چرا هر ساختمان به یک برچسب مصرف بهینه انرژی نیاز دارد؟

به گزارش قائم آنلاین، فرزانه رزاقیان در گفت‌وگو ، با اشاره به یکی از طرح‌های خود در مورد بررسی استانداردهای اکولوژیک ساخت‌وسازهای شهری مشهد، اظهار کرد: موضوع این بود که ببینیم ساختمان‌های بلندمرتبه که در مشهد ساخته می‌شوند، چقدر منطبق با استانداردهای بین‌المللی که در دنیا برای ساختمان بلندمرتبه اجرا می‌کنند، هستند. یکسری شاخص‌ها را تعیین و استانداردهای بین‌المللی را بررسی کردیم.

وی ادامه داد: چند استاندارد بین‌المللی خیلی قوی در دنیا داریم که یکی از آن‌ها leed است که در کل کشورهای دنیا ملاک عمل است و کل ساختمان‌ها را اعتبارسنجی و امتیازدهی می‌کند و حتی به آنها جوایزی می‌دهد؛ یعنی مثلاً اگر ساختمانی از ۸۰ امتیاز بالاتر بگیرد، یک ساختمان با درجه پلاتینیوم می‌شود و بالاترین امتیاز را می‌گیرد. مینیمم امتیاز ۴۰ امتیاز است.

عضو هیات علمی گروه توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای جهاد دانشگاهی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: ما بر اساس این استانداردها ساختمان‌های بلندمرتبه مشهد را بررسی کردیم و چند نمونه خیلی قوی را انتخاب کردیم. با سازندگان اصلی و گروه مهندسین مشاور که این ساختمان‌ها را طراحی کرده بودند، مصاحبه‌هایی انجام شد. توانستم اطلاعات ریزی بگیرم و امتیازدهی کنم، اما متأسفانه هیچکدام مینیمم امتیازی که باید می‌گرفتند را نداشتند.

رزاقیان تصریح کرد: علت نگرفتن این امتیاز در نبود بودجه مالی سازنده نیست، زیرا سازنده بالاترین هزینه‌ها را انجام می‌دهد و می‌خواهد بهترین سازه و بنای متفاوت را در مشهد بسازد و تبدیل به برند شود، در نتیجه مسائل مالی برای او مطرح نیست و چیزی که مطرح است، بحث مربوط به ضوابط و مقررات است که ما اگر ضوابط و مقرراتی برای رعایت اصول اکولوژیکی در ساختمان‌ها داشته باشیم که باعث شود در نهایت خروجی کار ساختمان‌های کم انرژی‌بری باشد، در نهایت سازنده، مالک و سرمایه گذار نیز به دنبال این موضوع خواهند رفت.

وی با بیان اینکه اغلب تجهیزاتی که در ساختمان‌های بلندمرتبه استفاده می‌شود، از سنگ نما تا شیرآلات و مصالح وارداتی است، افزود: وقتی سرمایه‌گذار به‌دنبال خاص کردن کار خود است، قطعاً اگر بداند چنین ضوابط و بحث‌هایی مربوط به بهره‌وری انرژی (Energy saving) وجود دارد، آنها را هم در کار خود استفاده می‌کند و هیچ محدودیتی برای وارد کردن آنها ندارد. این موضوع می‌تواند روی بحث بهره‌وری انرژی ساختمان آن‌قدر تأثیرگذار باشد که مالک به عنوان یکی از شاخصه‌های برج خود می‌تواند بگوید من برجی ساختم که ۴۰ درصد انرژی‌اش را خودش تعیین می‌کند یا مثلاً آب داخل این ساختمان آب‌های خاکستری را استفاده می‌کند.

