شبکه ملی اطلاعات؛ وظیفه‌ای بر زمین مانده در دولت‌ها!

به گزارش قائم آنلاین، اغتشاشات اخیر، شرایطی را پدیدآورد تا شورای عالی امنیت ملی از وزارت ارتباطات بخواهد، استفاده از اینترنت به جهت جلوگیری ازسوء استفاده دشمن در شکل‌دهی و ساماندهی گروه‌های آشوبگر، برای مدتی محدود گردد. شگفت این که بلافاصله؛ کشورهای اروپایی و آمریکا اعم از مسئولان ارشد و میانی تا رسانه‌های جمعی غربی، که منشأ بسیاری ازسختی‌ها ودشواری‌های مردم ما هستند، دایه دلسوزتر از مادر شده و برای قطعی اینترنت فریاد برآورده‌اند. جالب این که گروهی از رسانه‌ها و افراد و حتی مسئولانی که بیشترین مسئولیت را در راه اندازی شبکه اطلاعات دارند نیز به میدان آمده و بدون توجه به رنج‌ها و آلام مردم از مشکلات کنونی، برای قطعی اینترنت ناله می‌کنند. در حالی که اگر به وظایف خود در تحقق مطالبات چندین ساله‌ رهبری عمل کرده بودند؛ امروز شاهد مشکلات کمتری در این حوزه بودیم.

* شبکه ملی اطلاعات؛ مطالبه‌ی چندین ساله رهبر انقلاب
رهبر انقلاب اسلامی که دیده‌بان هوشیار انقلاب و نظام اسلامی هستند، سالیانی چند است در سخنان و بیانات و پیام‌ها و سیاست‌های ابلاغی خود، موضوع راهبردی و فوق العاده مهمِ شبکه اطلاعات را مورد توجه و مطالبه مکرر خود از دولت‌ها قرار داده‌اند.

اهمیت فضای مجازی به اندازه انقلاب اسلامی است (۲۶/۱۲/۹۰ به نقل از دکترحمیدشهریاری)

تسریع در راه‌اندازی “شبکه ملی اطلاعات” پس از تصویب طرح آن در شورای عالی و نظارت مستمر و مؤثر مرکز ملی بر مراحل راه‌اندازی و بهره‌برداری از آن (حکم انتصاب اعضای شورای عالی فضای مجازی-۱۴/۶/۹۴)

این فضای مجازی امروز از فضای حقیقیِ زندگی ما چند برابر بزرگ‌تر شده؛ بعضی‌ها اصلاً در فضای مجازی تنفّس میکنند؛ اصلاً آنجا تنفّس میکنند، زندگی‌شان در فضای مجازی است (۱۳/۲/۹۵)

فضای مجازی واقعاً یک دنیای رو به رشدِ غیرقابل توقّف است، یعنی واقعاً آخر ندارد؛ آدم هرچه نگاه می‌کند، آن چیزِ اوّ‌لِ‌بلاآخر، فضای مجازی است. هرچه انسان پیش می‌رود در این فضا، این همین‌طور ادامه دارد (۳/۶/۹۵)

فضای مجازی خیلی مهم است. در مسئله‌ی فضای مجازی، آنچه از همه مهم‌تر است، مسئله‌ی”شبکه‌ی ملّی اطّلاعات “است. متأسّفانه در این زمینه کوتاهی شده، کاری که باید انجام بگیرد، انجام نگرفته؛ این[طور] نمی‌شود. اینکه ما به‌عنوان اینکه نباید جلوی فضای مجازی را گرفت، در این زمینه‌ها کوتاهی کنیم، این مسئله‌ای را حل نمی‌کند و منطق درستی هم نیست. خب امروز فضای مجازی مخصوص ما که نیست، همه‌ دنیا امروز درگیرند با فضای مجازی؛ کشورهایی که شبکه‌ ملّی اطّلاعات درست کرده‌اند و [فضای مجازی را] کنترل کرده‌اند به نفع خودشان و به نفع ارزش‌های مورد نظر خودشان، یکی دو تا نیستند. بهترینِ کشورها، قوی‌ترینِ کشورها، در این زمینه‌ها خطّ قرمز دارند؛ راه نمی‌دهند؛ خیلی از بخش‌های فضای مجازی اعزام‌شده‌ از سوی آمریکا و دستگاه‌های پشت سر و پشت صحنه‌ این قضیّه را راه نمی‌دهند؛ کنترل می‌کنند. ما هم باید کنترل کنیم؛ این کنترل کردن معنایش این نیست که ما ملّت را از فضای مجازی محروم کنیم؛ نه، معنایش این نیست. امروز بهمنی از گزاره‌های درست و نادرست دارد روی سر مراجعین اینترنت ما فرود می‌آید؛ اطّلاعات غلط، اطّلاعات نادرست، اطّلاعات مضر، شِبه اطّلاعات -بعضی چیزها اطّلاعات واقعی نیست، اطّلاع‌نمایی است- خب اینها دارد مثل یک بهمنی فرود می‌آید؛ ما چرا باید اجازه بدهیم این اتّفاق بیفتد؟ ما چرا باید اجازه بدهیم آن چیزهایی که برخلاف ارزش‌های ما است، برخلاف آن اصول مسلّمه‌ ما است، برخلاف همان اجزا و عناصر اصلی هویّت ملّی ما است، به‌‌وسیله‌ کسانی‌ که بدخواه ما هستند، در داخل کشور توسعه پیدا کند؟ نه. کاری کنید که از منافع و سودها و بهره‌های فضای مجازی همه بتوانند استفاده کنند، سرعت اینترنت را افزایش هم بدهید -این کارهایی که باید انجام بگیرد، انجام بگیرد- امّا در آن چیزهایی که به ضرر کشور شما، به ضرر جوان شما و به ضرر افکار عمومی شما نیست؛ این چیز خیلی مهمّی است؛ این کار باید انجام بگیرد. بنابراین، مسئله‌ی شبکه‌ی ملّی اطّلاعات هم خیلی مهم است. (۲۲/۰۳/۱۳۹۶)

