تیم ملی در جام دوستی در سال ۱۳۴۷ نتایج خوبی گرفت، اما در سال ۱۳۴۸ در جام اکو عملکرد خوبی نداشت و به ترکیه باخت، اما در رده جوانان در همین سال به مقام سومی مسابقات جوانان آسیا در تایلند رسید.

سال ۱۳۴۹ در دوره بعدی بازی‌های قهرمانی جوانان آسیا که در فیلیپین برگزار شد، فدراسیون فوتبال تیمی ناخالص را راهی مسابقات کرد که در مرحله یک چهارم نهایی به کره جنوبی باخت و حذف شد.

** آموزش تمرینات جدید

فوتبال ایران را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: قبل از رایکوف و بعد از رایکوف. پیش از رایکوف تنها بازی کردن مهم بود. بازیکنان در تمرینات به دویدن دور زمین و نرمش کردن اکتفا می‌کردند و در مدرن‌ترین حالت پشت سر هم صف می‌کشیدند و به تمرین شوت می‌پرداختند و در نهایت ۱۱ به ۱۱ بازی می‌کردند.

رایکوف تمرینات را در فوتبال ایران دگرگون کرد. در تمرین این مربی، گرم کردن و نرمش از بدن‌سازی جدا بود. او تمرینات فیزیکی را یکی از پایه‌های اصلی تمرین می‌دانست. رایکوف در بدن‌سازی استفاده از وزنه، هالتر و توپ مدیسن‌بال را رایج کرد.

او تمرین‌ها را به چند بخش تقسیم که در آن تمرین دفاع از تمرین حمله جدا بود و تمرین توپ‌گیری، با تمرین حفظ توپ تفاوت داشت. تمرین برای شوت‌زنی و گل‌زنی، یک رشته جداگانه بود که باید در شرایط بازی یا نزدیک به بازی اجرا می‌شد. رایکوف دریبل زدن را هم آموختنی می‌دانست.

او به‌ویژه در تیم جوانان ایران در هر روز تمرین دریبل زدن را از اصلی‌ترین بخش‌های تمرین قرار می‌داد. رایکوف برای سر زدن هم تمرینات ویژه‌ای در نظر گرفته بود و برای جاگیری در حالت دفاعی یا تهاجمی نیز بازیکنان را به تمرینات تازه‌ای وا می‌داشت. او تکل را هم آموزش می‌داد. او انواع توپ زدن و انواع استپ کردن را نیز در تمرینات تیمش اجرا کرد.

** رایکوف برای فوتبال ایران «برنامه تمرین» آورد

شیوه تمرینات رایکوف به گونه‌ای بود که بازیکنانش پس از طی یک دوره تمرینی، مهارت‌های تکنیکی، برتری‌های تهاجمی و قابلیت‌های دفاعی تازه‌ای پیدا می‌کردند. پیش از رایکوف، تمرین در فوتبال ایران هفته‌ای سه جلسه بود. تمرین روز پیش از بازی منع می‌شد. تمرین فردای بازی که امروز تحت عنوان ری‌کاوری انجام می‌گردد، ممنوع بود. برنامه برای تمرین وجود نداشت چرا که ضرورت نداشته و این مربی برای فوتبال ایران برنامه تمرین آورد.

تمرین اول هفته، تمرین روز دوم، تمرین روز سوم که اوج تمرین تاکتیکی بود و تمرین روز چهارم که با توجه بیشتر به مرور دستورهای حرکتی انجام می‌شد‌، تمرین روز پنجم که با اصل قرار دادن ضربه‌های آزاد و پرتاب اوت همراه بود، تمرین روز ما قبل مسابقه که یادآوری‌کننده وظایف روز مسابقه بازیکنان محسوب می‌گردد.

** نتو و تغییر سیستم

ایگور آلکساندرویچ نتو، کاپیتان پیشین تیم ملی شوروی سابق که به صورت حرفه‌ای در هاکی روی یخ نیز مربی‌گری می‌کرد، در سال ۱۳۴۹ سرمربی تیم ملی شد و در بازی‌های آسیایی ۱۹۷۰ بانکوک هدایت تیم ما را بر عهده گرفت و نتیجه جالب توجهی را کسب نکرد.

حقوق ماهیانه او ۶۰۰ دلار بود و فدراسیون فوتبال ماهیانه ۲۰۰۰ تومان نیز به عنوان هزینه اقامت به او پرداخت می‌کرد. در واقع او طی یک سالی که سرمربی تیم ملی بود ۸۰ هزار تومان دریافت کرد. مهم‌ترین کار او در تیم ملی کشورمان تغییر سیستم ۴-۲-۴ به سیستم ۴-۳-۳ بود.

