لاک‌تراشی در مسیر جهانی شدن

به گزارش قائم آنلاین،  لاک‌تراشی یکی از صنایع دستی کهنه، بومی و با قدمتی چند هزار ساله در مازندران است که پیدایش آن به زندگی مردم این دیار در جنگل و استفاده از چوب برای ساخت ابزارآلات گوناگون بر می‌گردد، صنعتی که یک دهه اخیر در خطر نابودی قرار گرفت و به صنعتی در حال منسوخ تبدیل شد که موجبات نگرانی خیلی از مردم و رسانه‌ها را بدنبال داشت.

برای اطلاع از کم و کیف احیای این صنعت کهن و تدابیر و اقدامات انجام شده در این باره از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران به عنوان دستگاه اصلی متولی این حوزه به سراغ یکی از معاونان این سازمان رفتیم که در ادامه این گفت و گو می‌خوانید:

کمبود و گرانی چوب عامل بی‌رغبتی هنرمندان به لاک تراشی

حسین ایزدی در گفت‌وگو با خبرنگار ما اظهار کرد: در سوابق محصولاتی که اصالت‌دار و ریشه‌دار در صنایع دستی استان هستند، لاک تراشی یکی از نمونه‌های بارز آن در حوزه صنایع چوبی محسوب می‌شود.

وی با بیان اینکه لاک تراشی از جمله صنایع دستی بومی استان بود که در حال انقراض و منسوخ شدن قرار داشت؛ افزود: این به این سبب بود که مواد اولیه این صنعت، چوب‌های جنگلی بود و با توجه به اجرای طرح تنفس جنگل، تهیه چوب برای استادکاران این رشته ضمن گرانی، سخت و دشوار شده بود.

شناسایی ۵۰ استادکار درجه یک در مازندران با هدف آموزش لاک‌تراشی

معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با بیان اینکه ما در گام اول و برای حل این مشکل، لاک تراشی را به عنوان یک صنایع دستی برند استان به عنوان یک صنعت بومی و اصالت‌دار ثبت کردیم؛ خاطرنشان کرد: در گام بعدی با هدف آموزش این حرفه به نسل جوان،  استادکاران درجه یک استان را که تعدادشان به ۵۰ نفر می‌رسید را از شهرهای نور، سوادکوه، رامسر، نوشهر، بهشهر و نقاط دیگر احصا کردیم.

این مسئول ادامه داد: در گام دیگری با اساتید دانشگاهی مذاکره کردیم تا این رشته را به عنوان یکی از رشته‌های سرفصل دانشگاهی محسوب کنند که در حال حاضر این رشته به عنوان یکی از دروس رشته صنایع دستی در دانشگاه بابلسر در حال تدریس  است.

ایزدی بیان کرد: در سال ۹۷ و نیمه سال‌جاری، اساتید را به روز کردیم و در بحث آموزش به تلفیق سنت دیروز و هنر امروز تاکید کردیم تا در بازار، تولیدات مطابق با ذائقه متقاضیان باشند.

شهرستان نور شهر پایلوت لاک‌تراشی در مازندران

وی استاد گلرد از توابع شهرستان نور را به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و مجرب‌ترین اساتید استان در این رشته نام برد و گفت: ما می‌توانیم شهرستان نور را به عنوان شهر پایلوت این رشته و صاحب دهکده لاک‌تراشی بنامیم.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران اعلام کرد: در انتخاب لوگوی سال هم از دو محصول این رشته یعنی جوله و کلز استفاده کردیم تا این نماد را در ذهن مردم یادآوری کنیم.

این مسئول با بیان اینکه سازوکار ثبت جهانی لاک‌تراشی در حال انجام است؛ متذکر شد: ما بدنبال این هستیم تا این محصول را به عنوان یک محصول جهانی و متعلق به مازندران ثبت جهانی و شهر نور را به عنوان به‌عنوان پایلوت رشته صنایع دستی لاک تراشی در کشور ثبت ملی کنیم.

ایزدی افزود: پس از گام احصای استادان و آموزش به نسل‌های جدید و متعاقب آن صدور گواهینامه مهارت، در گام بعدی به دنبال حل مشکل تهیه مواد اولیه رفتیم، چرا که عدم دسترسی به چوب جنگلی موجب خرید چوب قاچاق می‌شد که به دلیل گرانی هم علاقمندان و هم خریداران را بی رغبت می‌کرد و هم منجر به افزایش قابل توجه قیمت تمام شده محصولات می‌شد.

تصویب تخصیص چوب یارانه‌ای به استادکاران لاک‌تراشی

وی متذکر شد: در پی مذاکراتی که در این خصوص انجام شد موفق شدیم تا مصوبه‌ای در شورای برنامه ریزی استان تحت این عنوان بگیریم که هنرمندانی که در سطح استان برای لاک تراشی نیاز به چوب جنگلی دارند، آن را به صورت سهل‌الوصول و با نرخی خیلی کم خریداری کنند و در سطح کشور در نوع خودش منحصر به فرد بود.