* تعریف ساده از لایه‌های فضای مجازی
برای فهم شبکه ملی اطلاعات، ابتدا باید تصویری از لایه‌های فضای مجازی داشته باشیم تا تحت تأثیر مغالطاتی که این روزها انجام می‌شود قرار نگیریم.

در یک نگاه کلی فضای مجازی شامل لایه‌های مختلف است. لایه زیرساخت: این لایه مثل اتوبان‌های یک کشور است، فقط به جای آنکه خودرو در این اتوبان‌ها جابه جا شود اطلاعات در آنها انتقال رفت و آمد می‌کند. تمام شبکه فیبر نوری و کابل کشور مربوط به لایه زیرساخت است. توسعه لایه زیرساخت برعهده وزارت ارتباطات است.

لایه خدمات و سرویس: تمام سرویس‌ها، برنامه‌ها و نرم افزارها، اپلیکیشن‌ها و کلیه‌ خدماتی که فضای مجازی به ما می‌دهد اعم از پیام‌رسان ها، ایمیل، موتور جستجو، شبکه‌های اجتماعی، تاکسی‌های اینترنتی، فروشگاه‌های اینترنتی، بانکداری اینترنتی و . . . ؛
– لایه محتوا: تمام محتوایی که درون این سرویس‌ها و این فضای مجازی و مبتنی بر آن زیرساخت در گردش است شامل متن، عکس، فیلم، اپلیکیشنهای محتوایی مثل قرآن و . . .، بازی‌های مختلف موبایلی و کامپیوتری؛

لایه نظامات: نظامات و ساختارهای فضای مجازی، مثلا نظام اقتصادی حاکم بر فضای مجازی، نظام فرهنگی حاکم بر فضای مجازی و . . .

* تعریف شبکه ملی اطلاعات
شبکه ملی اطلاعات؛ به معنای ایجاد یک شبکه یا مرز درون اینترنت است به گونه‌ای که اطلاعات داخل کشور در فضای مجازی، از مرزهای کشور خارج نشده و درون کشور گردش کند.

در واقع این شبکه؛ زمینه‌ساز تعریف یک مرز مجازی است تا از این طریق، آن بخش از اطلاعات که فرستنده و گیرنده آن داخل کشور هستند در داخل کشور گردش کرده و از دستبرد دشمن در امان باشد.

در تعریف رسمی، شبکه ملی اطلاعات کشور، شبکه‌ای مبتنی بر قرارداد اینترنت (IP) به همراه سوئیچ‌ها و مسیریاب‌ها و مراکز داده‌ای است به صورتی که درخواست‌های دسترسی داخلی و اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند به هیچ‌وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود.

توضیح مهم برای اینکه شبکه ملی اطلاعات داشته باشیم باید در تمام لایه‌های فضای مجازی که پیشتر گفته شد طراحی‌های خاصی صورت بگیرد: در لایه زیرساخت باید شبکه به گونه‌ای طراحی شود که اطلاعات از کشور خارج نشود. در لایه سرویس باید سرویس‌های مختلف بومی روی این شبکه در دسترس مردم باشند تا از سرویس‌های بیگانه بی‌نیاز شوند. در لایه محتوا باید محتوای عظیم اسلامی و بومی در این شبکه به گردش در آید و در دسترس باشد. در لایه نظامات بایستی نظامات و قوانین متناسب با این شبکه تدوین و تصویب گردد. همچنین باید مردم و کاربران آموزش داده شده و سواد فضای مجازی ایشان ارتقا یابد تا مهارت مواجهه هوشمندانه و سالم با فضای مجازی را داشته باشند. در واقع باید تمام لایه‌های فضای مجازی با هم و همزمان؛ به صورت ملی و بومی طراحی و پیاده سازی شود و در این صورت فضای مجازی بومی خواهیم داشت.

