محمد بن‌سلمان و دشمنانش؛ عربستان سعودی در بحران

به گزارش قائم آنلاین، دویچه‌وله در گزارشی نوشته است: از زمانی که محافظ شخصی ملک سلمان در ماه سپتامبر در پی یک درگیری لفظی به قتل رسید، این شایعه قوی در گشت و گذار است که ولیعهد محمد بن سلمان در این قتل دست داشته است.

محافظ پادشاه، سرتیپ عبدالعزیز الفغم در یک میهمانی خصوصی در پایتخت، جده، به دنبال یک درگیری لفظی با یکی از دوستان خود به ضرب گلوله کشته می‌شود. درباره این قتل بیش از این خبری منتشر نشده است.

مخالفان دولت پادشاهی عربستان می‌گویند، فغم باید می‌مرد، زیرا او تأثیر منفی بر پادشاه داشته و بدین گونه ولیعهدی شاهزاده جوان را به مخاطره می‌انداخت.

برنارد هیکل، کارشناس مسائل خاورمیانه، در گفت‌وگویی با خبرنگار هفته‌نامه اشپیگل در باره احتمال دست داشتن محمد بن سلمان در قتل محافظ شخصی ملک سلمان گفته است، عبدالعظیم الفغم، هم در این دوره و هم در دوره پادشاه پیشین در مقام محافظ شخصی پادشاه خدمت کرده است. از آن گذشته هم پادشاه و هم ولیعهد به طور مشترک به خانواده او تسلیت گفته‌اند و این نشان از یک سوگواری صادقانه است؛ به همین دلیل او به یک چنین توطئه‌ای باور ندارد.

هیکل در پاسخ به این پرسش که آیا ولیعهد تعیین می‌کند چه کسی با پادشاه ملاقات کند، می‌گوید: «من اغلب این را می‌شنویم، اما نشانه‌ای نمی‌بینیم که پادشاه تردیدی در ولیعهد داشته باشد و یا از این قضیه ناراحت باشد.»

برنارد هیکل که پروفسور پژوهش‌های خاورمیانه و مدیر انستیتوی پژوهش‌های فرامنطقه‌ای در خاورمیانه، شمال آفریقا و آسیای مرکزی متعلق به دانشگاه پرینستون واقع در شهر نیوجرسی آمریکاست، می‌گوید محمد بن سلمان را از سال ۲۰۱۷، یعنی پیش از ولیعهدی او می‌شناسد و از آن پس سالی یک بار او را می‌بیند.

از نظر هیکل، محمد بن سلمان شخصیتی است جذاب، کاریزماتیک و سختگیر. او می‌گوید که بن سلمان دشمنان زیادی دارد؛ با این حال به نظر می‌آید که جایگاه قدرتمند او تضمین شده است و می‌افزاید: «البته تاکنون دستکم دو بار تلاش شده او را بکشند، یک بار با یک پهپاد رزمی بر فراز کاخ او در ریاض و یک بار هم از سوی تروریست‌های داعش و یا القاعده در جده. هر دو سوءقصد ناکام ماندند.»

برنارد هیکل در پاسخ به این پرسش که بزرگترین دشمنان ولیعهد عربستان چه کسانی هستند، می‌گوید: «مطمئنا یکی از آنها رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه است و دیگری البته ایران. بسیاری از مأموران سرویس مخفی آمریکا نیز از او خوش‌شان نمی‌آید، زیرا که بن سلمان شاهزاده پیشین محمد بن نایف را از سر راه برداشت که کاندیدای مطلوب آنها برای تخت سلطنت بود. رسانه‌ها نیز از او خوش‌شان نمی‌آید، همین‌طور سازمان‌های حقوق بشری از بن‌سلمان به خاطر قتل جمال خاشقجی و نزدیکی او با دونالد ترامپ از او انتقاد می‌کنند.»

