ضرورت نگاه کل‌نگر در آینده‌پژوهی

به گزارش قائم آنلاین، مازیار عطاری در نشست “آینده‌پژوهی فرهنگ در آینده ایران” که امروز در مرکز تحقیقات سیاست‌های علمی کشور برگزار شد، به دو کار انجام شده در بنیاد توسعه فردا در حوزه آینده‌پژوهی فرهنگ، پروژه “وضعیت آینده فرهنگی” سازمان ملل و سند اول چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران پرداخت.
وی در همین زمینه با اشاره به کتاب “نیاز به علم مقدس” نوشته سید حسین نصر، گفت: ایشان در کتاب خود چنین بیان کرده که هوشمندترین غربیان به ویژه جوانان به دنبال راه‌های مختلفی هستند که حوزه‌های مختلف معرفت را متحد سازند و خود را انسجام بخشند. آینده‌پژوهی نیز یکی از محصولات این تلاش جوانان در غرب است.
این پیشگام حوزه آینده‌پژوهی گفت: یک نگاه این است که به سمت توسعه بیشتر تکنولوژی برویم و نگاه دیگر در این حوزه بازگشت به امر مقدس (نه به معنی قهقرا بلکه به معنی بازگشت به گوهر جهان و خداوند) است که از منظر دوم ما در شرق به دلیل نزدیک‌تر بودن به امر مقدس، دارای مزیت نسبی هستیم. این در حالی است که غربی‌ها از نظر دسترسی به تکنولوژی نسبت به ما مزیت دارند و در این راستا همکاری بین شرق و غرب می‌تواند یک اتفاق بزرگ باشد.
عطاری با بیان اینکه پیشران‌های حاکم بر مسأله آینده‌پژوهی فرهنگی در ایران بر اساس یک تجربه آینده‌پژوهی که در بنیاد توسعه فردا انجام شد، از نوع نهادی و سیاسی هستند، گفت: در پروژه دیگری که انجام شد، “سناریوهای ممکن پیش‌روی سینمای ایران در افق ۱۰ ساله” را بررسی کردیم و عدم قطعیت‌هایی که با آن‌ها روبه‌رو بودیم همگی از جنس عدم قطعیت‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بود.
وی با بیان اینکه در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ به عنوان اصلی‌ترین سند آینده‌نگری ایران بیشتر شاخص‌های سیاسی و اجتماعی لحاظ شده‌اند، اظهار کرد: در گزارش وضعیت آینده “پروژه هزاره” مربوط به آژانس‌های سازمان ملل متحد که در سال ۲۰۰۸ آماده‌سازی شده، یکی از چالش‌های مرتبط با فرهنگ این تعیین شده که “چگونه می‌توان ملاحظات اخلاقی را به مؤلفه‌ای در تصمیم‌گیری‌های جهانی تبدیل کرد”.
مدیرعامل بنیاد توسعه فردا با تأکید بر آن که نمی‌توان چالشی را پیدا کرد که فرهنگی نباشد، گفت: نگاه آینده‌نگری یک نگاه کل‌نگر است که باید جنبه‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و… پدیده‌ها را در کنار هم بررسی کند.
عطاری با اشاره به چارچوب نظری “توصیف هرم مسأله تا سؤال”، گفت: در بالای هرم “رفتارها” قرار دارد که در ظرف “نهادها” می‌گنجد. این در حالی است که در سطوح پایین‌تر هرم “ساختارها و مقررات”، “مبانی فرهنگی” و در پایین هرم نیز لایه “فکری و جهان‌ّبینی درونی” قرار دارد؛ در هنگام آینده‌پژوهی فرهنگی، پیشران‌های فرهنگ را باید در لایه جهان‌بینی و سطح پایینی هرم جست‌وجو کرد.