یک بام و دو هوای استفاده مردم از محصولات تراریخته

به گزارش قائم آنلاین،  این روزها، صحبت‌های زیادی راجع به محصولات دستکاری شده ژنتیکی یا همان تراریخته در رسانه‌ها منتشر شده که بسیاری از این صحبت‌ها ضدونقیض است.

جایی می‌شنویم که محصولات تراریخته، سرطان‌زا هستند و باعث مقاومت نسبت به داروها می‌شوند، جایی دیگر  می‌شنویم که محصولات ارگانیک هم چندان ایمن نیستند و احتمال سرطان زایی برخی از آن‌ها وجود دارد و همه این‌ها باعث شده مردم سردرگم بمانند که چه غذایی باید مصرف کنند و از چه غذایی بپرهیزند؟!

محصولات تراریخته یا دستکاری شده ژنتیکی، محصولاتی هستند که داخل آن‌ها یک یا چند ژن و برای اهداف مختلفی وارد شده است؛ به معنای عام یعنی محصولات را به شکل ژنتیکی دستکاری می‌کنند تا بتوانند به هدف خود در تولید محصولات دست یابند.

به‌عنوان مثال یک ژن که سم تولید می‌کند را از یک باکتری جدا کرده و به گیاه ذرت یا سویا منتقل می‌کنند. به این ترتیب ذرت یا سویا با تولید سم، در برابر آفات از خود محافظت می‌کنند و دچار آفت‌زدگی نمی‌شوند.

بنابراین محصولات تراریخته، روند طبیعی رشد و تولید را طی نکرده و به شکل ژنتیکی دستکاری می‌شوند. لذا از زمانی که این محصولات وارد چرخه غذایی زمین شدند، یعنی از  ۲۰ ‌سال پیش تا به حال، بحث‌ها و اما و اگرهای زیادی درباره آن‌ها وجود داشته است.

در سطح جهان اظهارنظرات مختلف و ضدونقیضی درباره محصولات دستکاری شده ژنتیکی داشته‌اند. به این ترتیب رفتار مردم هم درباره انتخاب این محصولات و در کشورهای مختلف، متفاوت بوده است. اروپایی‌ها معمولا نسبت به سلامت محصولات غذایی خود ایمنی و دقت بیشتری را مدنظر قرار می‌دهند و تا حد زیادی از مصرف محصولات تراریخته رویگردان هستند و قفسه مغازه‌ها تا حد زیادی از این محصولات خالی شده، چون خریدار چندانی ندارند، بنابراین به‌طور کلی اقبال عمومی در سطح جهان، نسبت به این محصولات رو به کاهش است.

اخیرا برخی افراد چه در سخنان خود و چه در رسانه‌ها اعلام می‌کنند هیچگونه محصول تراریخته‌ای در سفره غذایی مردم ایران وجود ندارد! این نشان می‌دهد یا این افراد اطلاعات کافی ندارند یا با انکار، قصد پاک کردن صورت مسئله را جهت پیشگیری از استمرار مطالبات مردمی در این مورد دارند.

با توجه به اطلاع‌رسانی‌های گسترده‌ای که در مورد محصولات تراریخته در چند سال گذشته در ایران صورت گرفته، آگاهی مردم در زمینه توجه به سبک زندگی سالم و بخصوص تغذیه سالم بسیار افزایش یافته و با توجه به نگرانی‌هایی که در مورد خطرات  محصولات تراریخته برای سلامت انسان، محیط زیست، منابع طبیعی و ذخایر ژنتیکی وجود دارد مردم نگرانی‌ها و سؤالات مهمی در این زمینه دارند که لازم است به‌طور شفاف به آنان پاسخ داده شود.

رئیس سازمان غذا و دارو طی گفت‌وگویی اعلام کرد که فقط دو محصول سویا و ذرت به‌صورت تراریخته در بازار کشور وجود دارد و درج برچسب تراریخته یا اصلاح ژنتیکی روی این محصولات نیز اجباری شده است.