هیکل در این باره که آیا خطر از درون دربار ولیعهد را تهدید می‌کند، می‌گوید: «شاید برخی در ذهن‌شان قصد انتقام‌جویی دارند. محمد بن سلمان در درون خاندان سلطنتی از بسیاری خلع قدرت کرده و از آنها همانند بسیاری از تاجران متمول و کارکنان ارشد دولت، میلیاردها دلار پول و نیز امتیازاتشان را گرفته است. شمار زیادی از عموها و پسرعموهای مسن او هستند که اعتقاد دارند برای احراز تخت سلطنت شایستگی بیشتری دارند. اما تمام این شاهزادگان، هر اندازه هم که خشمگین باشند، نه سرباز دارند و نه قدرت.»

برنارد هیکل ۴۹ ساله که تباری لبنانی دارد، در باره میزان توانمندی و شایستگی محمد بن سلمان به خبرنگار اشپیگل می‌گوید: «محمد بن سلمان در مدتی کوتاه موفق شد قدرت بنیادگرایان را بشکند و سنگ بنای دگرگونی‌های اجتماعی بنیادینی را بگذارد. این دستاورد بزرگی است. اما هدف او که چندشاخه‌ای شدن اقتصاد عربستان سعودی و استقلال آن از نفت است، کمتر موفقیت‌آمیز بوده است. بیلان سیاست خارجی او نیز چندان درخشان نبوده است.»

خبرنگار می‌پرسد، آیا منظور او جنگ یمن است؟ و هیکل می‌گوید: «محمد بن سلمان قصد داشت در یمن مانع از نفوذ ایران شود و حوثی‌ها را پس براند. او همچنین نیز قصد داشت امیرنشین قطر را سر جای خود بنشاند و مانع از همکاری خاندان حاکم دوحه با اخوان‌المسلمین و ایران گردد. در هر دو مورد شکست خورد. حملات اخیر به تأسیسات نفتی برای ریاض یک شوک روانی با پیامدهای ماندگار بود، همانند سوءقصد مهیب ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ نیویورک برای غرب. اینجاست که محمد بن سلمان مرزهای خود را تجربه می‌کند.»

برنارد هیکل در این مصاحبه اذعان دارد که محمد بن سلمان آدم راحتی نیست و کنار آمدن با او دشوار است و هر کس که با او سر کار خواهد داشت، خود باید تصمیم بگیرد که نیمه پر یا نیمه خالی لیوان را ببیند.

هیکل در رابطه با نقض حقوق بشر در عربستان سعودی می‌گوید: «من مدافع محمد بن سلمان نیستم. اما عربستان سعودی هم نروژ نیست، بلکه کشوری است بسیار بغرنج. در آنجا شما با قتل خاشقجی و سرکوب‌ها طرف هستید. ولیعهد صدها نفر را به زندان انداخته است (خبرنگار اشپیگل می‌افزاید شمار آنها ۱۵۰۰ نفر می‌رسد)، اما در مقایسه با دیکتاتورهایی مانند عبدالفتاح سیسی در مصر، بن سلمان چندان هم خشن نیست.»

خبرنگار اشپیگل به صحنه یک جنگ جدید در شمال سوریه و حمله نظامی ترکیه به این منطقه اشاره می‌کند که منجر به آوارگی بیش از ۱۰۰ هزار نفر شده است. او می‌پرسد، این منطقه چه زمان به آرامش خواهد رسید؟

هیکل می‌گوید: «این پیامد عقب‌نشینی آمریکا از خاورمیانه است که از زمان باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا آغاز شد. جنگ‌های به رهبری آمریکا در منطقه به شکست انجامید و با اینکه بی‌اندازه پول و خون به هدر رفت، واشنگتن موفق نشد قدرت نظامی خود را به قدرت سیاسی بدل کند. حال ایالات متحده آمریکا خسته شده است.»

هیکل در باره اینکه چه کسی این خلاء را پر خواهد کرد می‌افزاید: «ایران زور خود را نشان می‌دهد، ترکیه به ناگهان در خلیج فارس و دریای سرخ سرک می‌کشد، و روسیه هم که خواهی‌نخواهی همه جا هست. ولادیمیر پوتین وارد این خلاء خواهد شد. برعکس، هم‌پیمانان آمریکا در منطقه، از جمله عربستان سعودی، طبیعی است که دچار پانیک شوند. اینان درخواهند یافت که دیگر نمی‌توانند روی واشنگتن حساب کنند.»