عضو هیات علمی گروه توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای جهاد دانشگاهی خراسان رضوی ادامه داد: این‌ها سیستم‌های بسیار ساده‌ای است که مهندسان ما نسبت به آنها مهارت دارند و می‌توانند آنها را طراحی کنند؛ اما ما به این دلیل که این ضوابط وجود ندارد که مثلاً بگوییم آب‌های خاکستری باید در داخل ساختمان مصرف شود، فقط بحث‌های مربوط به دفع فاضلاب را در ساختمان‌ها جزو ضوابط و قوانین قرار می‌دهیم و سازنده ساختمان هم به دنبال این نیست که بازچرخانی آب را در ساختمان داشته باشد.

رزاقیان عنوان کرد: اگر چنین ضوابطی باشد، این موضوع می‌تواند به یکی از برندهای ساختمان تبدیل شود؛ ساختمانی با چرخه تصفیه آب، با خودکفایی انرژی در حد ۴۰-۵۰ درصد و… این موارد دست‌یافتنی است و خیلی پیچیده و سخت نیست.

ساختمان‌ها باید مثل لوازم الکترونیکی درجه‌بندی شوند

وی یادآور شد: ما درطرح‌مان به این نتیجه رسیدیم که باید این ضوابط و مقررات به صورت بالادستی و از سمت مدیریت شهری وارد طرح‌های شهری ساخت و ساز شود. برای سازندگان، مالکان و سرمایه‌گذار دوره‌های آموزش بگذاریم و آنها را از فواید بحث‌های بهره‌وری انرژی آگاه کنیم که مثل رتبه‌بندی بهره‌وری انرژی لوازم الکترونیکی، ساختمان‌ها هم باید به این سمت بروند و درجه‌بندی شوند. فقط مشکل این است که ضوابط و قوانین را نداریم و مدیریت شهری باید به این سمت برود و اهمیت این موضوع را متوجه شود.

این دکترای برنامه‌ریزی شهری با تاکید بر اینکه «توجه به اصول اکولوژیک می‌تواند یکی از متمم‌های طرح تفصیلی باشد»، تصریح کرد: باید در این زمینه ضوابطی بگذاریم که عدم رعایت آن‌ها تخلف محسوب شود. هنگامی که ضوابط اکولوژیک و محیط‌زیستی نداشته باشیم، هیچکس تمایل به اجرا و انجام آنها را نخواهد داشت. برای همین گفتیم بیاییم متممی در نظر بگیریم در کنار طرح تفصیلی که بتواند این طرح را فنی‌تر کند و این ضوابط در کنار سایر ضوابط قرار بگیرد که مثلاً اگر بیشتر از ۶ طبقه بسازیم، باید از مصالح خاصی استفاده شود و در جداره‌های خارجی تمهیداتی برای بحث بهره‌وری انرژی اندیشیده شود و اگر افراد این ضوابط را رعایت نکنند، پایان کار ندهیم. چون در ساخت‌وسازها برای بحث‌های زیست محیطی ضوابط نداریم و از همه مغفول‌تر مانده است.

رزاقیان ادامه داد: ضعف قوانین در زمینه اصول اکولوژیک، مسائل زیست محیطی، ساختمان‌های اکولوژیک و بهره‌وری انرژی در شهر و در بنا و همچنین در فرهنگ فردی داریم. ساختمان‌ها را باید طوری بسازیم که کمتر هدررفت انرژی داشته باشد و در شهر چیدمان ساختمان‌ها در کنار هم به گونه‌ای باشد که کمتر انرژی هدر بدهند و بتوانند در بهره‌وری انرژی به یکدیگر کمک کنند. تمام این لایه‌ها از خرد تا کلان می‌توانند به هم کمک کنند. تا این مباحث در شهر اجرا شود و این موضوع اول از همه بحث‌های مدیریت شهری را می‌طلبد.

