صنایع دستی؛ گنجی پُر رنج

به گزارش قائم آنلاین، حسین ایزدی در گفت‌وگو ، در خصوص آخرین وضعیت صنایع دستی مازندران و چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این صنعت بومی و کهنه در استان اظهار کرد: برخی از صنایع دستی استان در ورطه نابودی قرار داشتند که با اتخاذ تمهیدات و ورود به این رشته‌ها، این صنایع دستی چندین و چند صد ساله در استان احیا شدند.

ثبت ملی ۱۳ رشته صنایع دستی

وی افزود: در میان رشته‌های متنوع صنایع دستی در کشور، ۱۳ رشته بومی استان ثبت ملی شد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران خاطرنشان کرد: با توجه به نوسانات ارزی، با گران تمام شدن کالاهای چینی، بازار صنایع دستی بومی داغ شده است و باید صنعت‌گران از این فرصت استفاده و با ارتقای کیفیت، سهم حداکثری از بازار را به خود اختصاص دهند.

بررسی چالش‌های فعالان صنایع دستی

این مسئول یکی از چالش‌های فعالان صنایع دستی را عدم یک بازار دائمی در استان عنوان کرد و گفت: البته نمونه بازار دائمی در استان در شهرستان بابلسر با بیش از ۲۸ غرفه ایجاد شده، اما بازخورد خوب و رضایت‌بخشی نداشته و بر اساس این تجربه، برگزاری نمایشگاه‌های فصلی در دستور کار قرار گرفت که طی فصل تابستان تاکنون بیش از ۱۲ نمایشگاه در نقاط مختلف استان برگزار شد.

ایزدی بیان کرد: برای ایجاد بازار فروش برای فعالان این بخش، از ظرفیت برگزاری جشنواره‌های متفاوت نظیر گلاب، انجیر، انار و عسل که بازدیدکنندگان فراوانی را به خود اختصاص می‌دهند، استفاده شد و در تمامی این جشنواره‌ها، غرفه‌هایی برای عرضه و نمایش تولیدات صنایع دستی در نظر گرفته شد تا یکی دیگر از مشکلات فعالان این بخش که همانا بازار فروش بود، به نحوی حل و فصل شود.

مشکل تامین چوب حل شد

وی یکی دیگر از چالش‌های فعالان این بخش را تامین مواد اولیه به ویژه در حوزه فعالان کار با چوب عنوان کرد و افزود: با اجرای طرح تنفس جنگل، تهیه چوب برای فعالان این نوع از صنایع دستی، دشوار شد که با رایزنی‌های انجام شده، مقرر شد تا ضمن کارشناسی دقیق از تعداد فعالان و میزان مصرف کارشناسی شده، چوب صنایع دستی از لیست قاچاق خارج شده و بسته به نیاز هر شهرستان، چوب در اختیار فعالان صنایع دستی آن شهر قرار داده شود.

شناسنامه‌دار شدن ۴۰ رشته صنایع دستی

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در ادامه با بیان اینکه یکی دیگر از چالش‌ها، فعالیت چندین و چند ساله برخی رشته‌ها بدون دارا بودن شناسنامه و ثبت برند بود؛ متذکر شد: این ‌کار هم طی سال‌جاری در دستور کار قرار گرفت و بیش از ۳۰ رشته از صنایع دستی استان که فاقد شناسنامه و نام بودند، ثبت و دارای شناسنامه شدند.

این مسئول یادآور شد: ما تولیدکنندگانی داشتیم و داریم که سال‌ها مشغول فعالیت در رشته‌های گوناگون بودند اما اسمی برای محصولات‌شان مشخص نشده بود و با شناسایی این افراد و رشته‌ها، با ثبت نزدیک به ۴۰ تولیدکننده، رشته آن‌ها را ثبت و برندسازی کردیم.

عدم قیمت‌گذاری جامع

ایزدی یکی دیگر از مشکلات این صنعت را عدم قیمت‌گذاری جامع و حساب‌شده در بازار دانست و تاکید کرد: به این بهانه که تولیدات صنایع دستی، فاخر و ارزشمند است و در واقع یک هنر محسوب می‌شود؛ دلیل نمی‌شود که هر قیمتی را روی آن گذاشت.