البته بنا به اظهارات اعلام شده، تمام سویای وارداتی به کشور تراریخته است و از سویی دیگر، بیش از ۶ میلیون تن ذرت، همچنین بخش اعظم غذای دام و طیور ما که وارداتی است نیز تراریخته است.

هر چند سازمان غذا و دارو طی ابلاغیه‌ای به واحدهای تولیدی در خصوص درج لوگو(نشان) تراریخته به صورت دایره سفید رنگ و به قطر ۱٫۵ سانتیمتر که واژه تراریخته در درون آن با فونت قابل رؤیت بر روی برچسب محصول در کنار آرم سازمان غذا و دارو، هشدار و تذکرات لازم را داد اما این امر کافی نیست و باید اقدامات ریشه‌ای و اساسی در این امر در دست اجرا قرار گیرد.

مهندس عبدالهی یکی از محققان اصلاح ژنتیکی در بخش گیاهی در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: از نظر علمی، مشکلی از لحاظ استفاده از روغن‌های تراریخته، پیش نمی‌آید، هرچند شایعات زیادی در این‌باره وجود دارد.

وی افزود: اصولا به زبان ساده، هرگاه یک ژن بیگانه وقتی وارد یک موجودی شود که آن موجود در سیر تکاملی خود از گذشته تاکنون، چنین ژنی را نداشته است به آن اصلاح ژنتیکی یا تراریخته گفته می‌شود.

این محقق خاطرنشان کرد: به طور مثال، به دلیل حساسیت گیاه ذرت به آفت ساقه‌خوار، ژنی به آن تزریق می‌شود که مقاومت این گیاه را در برابر این آفت افزایش می‌دهد که در اصطلاح ما به این گیاه، تراریخته می‌گوییم و استفاده از روغن این گیاه، موجب بروز مشکلی نخواهد شد.

این پژوهشگر علمی در حوزه گیاهی در خصوص شایعاتی مبنی بر کشت برنج‌های تراریخته در کشور اعلام کرد: در کشور ما تاکنون اجازه کاشت، داشت و برداشت محصولات تراریخته داده نشده است و به صراحت اعلام می‌کنم که حتی یک دانه برنج تراریخته در کشور ما وجود ندارد و این موضوع در خصوص برنج‌های وارداتی نیز صدق می‌کند و مردم نگرانی از این بابت نداشته باشند.

عبدالهی متذکر شد: البته سویا یکی از گیاهان روغنی است که می‌شود روی آن قضاوت کرد که آیا سویاهای موجود در کشور به ویژه در شمال کشور، آیا تراریخته است یا خیر؟!

وی بیان کرد: در دنیا گاه چند ژن به یک گیاه وارد می‌کنند که به طور مثال می‌آیند و علاوه بر ژن برگ‌خوار ، ژن دیگری نیز جهت مقاومت گیاه به سمومی نظیر علف کش‌ها تزریق می‌کنند که این بد است و جای نگرانی وجود دارد.

این محقق عنوان کرد: هر ژنی که مستقیما وارد مواد خوراکی انسان شود، سوال بر انگیز است، و وقتی به یک کشاورز گفته می‌شود این بذر را بکار و هر چند بار سم علف کش بزنی، این گیاه از بین نمی‌رود، نگران کننده است.

این پژوهشگر متذکر شد: وقتی به کشاورز گفته می‌شود ۱۰ بار هم سم بزنی این گیاه خم به ابرو نمی‌آورد، خطرناک است. این سموم کجا می‌روند؟ این سموم وارد خاک و آب شده و وارد گیاه و محصولات آن می‌شود و خطرناک است.

عبدالهی یادآور شد: در مورد سویا باید آزمایش صورت گیرد تا مشخص شود آن گیاه، ژن علف کش به آن تزریق شده است یا خیر و آن گاه است که می‌توان نظر داد که استفاده از سویا، می‌تواند خطرناک باشد یا نباشد.

وی تصریح کرد: در مجموع باید دولت یک تیم نظارتی ویژه و محقق تعیین کند تا کلیه بذرهای وارداتی را مورد آزمایش قرار دهند تا مشخص شود که این بذرهای وارداتی، تک ژن هستند یا چند ژن و این موضوع به راحتی قابل تشخیص است.

