منظور از تسخير تمام آسمان ها و زمين براي انسان

به گزارش قائم آنلاین، فاعل تسخير شده ممكن است بي قصد و اراده باشد ؛مانند قلمي كه در دست نويسنده تسخير مي شود تا به اختيار او بنويسد؛ يا داراي قصد و اراده باشد ، چنان كه مولا بنده خود را در انجام دادن عملي تسخير كند تا مطابق دستور او آنرا انجام دهد.[۲] در قرآن كريم آيات بسياري از تسخير آسمانها و زمين براي انسان سخن گفته است. از مجموع اين آيات به خوبي فهميده مي شود كه انسان ، تكامل يافته ترين موجود اين جهان است و خداوند همه موجودات ديگر را مسخر او ساخته، انساني كه خليفه الله است و قلبش جايگاه نور خدا![۳]

ابتدا به ذكر آياتي كه به مساله تسخير جهان براي انسان اشاره دارد مي پردازيم و پس از آن به معنا و منظور از اين تسخير خواهيم پرداخت.
خداوند در آيه ۱۳ سوره جاثيه مي فرمايد: « وَسَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا»[۴]
« أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي الْأَرْضِ »[۵] تسخير موجودات براي انسان هم شامل اموري مي شود كه در اختيار اوست و با ميل و اراده اش آنها را در مسير منافع خود بكار مي گيرد ، مانند تسخير كشتي ها: « وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِىَ زِ الْبَحْرِ بِأَمْرِه‏»[۶]؛[۷] هم اموري را در برمي گيرد كه در اختيار انسان نيست ؛ اما به دستور خداوند در خدمت انسان اند و به او امكان بهره گيري مي دهند؛ مانند شب و روز: « وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ»[۸]؛ و موجودات آسمان ها و زمين: « أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ»[۹] كه هريك به نوعي در زندگي انسان اثر دارند و از آنها بهره برداري مي شود.[۱۰]
منظور از تسخير آسمانها و زمين براي افراد انسان –آن هم به صورتي كه براي آنها مشهود باشد- همان پيوندي است كه ميان اجزاي جهان مشاهده مي شود و از آنجا كه خصوص انسان به جهت شعور و اراده اش اشرف اجزاي اين عالم محسوس است ، خداوند جهان را به تسخير وي در آورده است. اسباب موثر در عالم، هرچه باشد، با سببيت خاصي كه هريك دارد آن كاري را انجام مي دهد كه خداوند مي خواهد و خداوند از مجموع آنها نظامي را مي خواهد كه با آن عالم انساني را تدبير كند و نياز هاي او را بر آورده سازد، بنابراين تسخير جهان براي انسان بدين معنا نيست كه انسان آنرا به فرمان خود در آورده، بر نظام آفرينش طوري حكومت كند كه بتواند اصول حاكم بر آنرا تغيير دهد؛ بلكه او تنها مي تواند در محدوده نظام موجود، آسمان و زمين را براي هدف صحيح خويش وسيله قرار دهد و در خدمت خود در آورد. در نظامي كه ناظم آن خداست، بي نظمي راه ندارد و اين نظام با حفظ اين شرايط در طول اراده الهي در اختيار انسان است، بر اين اساس لام در «سخر لكم» لام تعليل غايي است و تسخير كننده هم خداست كه آسمان ها و زمين را مسخر انسان ساخته است؛ نه اينكه تسخير كننده انسان باشد.[۱۱]

پي نوشت:
[۱] .لسان العرب، ابن منظور، دار احياء التراث العربي، بيروت،ج۴،ص۳۵۳
[۲] .الميزان في تفسير القرآن، بيروت، اعلمي، ۱۳۹۳، ج۱۶،ص۲۲۹
[۳] . تفسير نمونه، دارالكتب الاسلاميه، تهران،۱۳۷۴،ج‏۱۰، ص: ۱۲۱
[۴] . او آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است همه را از سوي خودش مسخر شما ساخته است.
[۵] . آيا نديدي كه خداوند آنچه در زمين است مسخر شما كرد؟ حج،۶۵
[۶] . و كِشتى‏ ها را مسخّر شما قرار داد تا به فرمان او در دريا روان شوند.ابراهيم،۳۲
[۷] . تفسير نمونه، ج‏۱۰، ص: ۳۵۶
[۸] . و شب و روز را (نيز) مسخر شماگردانيد. ابراهيم،۳۳
[۹] . آيا نديدي خداوند آنچه را در آسمانها و زمين است مسخر شما كرده است. لقمان،۲۰
[۱۰] .تفسير نمونه،ج۱۱،ص۱۷۱
[۱۱] .دائره المعارف قرآن كريم، مركز فرهنگ و معارف قرآن، بوستان كتاب، ۱۳۸۲،ج۷،ص۵۲۲-