خورشید هشتم زیباترین الگوی زندگی

به گزارش قائم آنلاین،  امام رضا (ع) در سال ۱۴۸ هجرى قمرى یعنى حدود (۱۲۵۰) سال پیش در شهر مدینه به دنیا آمد. پدر ایشان امام موسى بن جعفر (ع)، یعنى امام هفتم شیعیان و مادرشان بانویى بزرگوار و خردمند به نام «تُکتَم» یا «نَجمه» بود. امام رضا (ع) در همان سالى زاده شد که پدربزرگ ایشان، یعنى حضرت امام جعفر صادق (ع)، به شهادت رسید.

نام ایشان «على» است، ولى بر اساس شیوه‌اى که در میان اعراب مرسوم است، به وى «ابوالحَسَن» می‌گفتند. این گونه اسم‌ها را «کُنیه» می‌نامند. علاوه بر نام و کنیه، گاه عنوان دیگرى نیز به افراد می‌دهند که آن را «لَقَب» می‌گویند. امام هشتم داراى لقب‌هاى متعددى است. از جمله معروف‌ترین این القاب، «رضا»، «عالم آل‌محمد»، «غریب‌الغرباء»، «شمس‌الشموس» و «مُعین الضعفاء» است. نامیدن هر فرد به این نام‌ها، یعنى اسم، کنیه و لقب دلیل خاصى دارد. گفته‌اند که وى را به این جهت «رضا» لقب داده‌اند که خدا از او راضى است.

دوران کودکى و جوانى امام در مدینه گذشت. اخلاق نیکو، دانش فراوان، ایمان و عبادت بسیار از ویژگى هایى بود که امام را مشخص می‌ساخت.

زندگی با برکت امام هشتم آقا علی بن موسی الرضا (ع) در بردارنده یاقوت‌های چشم‌نوازی از سبک زندگی اسلامی است که تحسین و تمجید هر انسانی را به دنبال دارد؛ به طوری که نه فقط عالمان شیعی بلکه بزرگان اهل سنت نیز زبان به تمجید و تحسین آن باز کرده‌اند.

برای نمونه سمهودی درباره این امام همام بیان می‌دارد: «علی بن موسی الرضا (ع) فرزند موسی کاظم، بهترین فرد زمانش و مردی جلیل القدر بود»و یا اینکه شیخ عبد الله شبراوی شافعی ابراز می‌دارد: «علی بن موسی الرضا دارای مناقب عالی و صفات ارزشمند بود، …کرامات او بیشتر از آن است که حد و حصر شده و مشهورتر از آن است که ذکر شود».در واقع سیره و سخنان امام رضا (ع) همچون گنجینه‌ای پربها، است راه صحیح زندگی الهی را در پیش روی همگان قرار می‌دهد، سیره و سبک زندگی‌ای که ضامن سعادت و خوشبختی واقعی انسان در حیات مادی و معنوی است.

ویژگی‌های طلایی از سبک زندگی رضوی
تصویر اجمالی و سر بسته از اخلاق و سبک زندگی رضوی را می‌توان در روایت بسیار زیبایی که جناب «ابراهیم بن عباس» درباره شیوه اخلاقی آن حضرت بیان می‌دارد، مشاهده کرد. برای رعایت اختصار تنها به سکانس‌های کوتاهی از این روایت زیبا اشاره می‌کنیم:

رعایت عدالت و عدم ظلم به دیگران
امام علی بن موسی الرضا (ع) دردانه عدالت‌ورزی و اخلاق‌مداری در تعاملات اجتماعی با دیگران بودند و حتی با زبان خود به دیگران ظلم و جفا نمی‌کردند: هرگز ندیدم آن حضرت، با سخن خود در حق کسی جفا کند (و مورد اهانت و آزار قرار دهد)» بلکه حتی بالاتر از آن، حضرت هیچگاه کلام فرد دیگری را قطع نکردند. چرا که این رفتار ناپسند به گونه‌ای موجب ظلم و بی‌احترامی به طرف مقابل است:و یا کلام کسی را قبل از آنکه پایان یابد، قطع کند.

توجه به مستمندان و نیازمندان
سکانس‌های اخلاقی سبک زندگی رضوی تنها در عبودیت و بندگی حق تعالی خلاصه نمی‌شود، چرا که توجه به مستمندان و رفع نیازهای مادی آن‌ها به خوبی گویای ایفای نقش اجتماعی امام در قبال سایر انسان‌ها است. «ابراهیم بن عباس» درباره شاخص طلایی سبک زندگی رضوی اظهار می‌کند: نیاز نیازمندان را برآورده می‌ساخت و هرگز حاجتمندی را که توان انجام حاجت او را داشت، رد نمی‌کرد.

ارزش و اهمیت انفاق به اندازه‌ای است که خداوند متعال در قرآن مجید در بیش از هشتاد آیه موضوع انفاق و لزوم دستگیری از نیازمندان و اهمیت و ارزش این شاخص قرآنی و اسلامی را مورد توجه قرار داده؛ تا آنجا که در اولین آیات قرآن، خدواند انفاق را از صفات بارز متقین بیان می کند: «وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ»؛ (بقره/۳)و از تمام نعمت‌ها و مواهبى که به آنان روزى داده‌‏ایم، انفاق مى‌‏کنند. آری پرهیزکاران، انفاق کردن را کم شدن مال نمی‌دانند، بلکه غنیمت می‌شمارند، ولی کسانی که از معارف قرآن بهره‌ای ندارند و از سویی به دنیا علاقه‌مند هستند، انفاق کردن را غرامت و زیان می‌دانند.

