۱۲ توصیه امام علی (ع) به کسبه و بازاریان

اخلاق کسب و کار یکی از مسائلی است که آیات و روایات به آن پرداخته‌اند. در اسلام، کار و تولید، نه امری مادّی، بلکه عبادتی بزرگ بوده و حق تولید برای تمام انسان‌ها است، بنابراین بررسی مؤلفه‌های اخلاق کار ضرورت می‌یابد. پرهیز از ربا و احتکار، پرهیز از غش در معامله، گرانفروش نبودن، پذیرا بودن ندامت خریدار، عدم کم‌فروشی، عدم فروختن جنس معیوب، نشان دادن اشکال جنس به خریدار و … از جمله مسائل اخلاقی در کسب و کار است.

به عنوان مثال امام على علیه‌السلام وقتى در بازار مى‌گشت و موعظه مى‌کرد، چنین مى‌فرمود:

یا مَعْشَرَ التُّجّارِ؛ هان اى گروه بازرگانان:

در آغاز (کار) از خدا خیر بخواهید؛ قَدِّمُوا الاِْسْتِخارَةَ

و با سهل‌گیرى برکت بجویید؛ تَبَرَّکُوا بِالسُّهُولَةِ

و در اخلاق و جایگاه به خریداران نزدیک شوید؛ وَاقْتَرِبُوا مِنَ اَلْمُتَبایِعَیْنِ

و به حلم و بردبارى آراسته باشید؛ وَ تَزَیَّنُوا بِالْحِلْمِ

و از سوگند باز ایستید؛ وَ تَناهَوْا عَنِ الْیَمینِ

و از دروغ دورى گزینید؛ وَ جانِبُوا الْکِذْبَ

و از ستمگرى کناره بگیرید؛ وَ تجافُوا عَنِ الظُّلْمِ

و حق مظلومین را بپردازید؛ وَ اَنْصِفُوا الْمَظْلُومینَ

و به ربا نزدیک نشوید؛ وَ لاتَقْرَبُوا الرِّبا

و پیمانه و ترازو را کامل کنید، و از اموال مردم کم نگذارید، و در زمین فساد نکنید؛ وَ اَوفوا الْکَیْلَ وَالْمِیْزانَ وَ لاتَبْخَسُوا النّاسَ اَشْیائَهُم (اعراف ۸۵) … وَ لاتَعْثَوا فِى الاَْرْضِ مُفْسِدینَ (بقره ۶۰)»

متن کامل: یا مَعْشَرَ التُّجّارِ قَدِّمُوا الاِْسْتِخارَةَ وَ تَبَرَّکُوا بِالسُّهُولَةِ وَاقْتَرِبُوا مِنَ اَلْمُتَبایِعَیْنِ وَ تَزَیَّنُوا بِالْحِلْمِ وَ تَناهَوْا عَنِ الْیَمینِ وَ جانِبُوا الْکِذْبَ وَ تجافُوا عَنِ الظُّلْمِ وَ اَنْصِفُوا الْمَظْلُومینَ وَ لاتَقْرَبُوا الرِّبا «وَاَوْفُوا الْکَیْلَ وَالْمِیْزانَ وَلاتَبْخَسُوا النّاسَ اَشْیائَهُم وَلاتَعْثَوا فِى الاَْرْضِ مُفْسِدینَ».