وی با بیان اینکه کسی منکر زحمت‌های با مشقت فعالان این عرصه در خلق یک کالای صنایع دستی نیست؛ تصریح کرد: اما از سوی دیگر برای رقابت در بازار باید هم کیفیت کار را بالا برد و هم قیمت را به نحوی تعیین کرد که خریدار تمایل به خرید آن محصول را پیدا کند و حال توقع داریم که کار با یک کیفیت متوسط و با بسته بندی ضعیف، مورد استقبال خریداران هم قرار بگیرد و کسی کالای خارجی نخرد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در خصوص سهم صنایع دستی مازندران در صادرات پاسخ داد: سهم مازندران در سال گذشته، ۲٫۵۶ درصد بوده است که به کشورهای روسیه، حوزه خلیج فارس، عراق و یکی-دو کشور اروپایی نظیر اسپانیا و ایتالیا صادر شده است.

فروش ۲ برابری محصولات

این مسئول اضافه کرد: این کالاهای غالبا چرم، گلیمچه، قالی و سفال بوده است و جالب اینکه خیلی از کشورهای عربی، غذای خود را در ظروف سفالی سرو می‌کنند و این بازار خوبی را برای صنعت‌گران این حوزه فراهم آورده است.

ایزدی با بیان اینکه امسال هنوز رقم دقیقی از میزان صادرات محصولات صنایع دستی احصا نشده و در پایان سال، جمع بندی‌ها انجام می‌گیرد؛ ادامه داد: اما به طور قطع می‌توان گفت که فروش تولیدات صنایع دستی طی سال‌جاری در استان، به دو برابر سال قبل طی مدت گذشته از سال‌جاری رسیده است.

وی گفت: امسال در ایام نوروز علیرغم وقوع سیل و بارندگی‌ها، فروش ما نسبت به مدت مشابه سال قبل، دو برابر بوده است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران اذعان کرد: ما در فصل تابستان، در شهرهای کلاردشت، رامسر، بابلسر، فریدونکنار، تنکابن، بهشهر، نکا و گلوگاه نمایشگاه‌های صنایع دستی برگزار کردیم و نمایشگاه صنایع دستی ساری نیز از ۲۲ شهریورماه آغاز به کار خواهد کرد و در ادامه هم تا ۵ مهرماه چندین نمایشگاه دیگر تابستانه در استان برگزار می‌شود.

ساخت نمایشگاه دائمی صنایع دستی در محمودآباد تا پایان سال ۹۹

این مسئول با بیان اینکه به طور کلی مهمترین چالش حال حاضر فعالان صنایع دستی در استان، تهیه مواد اولیه و نبود نمایشگاه دائمی صنایع دستی در استان است؛ تصریح کرد: یک نمایشگاه دائمی صنایع دستی از سوی بخش خصوصی در محمودآباد در حال احداث است که بنا بر آنچه اعلام شده، این نمایشگاه تا پایان سال ۹۹ به بهره‌برداری خواهد رسید.

ایزدی در پاسخ به این سوال که صنایع دستی منسوخی داریم که شما بدنبال احیای آن باشید؛ اعلام کرد: ما در حال حاضر؛ کوب بافی یکی از رشته‌هایی است که به نوعی منسوخ شده است را در دست احیا داریم و این صنعت که در سالیان قدیم در  سیدمحله ساری با توجه به رویش نوعی گیاه خاص در این منطقه رواج داشته است در شهرستان بابل و توسط یک خانم به طور خانوادگی در حال فعالیت و احیا است.

وی اظهار کرد: در حال حاضر نزدیک به ۹ هزار نفر در سطح استان، دارای کارت شناسایی صنایع دستی به صورت انفرادی و کارگاهی هستند و مشغول به فعالیت هستند.

