نذرهایی که اطعام نیست

به گزارش قائم آنلاین، «به کمپین نذر فرهنگی بپیوندید». «خرید نوشت‌افزار برای کودکان نیازمند را در ماه محرم نهادینه کنید»؛ این‌ها نمونه‌ای از صدها جمله‌ای است، که در کنار نذر طعام چند سالی است شنیده می‌شود.

شعارها و نذرهایی که در عین تحسین بسیاری افراد، برای افرادی که نذری می‌دهند یک چالش فکری ایجاد کرده که آیا می‌توان به‌جای نذر مواد غذایی به انجام این‌گونه نذرها پرداخت؟ یا خیر؟ نذرهایی که با هدف کاهش معضلات فرهنگی، اجتماعی و حتی زیست‌محیطی در حال انجام است.

نذرهایی که به‌نوعی تابوشکنی کرده و به دنبال انجام کاری با رویکرد متفاوت برای یاری‌رساندن به نیازمندان است ولی به‌راستی ضرورت این‌گونه نذرها در ماه محرم چیست؟

ایسنا در گزارش پیش رو به بررسی این موضوع از دیدگاه فعالین و کارشناسان حوزه اجتماعی، فرهنگی و دینی پرداخته است.

نوید مسائلی، مدیر موسسه مردم‌نهاد طلوع مهر و دوستی حامی کودکان کار اصفهان با بیان اینکه هر نذری جایگاه خودش را دارد، به خبرنگار ایسنا گفت: تلاقی ماه محرم با ماه مهر می‌تواند، نوع نذرها را به سمت تهیه نوشت‌افزار برای کودکان نیازمند و کار سوق دهد.

به عقیده بنده انجام نذر نوشت‌افزار تأثیر بیشتری نسبت به نذرهای مواد غذایی از لحاظ روانی روی کودکان خواهد گذاشت. زیرا نوشت‌افزار همچون طعام نیست که یک‌شبه تمام شود، بلکه لوازم نوشت‌افزار، هفته‌ها و ماه‌ها جلوی چشم کودک است و کودک هر بار با مشاهده این نوشت‌افزار یاد محرم می‌افتد.

وی ادامه داد: به نظر بنده فردی که قصد دارد نذری انجام دهد، باید به این موضوع توجه داشته باشد که با نذر خود به چه میزان می‌تواند روی افراد تأثیر مثبتی گذاشته و گره از مشکلات نیازمند باز کند.

وی افزود: بنده قصد زیر سؤال بردن ماهیت نذرهای حوزه مواد غذایی و کم‌اهمیت جلوه دادن آن‌ها را ندارم، ولی نیاز است ساماندهی درستی در نذرها صورت گیرد و به همان مقدار که به نذرهایی چون اطعام، چای و … اهمیت داده می‌شود، به نذرهای متفاوتی که می‌تواند گره‌ای از مشکلات نیازمندان برطرف کند نیز توجه شود.

مسائلی گفت: این هدفمندی یک‌شبه به وجود نمی‌آید و قطعاً مثل هر کار فرهنگی دیگری نیازمند صرف وقت، فرهنگ‌سازی و آموزش افراد جامعه است. هر چند در  سال‌های اخیر به نذرهای این‌چنینی بیشتر پرداخته‌شده ولی نیاز است که مردم بیش از گذشته با رویکرد این نذرها آشنا شده و آن‌ها را ترغیب به انجام این نذرها در کنار نذرهایی چون اطعام و … کنند.

احمدرضا نیازی، یکی از فعالین اجتماعی است که در حوزه خدمات‌رسانی به افراد مبتلا به ایدز فعالیت دارد.

وی معتقد است: کار خیر به هر شکلی پسندیده است و نذری دادن فقط بخشی از کارهای خیری است که می‌توان انجام داد. نذر هم شکل‌های متفاوتی دارد و فقط شامل شربت، چای و غذا نمی‌شود اما وجه بارز آن در ماه محرم به این شکل است.

