چرا بانک‌های داخلی هنوز از سوئیفت استفاده می کنند؟

*ایجاد سپام همزمان با تحریم ایران توسط سوئیفت

در اوایل دهه ۹۰ و همزمان با تشدید تحریم­ها، سوئیفت هم برای ایران تحریم شد، همچنین قراردادهای دوجانبه­ بانک­های ایرانی و خارجی برای انجام عملیات­های کارگزاری بانکی یا به حالت تعلیق درآمد و یا لغو شد. بنابراین در این شرایط اگر ایران نیاز به نقل و انتقال پول داشته باشد، باید از کشور سوم (مانند چین) استفاده کند که در این حالت خسارات زیادی به ایران وارد می­شود.

بعد از برجام تحریم سوئیفت برداشته شد اما بانک­های خارجی بدلیل تجارب دوران تحریم، از جمله جرائم سنگینی که امریکا از بعضی بانک­ها گرفت، جرأت «معامله با ایران و یا عقد قرارداد کارگزاری و اجرای این نوع قراردادها» را ندارند. علاوه بر این، در شرایط کنونی هر لحظه ممکن است مجدد سوئیفت ایران را تحریم کرده و مشکلات زیادی را برای ایران بر جای بگذارد. جالب است بدانید که بعد از برجام، برخی از بانک­های ایران برای تبادلات درون مرزی همچنان از شبکه پیام­رسان سوئیفت استفاده می­کنند که این موضوع دو مشکل را به همراه دارد: الف- با تحریم سوئیفت، تبادلات بین بانک‌های ایرانی نیز مختل می­شود، ب- مسئولان این شبکه به راحتی می­توانند به اطلاعات بانکی ایران دسترسی پیدا کرده و تحریم­ها را دقیق­تر اعمال کنند. بنابراین بهتر است جایگزین­هایی برای سوئیفت در نظر گرفت تا قدرت تحریم­های بانکی علیه ایران کمرنگ شده و توانایی ایران نیز برای مقابله با این تحریم­ها و البته حفظ اطلاعات درون مرزی، افزایش یابد.

در اوایل دهه ۹۰ و همزمان با تشدید تحریم‌ها، بانک مرکزی به فکر چاره‌­ای برای جایگزینی سوئیفت در داخل کشور افتاد زیرا روند جهانی به‌گونه‌ای بود که احتمال تحریم‌های بیشتر و افزایش فشار بیشتر به شبکه مالی ایران دور از ذهن نبود. در آن زمان بانک مرکزی برای کاهش آسیب­های احتمالی در زمان تحریم به نظام بانکی ایران، با ایجاد سامانه پیام­رسان الکترونیکی مالی کشور در راه رسیدن به این موضوع تلاش کرد. به طوریکه در مهر سال ۱۳۹۲ این سامانه پیام رسان داخلی که «سپام» نام گرفت، رسما جایگزین سوئیفت شد.

*سپام چیست؟

سپام که مخفف عبارت سامانه پیام‌رسانی الکترونیکی مالی است به‌منظور الکترونیکی کردن مراودات بانکی و ایجاد زیرساخت یکپارچه خدمت رسانی راه‌اندازی شده‌ است. با راه‌اندازی کامل این سامانه، می‌توان تمامی سیستم‌های بانکی را توسط آن تحت پروتکل‌های استاندارد مبادلات مالی به یکدیگر متصل و ارتباطات، مکاتبات و مراودات میان بانک‌ها و بانک مرکزی را به صورت کاملاً الکترونیکی و امن میسر کرد و ابزارهای نظارتی بانک مرکزی بر این مراودات بر روی آن قابل پیاده‌سازی است.

همچنین با استفاده از سپام نه تنها برای اولین بار، یک زیرساخت پیام‌رسانی واحد مالیِ ملی در کشور برای تمام مراودات مالی عمده بانک‌ها از قبیل اعتبارات اسنادی ارزی و ریالی، ضمانت‌نامه‌های ارزی و ریالی، حوالجات ارزی، مکاتبات، استعلام ها و مذاکرات از طریق یک شبکه واحد پیام‌رسانی قابل انجام بوده، بلکه امکان اتصال به بانک‌های خارجی در خارج از کشور را می‌توان به گونه‌ای برقرار کرد که بدون به‌کارگیری امکانات مؤسسه سوئیفت و نگرانی‌های مربوط به آن، با زبانی مشترک و آشنا، تعاملات مالی با آخرین فناوری‌های موجود صورت گیرد.

*چرا تمام بانک های ایرانی از سپام استفاده نمی‌کنند؟

حال سوال اینجاست که با وجود چنین پیام رسانی در داخل کشور و با توجه به شرایط حساس کنونی ایران که هر لحظه ممکن است دسترسی ایران به سوئیفت قطع شده و تحریم­های جدیدی علیه کشور شکل گیرد، چرا تمام بانک­های ایرانی از این پیام­رسان حداقل در داخل کشور استفاده نمی­‌کنند؟ همچنین با توجه به اینکه با استفاده از سوئیفت تمام اطلاعات بانکی ایران در اختیار کشورهای غربی از جمله آمریکا قرار گرفته و امکان تحریم دقیق­تر و به اصطلاح تحریم نقطه­ای از جانب آنها فراهم می­شود، چرا به این پیام رسان توجهی نمی­‌شود؟ چرا تلاشی برای جذب دیگر کشورها به این شبکه پیام­رسان نمی­‌شود؟ چرا برای استفاده بیشتر بانک­های ایرانی (و حتی خارجی)، زیرساخت­های این پیام رسان ارتقا پیدا نمی­کند؟ اینها سوالاتی است که باید از بانک مرکزی پرسید.