تلفیق هنر و علم به صنایع دستی جان دوباره بخشید

ایزدی بیان کرد: بیش از یک‌سال است که با همکاری و دعوت به کار برخی اساتید دانشگاهی از تجربیات علمی و طراحی به روز آنان در ارتقای کیفی محصولات صنایع دستی در حال استفاده هستیم که با اعزام به مناطق دور دست که اساتید این رشته حضور دارند، از هنر آنان به نحو شایسته با درآمیختگی با علم و طراحی روز، در حال استفاده هستیم و اینگونه از استان‌های نخستین در کشور بودیم که این خلأ را پوشش دادیم.

وی ادامه داد: ۱۳ رشته و ۱۳ شهر ما در حوزه صنایع دستی همراه با برندشان، ثبت شده است و در کنار تولیدات، شهرهای استان نیز برند شده‌اند.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران بیان کرد: به طور مثال، آلاشت در دست‌بافته‌های داری، تنکابن در سفال، نور در لاک‌تراشی و صنایع چوبی، نجاران سقانپار ساز در شهرهای آمل، بابل و کجور و ساری در منبت کاری چوب که در مرمت مسجد جامع ساری نیز از آن‌ها استفاده کردیم و هر یک از شهرها هم به همین نحو، برندسازی شده است.

قیمت‌گذاری صنایع دستی ضعف بزرگ در بازار

عیسی‌زاده یکی از کارشناسان صنایع دستی استان نیز در گفت‌وگو با بلاغ یکی از مشکلات خاموش اما بحث برانگیز فعالان صنایع دستی را تعیین نرخ مصوب و کارشناسی‌شده در بازار اعلام و تصریح کرد: قیمت‌گذاری صنایع دستی یکی از ضعف‌های بزرگ ما است و ما بدنبال آن هستیم که یک اتحادیه‌ای تشکیل دهیم تا قیمت‌گذاری محصولات را انجام دهیم تا به یک قیمت‌گذاری جامع برسیم.

وی افزود: از آن‌جا که یک استادکار معتقد است که صنایع دستی یک هنر است و هنر هم قیمت ندارد؛ بازار با قیمت‌های بالا و گوناگون در نقاط مختلف مواجه است که این امر به این صنعت، قطعا ضربه می‌زند و در هیچ جای دنیا هم به این شکل نیست.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه یکی از نکاتی که طی سالیان متمادی مغفول مانده است، گره رشته‌های صنایع دستی با مراکز دانشگاهی بوده است؛ گفت: اگر بتوانیم رشته‌های مهارت محور را در دانشگاه‌های استان، چه در حوزه خانم‌ها و چه در حوزه آقایان فعال کنیم؛ شاهد اتفاقات خوبی در استان خواهد بود.

عیسی زاده یکی از چالش‌های این صنعت را حذف برخی از رشته‌های صنایع دستی نظیر جوراب بافی از دانشگاه‌های استان برشمرد و تصریح کرد: مدت‌ها است که این رشته از رشته‌های مهارت محور دانشگاهی حذف شده است و باید در کنار رشته‌هایی نظیر سفال، جاجیم، گلیم و گلیمچه که در حال تدریس در دانشگاه‌های استان است باید برخی رشته‌های دیگر نظیر حصیربافی این حوزه نیز به این لیست اضافه شود.

وی متذکر شد: البته به روز کردن تولیدات سنتی به مدرن که آمیختگی صنایع دستی قدیمی استان و سلیقه امروز بازار است، به پویا شدن هر چه بیشتر این صنعت کمک خواهد کرد؛ نظیر آمیختگی تولیدات نمدی با چرم یا تولید کیف‌های نمدی که هم صنایع دستی استان را احیا می‌کند و هم تطابقی با نیاز بازار و سلیقه امروز را در خود دارد.

این استاد دانشگاه گفت: خیلی از اساتید این صنعت در روستاهای استان مشغول فعالیت هستند و از آن‌جا که دسترسی به اطلاعات روز ندارند، تولیدات‌شان با نیاز بازار تطابق ندارد و علیرغم تولیدات فاخر سنتی، با نیاز بازار همخوانی ندارد.