نهایت ادب، رعایت آداب اجتماعی
یکی دیگر از زیباترین ویژگی‌های سبک زندگی امام علی بن موسی الرضا (ع) را می‌توان دوری از آداب و رسوم‌های متکبرانه دانست. امام رضا (ع) هر چند در بالاترین موقعیت اجتماعی و دینی و سیاسی قرار داشتند. ولی با این وجود هیچ‌گاه رفتار متکبرانه و غیر اخلاقی از خود نشان ندادند. شاخص‌های اخلاقی‌ای که از حضرت بیان شده حکایت از نهایت تواضع و نشانگر دریایی از فضائل اخلاقی امام رضا(ع) است.  هرگز پای خود را نزد دیگران دراز نمی‌کرد و هرگز در حضور دیگران به چیزی تکیه نمی‌داد و هرگز ندیدم غلامان و خدمه خود را دشنام دهد و یا آب دهان بیندازد و ندیدم که در جمع با صدای بلند بخندد؛ بلکه خنده‌اش تبسم بود.

اوج تواضع و فروتنی
همنشینی با فقرا و همسفره شدن با ایشان و عدم کناره‌گیری از ایشان یکی دیگر از شاخصه‌های زندگی رضوی است که در زندگی امام رضا (ع) نمود ویژه داشته است، موضوعی که در روایت این چنین منعکس شده است: هرگاه سفره اش را پهن مى‌کرد غلامان و خدمتکاران خود و حتى دربان (و) مهتر اسبان را با خود سر سفره مى‌نشاند.

عبودیت و بندگی حق تعالی
در کنار اخلاق و تواضع و فروتنی و حسن معاشرت با دیگران هیچ‌گاه نباید ارتباط صحیح و اصولی با باری تعالی را فراموش کرد چراکه فلسفه خلقت، در گرو ارتباط با باری تعالی است. ارتباط ارزشمندی که همواره در زندگی اولیای الهی همچون امام هشتم چشم‌نوازی می‌کند. شبها کم می‌خوابید و بسیار بیدار بود. بیشتر شب‌ها از ابتداى شب تا صبح شب زنده‌‏دار بود. خیلى روزه می‌گرفت و روزه‌ سه روز در ماه از او فوت نمی‌شد، می‌فرمود: این سه روز معادل روزه تمام عمر است.

چرا امام هشتم (ع) را شمس‌الشموس می‌نامند؟
حجت‎الاسلام محمود ابوالقاسمی محقق و پژوهشگر علوم قرآن و حدیث در این باره گفت: پیامبر اکرم(ص) در حدیثی فرمود: «من ۱۲ فرزند دارم که همگی آنان امامند و تفاوتشان با من در این است که آنان نبی نیستند، اما تمام آنچه درباره من گفته شده، درباره تمام فرزندانم نیز صادق است.»، با تمام اینها برخی شیعه‎نمایان (مدعیان تشیع) بین امامان تفکیک قائل می‎‌شدند که این به‌معنای تحریف کلام نبی و تخطی از سیرۀ رسول الله(ص) است، طوری که در طول تاریخ به افرادی برمی‎‌خوریم که به مدعیان شیعۀ سه‌امامی، چهارامامی، هفت‌امامی و… شهرت یافتند.

وی افزود:‌ میان مدعیان تشیع، عده‎‎ای هستند که می‎‎درخشند و به دستورات رسول‎ الله(ص) پایبند ماندند؛ آنها همان شیعیان ۱۲امامی‌اند که به آنان «اثنی‌عشری» گفته می‌شود. این افراد که در تاریخ خوش درخشیدند، معتقدند هر کسی هر یک از ائمه(ع) را نپذیرد، به‌معنای عدم پذیرش نبوت رسول‌ الله(ص) است.

حجت‌الاسلام ابوالقاسمی «پیروی از هوای نفس» را یکی از عوامل انحراف مدعیان تشیع در طول تاریخ دانست و گفت: این عامل مهم موجب عدم همراهی و هماهنگی آنان با امام(ع) شد. در زمان امام رضا(ع) آخرین نمونۀ انحراف مدعیان تشیع از سوی «واقفیه» صورت گرفت، طوری که آنان تولد دیرهنگام امام جواد(ع) را واسطه‎ای برای مطامع نفسانی خود قرار دادند و گوش شنوایی نسبت به کلام امام رضا(ع) نداشتند.

این پژوهشگر علوم قرآن و حدیث گفت: از زمان امام رضا(ع) دیگر چنین انحرافی وجود نداشت، کسی که امام رضا(ع) را قبول کرد، تا امام دوازدهم را پذیرفته است و این‌چنین شیعیان هشت‌امامی، شیعیان ۱۲امامی شدند. این امر در پرتو نور امام رضا(ع) رخ داد که برخی شمس‌الشموس بودن امام(ع) را حاکی از این موضوع می‎‌دانند.

وی گفت: اگر وجود مقدس تمام حضرات معصومین(ع) را شمس بدانیم، شمس‌الشموس، خورشیدی است که نور آن، ولایت و جایگاه معصومین(ع) را تبیین می‌‌کند و روشنایی می‌‎بخشد و خورشیدهای دیگر با این خورشید تجلی پیدا می‌‎کنند، به‌عبارت دیگر، امام رضا(ع) به‌عنوان شمس‌الشموس حضرات معصومین(ع) نورافشانی‎ کردند و از زمان ایشان به بعد، شیعیان میزانی از درک، فهم و معرفت نسبت به امام زمان خود را به‌دست آوردند و حداقلش این بود که امام خود را پذیرفتند و همین صرف پذیرش به‌عنوان قدم نخست بسیار حائز اهمیت است، چراکه شیعه از معضل عدم پذیرش امام در زمان امام‌ رضا(ع) نجات یافت.