** اوفارل، تاثیر گزارترین مربی ما

فرانک اوفارل ایرلندی که در سال ۱۳۵۳ سرمربی تیم ملی شد و ایران را قهرمان بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ کرد، ۵۰۰ هزار تومان دستمزدش بود که صدای همه مربیان داخلی را در آورده بود. حتی ناصر ابراهیمی در همان زمان در یک مصاحبه گفت: فرق بین اوفارل و مربیان ایرانی ۴۹۸ هزار تومان است!

بسیاری از کارشناسان فوتبال ایران، او را به عنوان بهترین و تاثیر گزارترین سرمربی تاریخ فوتبال کشورمان می‌دانند و آغاز باشکوه فوتبال ایران و مشهورترین مربی خارجی بود. اوفارل پس از ناکامی ایران در صعود به جام جهانی ۱۹۷۴ هدایت تیم ملی را بر عهده گرفت و ضمن کسب مدال طلای بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ تهران با تیم ملی به بازی‌های المپیک ۱۹۷۶ مونترال صعود کرد.

ماموریت این ایرلندی در ۲۴ شهریور ۱۳۵۳ تمام شد. پیش از رفتنش در رستوران ورزشگاه آزادی از همه وداع کرد. در متن خداحافظی‌اش کسی را جا نینداخت. مردم، بازیکنان، فدراسیونی‌ها وحتی رسانه‌ای‌ها را. دستیارانش حسن حبیبی، حشمت مهاجرانی و بهمن صالح‌نیا را مربیان بزرگی برای آینده فوتبال ایران خواند.

او تمام اطلاعات خود را در اختیار حشمت مهاجرانی گذاشت تا او با چیزهایی که از اوفارل یاد گرفته بود توانست با این تیم در المپیک مونترال بدرخشد و تیم ملی کشورمان برای اولین بار به جام جهانی راه پیدا کند.

** استانکو ناکام ماند

استانکو پوکله‌پوویچ کروات، بعنوان اولین مربی خارجی پس از انقلاب لقب گرفت. از مبلغ قرارداد او در سال ۱۳۷۳ هیچ اطلاعاتی در دسترس نیست. فعالیت استانکو در تیم ملی کوتاه بود و پس از ناکامی در بازی‌های آسیایی هیروشیما برکنار شد.

** ویرا و حماسه ملبورن

والدیر ویرا برزیلی در روزهای حساس مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۸ برای هدایت تیم فوتبال امید به ایران آمد، اما شکست ایران مقابل قطر و از دست رفتن شانس صعود مستقیم باعث شد تا داریوش مصطفوی به عنوان رئیس وقت فدراسیون او را به عنوان سرمربی تیم ملی منصوب کند.

ویرا در سه مسابقه پلی – آف هدایت تیم ملی را بر عهده داشت و با وجود پیروز نشدن، تیم ایران را با حماسه ملبورن به جام جهانی رساند.

** ایویچ، سرشناس‌ترین مربی تاریخ ما

تومیسلاو ایویچ در دی ماه ۱۳۷۶ با قرارداد ۴۰۰ هزار دلاری سرمربی تیم ملی شد که رقمی معادل ۷۰۰ میلیون تومان بود و رکوردی در تاریخ فوتبال ایران به حساب می‌آمد. به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران، ایویچ سرشناس‌ترین مربی خارجی می‌باشد که تاکنون به ایران آمده است.

او اندکی پس از صعود ایران به جام جهانی ۱۹۹۸ سکاندار تیم ملی شد و تیم را به خوبی آماده مسابقات جام جهانی کرد، اما شکست عجیب ۷ بر یک مقابل رم که باعث مطرح شدن فرانچسکو توتی گردید، آنچه که در آن بوی خیانت می‌آمد، پایان فعالیتش در تیم ملی بود.

** براگا و بزرگ‌ترین پیروزی تاریخ تیم ملی

ادمار براگا برزیلی پس از ناکامی تیم ملی در جام ملت‌های آسیا ۲۰۰۰ جانشین جلال طالبی شد تا در مرحله پیش مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۲ تیم را رهبری کند. او خوش شانس بود و بزرگ‌ترین پیروزی تاریخ تیم ملی را با نتیجه ۱۹بر صفر ایران برابر گوام به نام خود ثبت کرد.