این محقق اعلام کرد: باید با حساسیت و تشکیل کارگروه ویژه، از واردات بذور تراریخته خطرناک به کشور ممانعت به عمل آورد و در خصوص سایر موارد مشابه نیز با آزمایش قابل بررسی، اعلام و پیشگیری است.

دکتر سیاوشی یکی دیگر از محققان این حوزه در گفت‌وگو با خبرنگار ما اظهار کرد: موضوع تراریخته موضوعی نیست که اخیرا مطرح شده باشد و سالیان فراوانی است که اصلاح ژنتیکی رخ داده است.

وی افزود: البته در برخی موارد متاسفانه خیلی بُلد شده است و در برخی موارد نیز زیاد مطرح نشده است که بسته به منفعت سازمان یا اشخاص وارد کننده آن داشته است.

این پژوهشگر علمی خاطرنشان کرد: گاها حساسیت‌ها در خصوص محصولات تراریخته وقتی سمت و سو به تغذیه انسان‌ها می‌گیرد، سیاسی است و نمی‌توان ۱۰۰ درصد در خصوص رد یا پذیرش اظهارات، قضاوت کرد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد: البته متاسفانه یک عده در کشور هستند که چشم بسته موافق واردات و استفاده از محصولات تراریخته هستند و یک عده هم هستند که ۱۰۰ درصد با این موضوع مخالف‌اند؛ اما بنده هر دو گروه را رد می‌کنم، چرا که جمعیت جهان روزانه در حال افزایش است و مشکل سوء تغذیه در حال ترویج است که اصلاح ژنتیکی و رشد باردهی محصولات می‌تواند سهم بسزایی در حل این معضل داشته باشد؛ همان‌طور که در موضوع گندم، مثمرثمر واقع شد.

سیاوشی اعلام کرد: در کشور ما دغدغه وجود دارد اما اطلاع رسانی درستی نمی‌شود که به سیاسی‌کاری و منفعت طلبی پشت پرده برخی‌ها بر می‌گردد که می‌بایست در حوزه سلامت تغذیه جامعه با جدیت وارد میدان شد.

وی افزود: یک عده معتقدند که واردات محصولات تراریخته بیشتر از تولیدات این حوزه است، مثلا در موضوع برنج، شائبه‌های فراوانی مطرح شده است که می‌توان گفت هر چند در حوزه تولید این محصول ابدا تراریخته نداریم اما در بخش واردات، شاید شائبه‌ای وارد باشد.

این پژوهشگر مطرح کرد: امنیت غذایی یکی از مهمترین موضوعاتی است که دولت می‌بایست با مشخص کردن یک بازه زمانی، آزمایشات گوناگونی را در حوزه تراریخته روی محصولات مشکوک انجام دهد تا به این سوال اذهان عمومی پاسخ دهد که این محصول مضر است یا خیر.

عضو هیئت علمی دانشگاه گفت:  برخی محصولات باید چندین روز پس از سم‌پاشی بماند و سپس چیده شوند، وقتی که گیاهی، صبح سم پاشی می‌شود و غروب چیده می‌شود، قطعا مضر است و اینجا است که کسی که پشت ماجرا است سودجویی و درآمد زایی را به سلامت امنیت غذایی می‌فروشد و باعث بروز مشکل می‌شود.

قربان‌علی نعمت‌زاده رئیس پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی طبرستان در خصوص کشت برنج تراریخته در کشور گفت: قاطعانه باید بگویم که ما در کشور حتی یک متر کشت برنج تراریخته نداریم.

وی در خصوص برخی شایعات مبنی بر اینکه ارقام پرمحصولی نظیر برنج روشن در زمره محصولات تراریخته است؛ اعلام کرد: این ارقام هیچ ارتباطی با تراریخته ندارد و باید در جای خوش تعریف شود.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: ژنتیک تظاهر سپاس است و طبیعت به طور دینامیک خلق شده که دائما در اثر عوامل طبیعی در حال تغییر است و ما از ماحصل این تغییرات استفاده می‌کنیم که در این راستا بشر هم می‌تواند به کمک طبیعت آمده و اصلاحش کند و صراحتا باید اعلام کنیم که روش‌هایی نظیر دو رگ گیری ابدا با سلامت مردم مغایرتی ندارد.

