دلیران تنگستان را در این موزه بشناسید

به گزارش قائم آنلاین، «هربرت چیک» Herbert Chick، کنسول انگلیس در بندر بوشهر وقتی خبر شهادت دلواری را به دست یک ایرانی شنید در قسمتی از گزارش‌های هفتگی خود به وزارت امورخارجه بریتانیا این جمله‌ها را روی کاغذ آورد و دو سال بعد از به شهادت رسیدن این سردار خطه جنوب بود که به دلیل ضعف دولت مرکزی، قوای انگلستان در سال ۱۲۹۵ و در بحبوحه جنگ جهانی اول گندم ایران را کمال و تمام خریدند و قحطی بی سابقه‌ای در ایران روی داد و حدود هشت میلیون نفر از جمعیت ۲۰ میلیونی ایران در اثر گرسنگی جان سپردند تا اشغالگران نام خود را در تاریخ این سرزمین به این شکل ثبت کنند.

حالا ۴۵ کیلومتری بوشهر، به سمت بندر تاریخی «دیر»، در شهرستان تنگستان، خانه‌ی او را به موزه تبدیل کرده‌اند؛ موزه‌ای که هم وسایل‌اش را نشان می‌دهد، هم اسلحه‌ها و نقاط جنگی‌اش و هم یارانش را روی ماکت نشان داده‌اند. خانه‌ای با قدمت اواخر دوره قاجار که بازماندگان رییسعلی دلواری در سال ۱۳۷۸ به سازمان میراث فرهنگی هدیه دادند و امروز یکی از پربازدیدترین موزه‌های استان بوشهر است. از بوشهر هم که به سمت تنگستان و موزه‌ی رئیسعلی راهی شوید، مسجمه‌های میانه‌ی میدان‌ها و تابلوها همه راه را به سمت این موزه هموار می‌کنند.

«رئیسعلی دلواری» آزادی خواه مشروطه طلب و رهبر قیام جنوب در تنگستان و بوشهر علیه نیروهای بریتانیا در دوره‌ی جنگ جهانی اول بود که سال ۱۳۸۹ با مصوبه شورای عالی انقلاب، ۱۲ شهریور سالروز کشته شدن او «روز مبارزه با استعمار انگلیس» نامگذاری شد.

رئیسعلی دلواری در سال ۱۲۶۳ هجری شمسی برابر با ۱۸۸۱ میلادی در روستای دلوار از توابع تنگستان متولد شد. مادر رئیسعلی بنام شهین و پدرش زائیر محمد، کدخدای دلوار بود که بعدها به «معین‌الاسلام» ملقب شد. با شروع نهضت مشروطیت، رئیسعلی در حالی که ۲۵ سال بیشتر نداشت از جمله پیشگامان مشروطه‌خواه در جنوب ایران شد و همکاری نزدیکی با محافل انقلابی و عناصر مشروطه‌طلب در بوشهر، تنگستان و دشتی آغاز کرد.

این‌جا خودِ شهر هم بخشی از فضای موزه‌ی «دلواری» است، جایی که نقطه به نقطه‌اش مبارزات رئیسعلی را به یاد می‌اورد. هنوز آثار تیرهای شلیک شده نیروهای بریتانیایی به در خانه‌ی رئیسعلی هست.

اتاق جلسات مهم رهبران قیام تنگستان که امروز با تندیس‌های این افراد مانند «سید عبدالله مجتهد بلادی بوشهر»، «رییسعلی دلواری»، «حیدر غلام»، «غلام شاه حیدر»، «خالو حسین دشتی» و دو نگهبان در آن، به واردشدگان به موزه خوشامد می‌گویند.

در فضاهای موزه‌ای شرح اتفاقاتی که در دوران اشغال بوشهر توسط بریتانیا افتاده و مقاومت‌های مردم این دیار در برابر اشغالگران به صورت مکتوب روی دیوار نصب شده‌اند. راهروهای موزه نیز وقایع را به ترتیب زمانی روی دیوارها و تابلوها ثبت کرده‌اند.

علاوه بر توضیحات کاملی که درباره حمله‌های متعدد نیروهای اشغالگر به بوشهر و تنگستان در سال‌های مختلف در محل موزه قرار داده شده ابزار و سلاح‌ها و تجهیزات رئیسعلی و یارانش در اتاق‌ها و راهروهای موزه به نمایش گذاشته شده‌اند، آثاری که خاطرات غبار نشسته مقاومت مردم استان بوشهر به رهبری رئیسعلی دلواری در برابر متجاوزان در جنگ جهانی اول را حکایت می‌کند.

لباس رزم مردم استان بوشهر، سلاح‌های مختلف در کنار تمبرهای تاریخی مربوط به زمان اشغال بوشهر توسط بریتانیا که مهر «بوشهر تحت اشغال بریتانیا» روی آن‌ها زده شده، نقشه‌ها، اسناد و نامه‌های مربوط به حمله‌ی انگلیسی‌ها، اشیای دوره‌های مبارزات ضد استعماری، وصیت‌نامه و سوگندنامه رئیسعلی دلواری هر کدام نشان‌های محکم‌تری برای ثابت‌قدمی رئیسعلی و خونی که از او و یارانش بی‌گناه بر زمین ریخته شد، حکایت دارد.

موزه در چند اتاق تو در تو با دیوارهای سفید و در و پنجره‌های چوبی با شیشه‌های رنگی و سقف چوبی به رسم خانه‌های قدیمی استان بوشهر روبروی آن حیاطی بزرگ با نخل‌هایی سایه گسترده و چندین توپ در وسط حیاط خود را بهتر نشان می‌دهد.