نیازی ادامه می‌دهد: متأسفانه جمعیت آسیب دیدگان اجتماعی، روزبه‌روز در حال افزایش است و فکر می‌کنم، لازم است که تغییر رویکردی نسبت به انجام نذرها صورت گیرد. حرف بنده این نیست که میان نذرها داوری کرده و مشخص کنیم فلان نذر خوب یا بد است، بلکه می‌گویم اولویت‌هایی برای آن در نظر گرفته شود.

این فعال اجتماعی می‌گوید: با مبلغ غذای نذری می‌توان نیاز یک یا چند خانواده و یا کودک نیازمند که الان نیاز به لباس نو و … دارند را برطرف کرد. خیلی از این کودکان در ایام تحصیلشان به دلیل فقر نمی‌توانند وعده صبحانه داشته باشند، می‌توان این مبلغ را برای این ایام گذاشت و به طرح تغذیه رایگان مدارس کمک کرد.

نیازی خاطر نشان می‌کند: بیماران ایدز هم اکثراً افراد نیازمندی هستند. افرادی که نمی‌توانند همچون افراد عادی جامعه کار و تلاش داشته باشند، به همین دلیل در حالت عادی چند پله عقب‌تر از مردم عادی هستند و نیاز است نسبت به سایر افراد کمک ویژه‌ای به آن‌ها شود.

میلاد تقوایی راد، مبدع «نذر فرهنگی» در کشور است. او حدود پنج سال است که با رویکرد حفظ محیط‌ زیست و جمع‌آوری ظروف یک‌بارمصرف در معابر و خیابان‌هایی که عزاداری در آن‌ها صورت می‌گیرد، توانسته این فعالیت را در سایر استان‌های کشور هم تسری دهد.

وی معتقد است نذرهایی که از حوزه مواد غذایی خارج شده‌اند و سعی در برطرف کردن مشکلات روز جامعه دارند، هنوز خام هستند.

وی با بیان اینکه این نذرها همان مسیر نذر مواد غذایی را طی کرده‌اند، به خبرنگار ایسنا گفت: متأسفانه این‌گونه نذرها همچون نذرهای حوزه مواد غذایی جزیره وار عمل کرده و از جامعیت و انسجام لازم برخوردار نیستند. به‌عنوان‌مثال اگر ما در حوزه نذرهای خوراکی می‌توانستیم به‌نوعی ساماندهی داشته باشیم و آن‌ها را سوق به سمت اقشار بی‌بضاعت دهیم.

وی ادامه داد: بالطبع آثار اجتماعی فوق‌العاده زیادی داشت اما متأسفانه شرایط اجازه انجام این شیوه از نذر را نمی‌دهد و کسانی که می‌خواهند به این قضیه ورود کنند، باید مراقب باشند به اعتقادات مردم آسیب نزنند و موجب ایجاد تنش در جامعه نشوند. به همین دلیل حوزه‌های فرهنگی نذرهای جدید نباید مسیر را اشتباه طی کنند.

تقوایی راد تصریح کرد: وقتی کمپین نذر فرهنگی را شروع کردیم، از همه گروه‌های مردم‌نهاد، فعالان و عموم افراد جامعه درخواست پیوستن به این کمپین را داشتیم و در گروه‌های تلگرامی زیست‌محیطی، خیریه …درخواست خود را عنوان کردیم و بعد از چند سال کار موفق سال گذشته دیدم گروهی بدون اینکه زحمت به خود داده باشد، مدل نذر فرهنگی را کپی‌برداری کرده است.

وی ادامه داد”: انجام این کار یا انجام نذرهای مشابه این‌چنینی اشکال ندارد، بحث این است که اگر در هر فعالیتی کپی‌برداری زیاد شود قطعاً بر عملکرد آن کار تأثیر گذاشته و در صورت اشتباه یا خطای یکی از این کپی کارها؛ افراد جامعه به‌جای اینکه فرد مورد نظر را مقصر بدانند کل طرح‌ها و کارهای این‌چنینی را زیر سؤال می‌برند.