مسائل بهره‌وری انرژی از اولویت‌های مدیریت شهری نیست

وی در پاسخ به این پرسش که «آیا با مدیریت شهری در تعامل هستید و آنها را نسبت به این موضوعات آگاه کرده‌اید یا خیر؟»، بیان کرد: ما جلسات زیادی با آنها گذاشتیم، من خودم پیش رئیس کمیسیون عمران رفتم. در شرایط فعلی آنها خیلی این ضرورت را احساس نمی‌کنند؛ یعنی مسائل مربوط به بهره‌وری انرژی و زیست‌محیطی شهری چون خیلی دیربازده است و در طولانی مدت جواب می‌دهد، خیلی از ضرورت‌های مدیریت شهری نیست. آنها به‌دنبال طرح‌های زودبازده هستند. طرح‌هایی که در کوتاه مدت بتوان پاسخ‌های خیلی کلان از آنها گرفت‌. البته چنین چیزی خیلی هم قابلیت اجرا ندارد؛ به‌طور مثال طرحی که مثلاً می‌خواهد در سه ماه انجام شود، نهایتاً نتایجش خیلی می‌تواند کوتاه باشد و فقط یک مشکل کوچک شهری را برطرف می‌کند، نه یک مشکل کلان.

عضو هیات علمی گروه توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با بیان اینکه «مسائل زیست محیطی یک بحران و مشکل کلان شهری را برطرف می‌کند»، افزود: این موضوع چیزی است که تمام کشورهای توسعه یافته دارند به این سمت می‌روند و در فرهنگ فردی، بناها، تجهیزات و… به این سمت حرکت می‌کنند که به سمت شهرهایی بروند که شهرهای سبز باشند؛ شهرهای که توسعه پایدار در آنها وجود داشته باشد. شعار شهر سبز همین است که در آن افراد و تمام اجزای شهری به‌دنبال این باشند که شهر کمترین انرژی را مصرف و کمترین آلودگی را وارد کند و بتواند برای نسل‌های آینده قابلیت استفاده داشته باشد.

فقط رنگ شهر را سبز می‌کنیم، نه عمق آن را

رزاقیان توضیح داد: ما در شهرمان خیلی دنبال این موضوع نیستیم، بلکه دنبال این هستیم که رنگ شهر را سبز کنیم؛ اما انگار عمق آن را سبز نمی‌کنیم. سبزبودن شهر به‌معنای رنگ سبز نیست، بلکه به معنای شهری‌ است که برای آیندگان قابلیت استفاده داشته باشد؛ مثلاً دنبال این باشیم که حمل‌ونقلمان پایدار و به سمت توسعه حمل‌ونقل عمومی باشد، اما خیلی اینگونه نیست و حمل‌ونقل ما دنبال توسعه حمل‌ونقل عمومی نیست. هر روز ماشین‌های بیشتری تولید می‌کنیم، خیابان‌ها گسترده‌تر می‌شوند و هر روز ترافیک بیشتر می‌شود.

هیچ‌گاه اهداف ساخت شهرها در ایران، زیست‌محیطی نبوده است

وی در پاسخ به این پرسش که «آیا در ایران شهری داریم که از نظر توجه به مسائل مصرف بهینه انرژی و زیست محیطی شاخص باشد؟»، یادآور شد: چنین شهری نداریم؛ زیرا وقتی می‌خواهیم شهر جدید بسازیم، هر شهر شعار و چشم اندازی دارد؛ یعنی هدفی دارد که آن شهر برایش ساخته می‌شود و هیچ وقت آن هدف زیست‌محیطی نیست.

عضو هیات علمی گروه توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای جهاد دانشگاهی خراسان رضوی یادآور شد: در کل ایران از تمام شهرهای جدیدی که ساخته شده، کلاً دو شهر جدید در راستای هدفی که برای آن ساخته شده‌اند، موفق بوده‌اند. شهر اندیشه تهران و شهر پردیس که اطراف تبریز است، تنها شهرهایی بودند که با اهدافی که برای آنها ساخته شدند، منطبق هستند؛ یعنی سکنه‌ای که به‌دنبال آن بودند در این شهرها زندگی کنند، واقعاً به آنجا رفتند و مشغول زندگی هستند نه مثل گلبهار و بینالود که واحدهای خالی بسیاری دارند.