پیکر سردار رشید تنگستان بنا به وصیتش در قبرستان وادی السلام شهر نجف به خاک سپرده شد. در کتاب «دیده و شنیده‌ها» که به کوشش مرتضی کامران تدوین شده خاطرات «میرزا ابوالقاسم خان کحال زاده» منشی سفارت آلمان در ایران درباره مشکلات ایران در جنگ بین الملل ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ میلادی بیان شده است. کحال زاده از رجال سیاسی ایران در دوران جنگ جهانی اول بود که در ۱۶ سالگی به خدمت سفارت آلمان درآمد. او در ایام کار خاطرات روزانه خود را می‌نوشت که معلوماتی تاریخی است. در صفحات ۳۵۷ و ۳۵۸ این کتاب آمده است: «پس از شهادت رئیسعلی، ماژور علی‌قلی‌خان، مجلس ختمی در مسجد وکیل شیراز بر پا نمود و هزاران نفر با چشم اشکبار در مجلس ترحیم رئیسعلی دلواری شرکت کردند. بعد از چند روز در شیراز هیجان عمومی به حدی رسید که اهالی درصدد برآمدند قشون ملی تشکیل دهند و با انگلیسی‌ها مقابله نمایند. گردانندگان اصلی این قشون ژاندارمری، آقاشیخ‌عبدالحسین ذوالریاستین و آقاسیدمحمدتقی گلستان و پسران شیخ‌الاسلام و ثقه‌ًْالاسلام بودند. قیام‌کنندگان فارس علیه منافع انگلیس، نخست سیم‌های تلگراف را بریدند و سپس با کار گذاشتن چند توپ در چند جای شیراز به کنسولگری انگلیس هجوم بردند و سرهنگ دوم فردریک اوکانر و همکارانش را به اسارت گرفتند.» از نهضت شیراز با نام «کمیته ملی حافظین استقلال ایران» نام برده می‌شود.

در مرداد ۱۲۹۳ هجری شمسی و سه روز پس از شروع جنگ جهانی اول مستوفی الممالک نخست وزیر دولت احمد شاه صدور فرمانی بی‌طرفی ایران را در جنگ اعلام کرد با این وجود روسیه از شمال و انگلیس از جنوب برای حفظ منافع خود به جنوب ایران حمله می‌کنند کانون تجاوز انگلیسی‌ها به ایران، شهر بوشهر است آیت الله آیت‌الله شیخ محمد حسین برازجانی، آیت‌الله سید عبدالحسین لاری و سید عبدالله مجتهدی بلادی از مجتهدین به نام جنوب کشور به تبعیت از علمای شیعه در شهرهای نجف و کربلا حکم جهاد علیه انگلیسی‌ها را صادر کنند.

رییسعلی دلواری از سرداران تنگستان هم مبارزه علیه انگلیسی‌ها را آغاز کرد و با کمک مردم منطقه جنوب علیه متجاوزین انگلیسی حمله کرد و دو تن از افسران سرکنسولگری انگلیس در بوشهر به نام کاپیتان «رنکینگ» و کاپیتان «اولیفانت» را کشت.

انگلستان به حکومت ایران هشدار می‌دهد که اگر با عوامل این حادثه برخورد نکنند بوشهر را تصرف می‌کند. دولت ایران توان چنین کاری نداشت از سویی مقاومت رئیسعلی در مقابل انگلیس، نمایندگان بریتانیا را وا داشت تا از طریق نفوذی‌های داخلی خود پیشنهاد وسوسه انگیز ۴۰ هزار پوندی را به رئیسعلی بدهند تا از حملات خود دست برداشته و سکوت اختیار کند اما رئیسعلی این گونه پاسخ می‌دهد: «چگونه می‌توانم بی‌طرفی اختیار کنم در حالی که استقلال ایران در معرض خطر جدی قرار گرفته است.» انگلیس که از تطمیع رئیسعلی ناامید شده بودند به تهدید نظامی روی آورده و در پیامی اعلام کرد: «اگر بر ضد دولت انگلیس قیام کنید، خانه‌هایتان را بر سرتان ویران و نخل‌هایتان را قطع خواهیم کرد.»

رئیسعلی در مقابل تهدیدهای انگلیس‌ها با پاسخ کوبنده‌ای داد: «خانه ما کوه است و انهدام و تخریب آنها خارج از حیطه قدرت امپراتوری بریتانیای کبیر است در صورتی که آن دولت اقدام به جنگ نمایند تا آخرین حد امکان مقاومت خواهیم کرد.»

شانزدهم مرداد سال ۱۲۹۴ انگلیسی‌ها بوشهر را به اشغال خود درآوردند و اقدام به چاپ تمبر مخصوص خود کردند. در تاریخ بیست و یکم مرداد ۱۲۹۴ ارتش بریتانیا جهت تصرف بندر دلوار در ۴۰ کیلومتری بندر بوشهر با چهار کشتی جنگی از نیروی دریایی سلطنتی با نام‌های «جونز»، «لاورنس»، «دالهوزی»، «پیراموس» و گردان پیاده نظام ۹۶ به این بندر حمله کرد. در این حمله که سه روز به طول انجامید نیروهای انگلیسی با ۳۳۰ کشته از دلیران تنگستان شکست خوردند و این خبر در آن زمان در روزنامه «تایمز لندن» به چاپ رسید. سرانجام مستر هربرت چیک دستیار سرکنسولگری انگلیس وقتی از تطمیع و تهدید رییسعلی دلواری و یارانش ناامید می‌شود دست به دامن یکی از مزدوران داخلی به نام غلامحسین می‌شود. غلامحسین رئیسعلی را که برای شبیخون به نیروهای که انگلیسی به روستای «تنگک صفر» از توابع بوشهر رفته بود از پشت سر مورد اصابت گلوله قرار داده و در ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ به شهادت رساند.