وی اظهار کرد: انجام فعالیت و نذر متفاوت مهم نیست، مهم این است که نتیجه این‌گونه نذرها چیست؟ و آیا فرهنگ‌سازی درستی نسبت به آن موضوع صورت می‌گیرد؟ به نظر بنده که انجام این‌گونه نذرهای جدید خوب است، ولی نیازمند یک آسیب‌شناسی جدی است. نقطه قوت نذر فرهنگی این بوده که مستمر، منظم و سازمان‌دهی شده و شفاف و به دور از نمایش صورت گرفته است.

تقوایی راد ادامه داد: محرم و ایام عزاداری امام حسین(ع) به‌گونه‌ای است، که در آن دسته‌بندی وجود ندارد، بلکه بستر مناسبی است که فرد با تماماقشار مختلف جامعه ارتباط برقرار کند و روی آن‌ها تأثیر بگذارد.

وی خاطرنشان کرد: ما هم می‌توانیم با انجام نذری اشتباه، تأثیر بد و با انجام نذر خوب تأثیر مثبت روی مردم بگذاریم. فکر می‌کنم یکی از دلایلی که این پویش‌ها و نذرها تاکنون در جامعه جدی گرفته نشده و هیجانش برای افراد جامعه کم شده، مسائل و مشکلات کلان زیاد کشور است. این امر باعث شده این نذرها و پویش‌ها دیده نشوند و مردم انجام این نذرها و پویش‌ها را با دیگر اولویت‌های زندگی مورد قیاس قرار دهند.

حجت‌الاسلام علی‌اصغر محمدی، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به اینکه اصل فلسفه نذر به شکل مبنای اعتقادی در جهت کمک و یا به تعبیری اجرای بعضی از امور خیرخواهانه است، اظهار کرد: به‌عنوان‌مثال فردی نذر می‌کند که بخشی از دارایی خودش را هدیه کند یا به تعبیری به‌جایی که نیازمندان هستند ببخشد.

وی افزود: ممکن است جریان نذر بر اساس ضابطه شرعی کلمات نذر هم نباشد، بلکه قصد است، یعنی تصمیم می‌گیرد که این کار را انجام بدهد و به‌عنوان هدیه یا کمک به دیگران نذر صورت می‌گیرد.

وی ادامه داد: به‌عنوان‌مثال فرد نیت می‌کند با توسل به امام حسین (ع) در قبال رفع مشکل خود طعام بدهد.  بر اساس حکم فقهی فرد موظف است پس از رسیدن به هدف یا رفع مشکل آن نذر را بدون کم و کاستی انجام دهد و چون از قبل مشخص کرده که شیوه نذر چگونه باشد امکان تغییر شکل نذر را ندارد.

محمدی تصریح کرد: دلیل اینکه نمی‌توان این‌گونه نذرها را جابه‌جا کرد، این است که مصداقش معین و معلوم است. فرد انجام موردی را از خدا و اهل‌بیت (ع) خواسته و هم‌اکنون خواسته او برآورده شده پس باید به همان شکلی که نذر کرده آن را ادا کند.

این کارشناس دینی گفت: زمانی که مصداق نذر مشخص نشده و فرد اهداف خیرخواهانه داشته باشد، مانعی ندارد که مقدار نذر کم‌ و زیاد باشد و یا نذر از اطعام به موارد دیگر تغییر پیدا کند.

وی بیان کرد: اینکه کار خیر به نام اهل‌بیت(ع) انجام شود، در کل پسندیده است اما اطعام خودش ثواب ویژه‌ای دارد، مثل افطاری دادن در ماه رمضان به نیازمندان درحالی‌که ممکن است نوشت‌افزار جای ثواب اطعام را نگیرد اگرچه خود این نذر هم در جایگاهش ثواب خودش را دارد. درمجموع کارهای خیری مثل نذر نوشت‌افزار، نذر اهدای خون، نذر خدمت و …، دارای ثواب است و شرعاً مشکلی ندارد.