این پژوهشگر علمی ادامه داد: تراریخته داستان دیگری است که نیازمند یک ناقل است که در این فرایند یک ژن از بیرون وارد گیاه شده و مکانیزم آن را تغییر می‌دهد.

وی تاکید کرد: باید صدا و سیما با ورود به این موضوع با در نظر گرفتن نگرانی مردم و حساسیت آن‌ها به این مسئله، نسبت به شفاف سازی و اطلاع رسانی کامل در این خصوص اقدامات جدی بر دارد.

در هر صورت، محصولات تراریخته یکی از مباحث جنجال‌برانگیز جهانی است. محصولات دست‌کاری‌شده‌ی ژنتیکی یا همان تراریخته‌، محصولاتی هستند که از انتقال یک یا چند ژن بین دو نوع موجود زنده‌ی مختلف به‌وجود می‌آید و تولید این دسته از محصولات تا به‌ امروز مشکلات مختلفی در کشورهای مختلف جهان میان استادان و صاحب‌نظران حوزه‌ی زیست‌فناوری در دو طیف مخالفان و موافقان این محصولات ایجاد کرده است.

طرفداران این محصولات بدون درنظرگرفتن نتایج برخی از آزمایش‌ها که عوارض مختلفی برای برخی از محصولات دست‌کاری‌شده‌ی ژنتیکی نشان می‌دهد، منتقدان را به فرار از تکنولوژی متهم و منتقدان نیز بر عوارض و خطرهای محصولات تراریخته بر سلامت انسان و محیط‌زیست تأکید می‌کنند.

این روزها همه‌چیز را می‌توان ازنظر ژنتیک دست‌کاری کرد. از محصولات کشاورزی تا دام و طیور یا حتی انسان، ازنظر پزشکی از ژن‌هایی تشکیل شده‌اند که می‌توان آن‌ها را در آزمایشگاه تغییر داد. این تغییرات با انگیزه‌ی تولید محصول بیشتر یا نژادی بهتر صورت می‌گیرد. هر فرآورده‌ی کشاورزی یا موجود زنده‌ای به‌طور طبیعی نقص‌هایی دارد و درمقایسه‌با بعضی بیماری‌ها و مشکلات ضعیف‌تر است. دانشمندان علم ژنتیک با برداشتن این ژن‌های معیوب آن‌ها را با ژن‌های مقاوم جایگزین می‌کنند البته به‌دلیل همین تغییر ژن‌ها، بعضی خصوصیت‌ها نیز به‌صورت ناخواسته به این فرآورده‌ها اضافه می‌شود که همین موضوع موردبحث بسیاری از کارشناسان و البته مصرف‌کننده‌ها است. استفاده از محصولات تراریخته برای بدن ضرر دارد و می‌تواند باعث بیماری‌هایی مثل سرطان شود؟

واقعیت این است که دراین‌باره چیزی نمی‌دانیم و چون با محصول جدید بیست‌ساله طرف هستیم، ‌نمی‌توان با قطعیت درباره‌اش نظر دارد. درواقع، شواهدی دردست نیست که خوردن این محصولات به سلامت انسان لطمه می‌زند. این بزرگ‌ترین استدلال موافقان است؛ اما مخالفان این استدلال را کافی نمی‌دانند و نمی‌توانند بگویند این خطرها واقعا چه هستند.

شاید ناشناخته بودن عواقب محصولات تراریخته در بلند مدت موجب شده است تا نه وزارت بهداشت، نه جهاد و نه دولت، هیچ یک نه این محصولات را نفی کنند و نه حمایت و این یک بام و دو هوایی موجب شده است تا مردم هم میان استفاده و یا پرهیز از این محصولات، سرگردان و نگران باقی بمانند، این در حالی است که ۹۰ درصد سویا، روغن خوراکی و ذرت وارداتی به کشور تراریخته است و میلیون‌ها ایرانی در حال استفاده از آن هستند؟!