روند منسوخ شدن صنعت لاک‌تراشی در مازندران متوقف شد

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران تصریح کرد: خوشبختانه این صنعت از حالت منسوخ شدن، بازنده شده یعنی از ادامه روند منسوخ شدن جلوگیری شده و توقفی صورت گرفته و حال باید در راستای احیا، تداوم و افزایش تولیدات گام برداریم.

سهم ۲۵ درصد تولیدات لاک‌تراشی از بازار فروش صنایع دستی

این مسئول تاکید کرد: مصنوعات لاک تراشی در بازار اگر با بسته‌بندی‌های مناسب عرضه شود، توانایی کسب سهم ۲۵ تا ۳۰ درصدی بازار صنایع دستی استان را دارد.

ایزدی در پاسخ به این سوال که آیا محصولات این صنعت همچون سایر تولیدات صنایع دستی با تهدید اجناس خارجی وارداتی مواجه است یا خیر، پاسخ داد: خوشبختانه این رشته به دلیل اصالتی که دارد، از دارا بودن محصولات مشابه چینی، هندی و پاکستانی موجود در بازار مصون مانده است.

وی اضافه کرد: تاکنون موفق به انجام صادرات محصولات این رشته نشدیم اما نمایشگاه‌های بین المللی ما فروش خوبی از همین تولیدات معدود این رشته داشتیم.

برای صادرات باید به تولیدات انبوه برسیم

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با بیان اینکه تاکنون نمایشگاه مخصوص رشته لاک تراشی در استان نداشتیم اما نمایشگاه‌های صنایع دستی به صورت تلفیقی داشتیم؛ گفت: زمانی می‌توانیم به یک نمایشگاه تخصصی در این رشته فکر کنیم که تولیدات ما به انبوه برسد و در بسته‌بندی‌های مناسب قابل عرضه باشد.

این مسئول اظهار کرد: آموزش این رشته منحصر به شهرهای مادر لاک‌تراشی محدود نمی‌شود و این رشته در شهرها و روستاهای غرب تا شرق استان آموزش داده می‌شود.

ایزدی افزود: استقبال خوبی از سوی نسل جوان برای یادگیری این حرفه نشان داده شده است و باید در گام بعدی به فکر ایجاد بازار مناسبی برای فروش این محصولات چه در داخل و چه در خارج کشور باشیم.

رونق صادرات محصولات چوبی مازندران در رشته‌های منبت و معرق

وی بیان کرد: صادرات سایر مصنوعات و تولیدات چوبی ما نظیر منبت‌کاری و معرق کاری، با دارا بودن هنرمندان و استادکاران تراز یک، در حال انجام است و حتی درب مساجد کشورهای خلیج فارس نظیر قطر به دست استادکاران مازندرانی ساخته شده است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با بیان اینکه نزدیک به یک‌صد استادکار در سطح استان در رشته‌های معرق و منبت‌کاری مشغول فعالیت هستند، عنوان کرد: شهرهای بابل، قائم‌شهر، و ساری در این رشته پیش‌رو هستند و تولیدات آن‌ها به صادرات رسیده است.

لاک تراشی هنری برگرفته از ذوق و ابتکار تا ودیعه‌ای منحصر به فرد از پیشینیان

لاک تراشی یا چو تراشی که برگرفته از هنر ذاتی مردمان این دیار به نعمت همزیستی با طبیعت می‌باشد، هنری فراتر از نجاری است که با آمیخته شدن ذوق و ابتکار  استادکار همراه با آشنایی وی از ویژگی‌های چوب‌های مختلف مبدل به ظروف کاربردی چوبی نظیر جوله، کلز، لاک، کچه یا کترا و یا سیرکوب می‌شود، ابزارآلات کاربردی زمان‌هایی نه چندان دور که امروزه بیشتر به عنوان ظروف تزیینی از آن استفاده می‌شود.

این صنعت کهن که عجین با فرهنگ با اصالت و بومی مردمان این دیار سبز است، جدا از سبقه تاریخی و با ارزش آن، نمادی از فرهنگ و یادگاری از پیشینیان ما است که بیانگر ذوق و ابتکار مردمان این دیار در تهیه لوازم مورد نیازشان از داشته‌های محدودشان است؛ ساخت ظروفی کاربردی که تنها با چوب و یک تبر ساده و چند ابزار کوچک انجام می‌گرفت.

خوشبختانه باید گفت با ورود دستگاه‌های متولی و همت استادکاران این رشته، هنر پیشینیان روی زمین نماند و اکنون با ورود نسل جوان به این رشته شاید چند هزارساله، لاک تراشی از کمای چندین و چند ساله رها و جانی دوباره گرفته است.

یادمان باشد لاک تراشی ماحصل پیوند ناگسستنی هنر پیشینیان این دیار است با طبیعت، بوسه دستان مردمان تبرستان است بر روی لبان ترک خورده چوب و اکنون، حال نزاری دارد چوتراشی و باید دست چوب و هنر را دوباره به هم نزدیک کرد؛ باید کاری کرد، باید همت کرد…