** بلاژویچ، اولین مربی میلیاردی فوتبال ما

میروسلاو بلاژویچ سرمربی تیم سوم جهان یعنی کرواسی برای هدایت تیم ملی در زمستان ۱۳۷۹ به تهران آمد و با قرارداد ۷۰۰ هزار دلاری رکورد دوست قدیمی‌اش را شکست. بلاژ اولین مربی میلیاردی فوتبال ما لقب گرفت و تا آبان‌ماه سال ۱۳۸۰ هدایت تیم ملی را در مسابقات مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۲ بر عهده داشت، اما با شکست ایران برابر ایرلند در بازی پلی – آف و ناکامی در صعود به جام جهانی ناکام وداعی تلخ با فوتبال کشورمان داشت.

** برانکو، دو دوره مربی‌گری

برانکو ایوانکوویچ پروفسور کروات تنها مربی خارجی است که در دو دوره رهبری تیم ملی را بر عهده گرفت. برانکو ابتدا از بهمن ۱۳۸۰ تا مهر ۱۳۸۱ سرمربی تیم ملی بود و پس از وقفه‌ای یکساله از مهر سال ۱۳۸۲ تا خرداد ۱۳۸۵ که پایان بازی‌های ایران در جام جهانی ۲۰۰۶ سرمربی بود.

برانکو ایوانکوویچ در دوره دوم مربی‌گری‌اش در تیم ملی از آبان ۱۳۸۳ تا خرداد ۱۳۸۵ مبلغ یک میلیون و ۱۱۰ هزار دلار گرفت و بعدها طی شکایتی از فدراسیون فوتبال در فیفا موفق به اخذ غرامت ۶۴۰ هزار دلاری بابت پاداش صعود به جام جهانی نیز شد.

نکته جالب در مورد برانکو اینکه او بدهی مالیاتی خود نپرداخت پس از اینکه سرمربی پرسپولیس شد این باشگاه بدهی او را پرداخت! صعود به جام جهانی ۲۰۰۶ و مقام سومی جام ملت‌های آسیا ۲۰۰۴ از افتخارات برانکو در تیم ملی ایران بود. او به همراه تیم امید هم قهرمانی بازی‌های آسیایی ۲۰۰۲ پوسان شد. بهترین رتبه تاریخ فوتبال ایران در رنکینگ فیفا در زمان برانکو ثبت شد.

** روته‌مولر، سرمربی موقت

اریش روته‌مولر پس از شکست تلخ تیم ملی ایران برابر عربستان در مقدماتی جام جهانی ۲۰۱۰ در تهران، علی دایی برکنار شد و اریش روته‌مولر آلمانی برای یک دیدار تدارکاتی و به صورت سرمربی موقت هدایت تیم ملی را بر عهده گرفت.

** کی‌روش، گران‌ترین مربی

کارلوس کی‌روش پرتغالی گران‌ترین مربی خارجی تاریخ فوتبال ایران است. طبق اعلام رئیس فدراسیون فوتبال، کی‌روش سالیانه یک و نیم میلیون دلار یا چهار و نیم میلیارد تومان دریافت می‌کرد و حدود یک میلیون دلار یا ۳ میلیارد تومان نیز دستمزد دستیاران او بود.

کی‌روش برای ۳ سال مربیگری در تیم ملی ایران ۵/۴ میلیون دلار حدود ۱۳ میلیارد تومان دریافت کرد و البته پاداش جداگانه بابت صعود به جام جهانی؛ حدود ۸۰۰ هزار دلار. او برای تمدید قراردادش نیز درخواست دستمزد سالیانه ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار دلاری داشت که به عبارتی می‌شد ۵/۸ میلیارد تومان.

کی‌روش تنها سرمربی تاریخ ایران که ۲ بار پیاپی موفق صعود به جام جهانی شده است. تیم ملی ایران نیز نزدیک به ۱۸ ماه صدرنشین مطلق آسیا در رنکینگ فیفا شد.

کارلوس کی‌روش بیشترین حضور را با ۱۰۰ بازی روی نیمکت ما داشته و حالا باید دید از بین اسم‌های مطرح شده که سه نفر دیگر به نام‌های فن مارویک، ژوزه پسیرو و دیک ادووکات نیز به آن اضافه شده‌اند، کدامیک شانزدهمین مربی خارجی تاریخ فوتبال ما می‌شود. ظاهراً شانس فن مارویک هلندی بیش از همه است.