چند سوال یا شبهه بسیار مهم درخصوص شبکه ملی اطلاعات:
۱ – ایجاد شبکه ملی اطلاعات در کشور وظیفه کیست؟
بدون شک ایجاد شبکه ملی اطلاعات وظیفه دولت و مشخصاً وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است. پیگیری این موضوع نیز وظیفه شورای عالی فضای مجازی است. در لایه زیرساخت وظیفه اصلی با وزارت ارتباطات است؛ در لایه سرویس وزارت ارتباطات هم نقش متصدی (در برخی بخش‌ها) و هم بخش حمایتگر (در سایر بخش ها) را دارد. در لایه محتوا وزارت ارتباطات نقش حمایتگر را دارد هرچند سایر وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های فرهنگی و محتوایی کشور اعم از وزارت ارشاد، صدا و سیما، دانشگاه ها، حوزه‌ها و . . . باید پای کار بیایند. در لایه نظامات هم نهادهای سیاستگذار مثل مجلس و . . . وظیفه اصلی را برعهده دارند.

۲- آیا شبکه ملی اطلاعات به معنای قطع اینترنت است؟
خیر، شبکه ملی اطلاعات هیچ منافاتی با اتصال به شبکه جهانی ندارد، در واقع کار اصلی شبکه آن است که ضمن اتصال به شبکه جهانی، مرز ملی هم برای اطلاعات و فضای مجازی کشور تعریف می‌کنیم.

۳- آیا راهکار مواجهه عاقلانه با اینترنت و فضای مجازی، کنار گذاشتن کامل آن (تحریم کامل این فضا از سوی خانواده ها) یا از سوی دیگر بدون قید و بند مواجه شدن با آن است؟
با پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات، راه سومی نیز وجود خواهد داشت. یعنی در کنار رویکرد حداکثری (استفاده از تمام ابعاد فضای مجازی به صورت رها و یله) یا حداقلی (تحریم و قطع استفاده از فضای مجازی) یک راه میانه و هوشمندانه بر بستر شبکه ملی پیش روی ما قرار می‌گیرد. یعنی می‌توانیم در فضای مجازی حضور داشته باشیم، زندگی و زیست کنیم و در عین حال از تمامی تهدیدها و آسیب‌های این فضا برحذر بوده و از فرصت‌های آن حداکثر استفاده را ببریم. در واقع می‌توانیم با فضای مجازی جهان تعامل داشته باشیم و در عین حال آسیب‌های آن متوجه مان نشود.

* شبکه ملی اطلاعات؛ یکی از زیرساخت‌های راهبردی کشور
شبکه ملی اطلاعات یکی از بزرگترین زیرساخت‌های کشور است که شاید در مقایسه با سایر زیرساخت‌ها (سیستم حمل و نقل، سیستم آب و برق و گاز سراسری و . . . ) بیشترین نفع را به کشور خواهد رساند:
جلوگیری از خروج سرمایه ملی:
با این شبکه از خروج سرمایه ملی از کشور برای خرید پهنای باند اینترنت جهانی جلوگیری می‌شود. در واقع با پیاده سازی شبکه ملی یک صرفه جویی بسیار عظیم برای کل کشور اتفاق می‌افتد.

کاهش بسیار زیاد هزینه اینترنت برای مردم
در واقع بخش زیادی از فضای مجازی (که در داخل کشور و روی شبکه ملی خواهد بود) با هزینه بسیار بسیار ناچیزی به مردم ارائه خواهد شد.
جلوگیری از حملات فنی به فضای مجازی کشور
دشمن درصدد ضربه زدن به کشور است و یکی از بسترهای اصلی وی فضای مجازی و ضربات فنی است و لذا این شبکه ملی می‌تواند جلوی چنین ضرباتی را بگیرد.

جلوگیری از تسلط دشمن بر فضای اطلاعاتی کشور
هر بخش از داده‌های کشور که از مرز خارج می‌شود در اختیار دشمن است و دشمن از طریق تحلیل همین داده‌ها (که به بیگ دیتا یا کلان داده معروف است) می‌تواند شناخت دقیقی از جامعه به دست آورده و به وسیله این شناخت ضربات امنیتی و . . . به مردم وارد کند. در واقع بدون شبکه ملی اطلاعات، تمام داده‌های فضای مجازی ما به راحتی در اختیار سرویسهای اطلاعاتی بیگانه خواهد بود.

ایجاد یک بازار کار گسترده و عظیم برای جوانان( پایان بیکاری در ایران)
اگر شبکه ملی اطلاعات پیاده سازی شود یک بازار کار عظیم در ایران ایجاد می‌شود به گونه ای که تمام جوانان و سرمایه‌های علمی کشور می‌توانند به تولید برنامه و سرویس و خدمات و نرم افزار و محتوا در این شبکه بپردازند و به جای استفاده از مشابه‌های خارجی، نمونه‌های داخلی استفاده شود. هزاران کسب و کار و شغل در این حوزه ایجاد شده و گردش عظیم مالی روی خواهد داد.

سالم‌سازی فضای مجازی
با پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات بسیاری از موارد آسیب زننده فضای مجازی قابل کنترل خواهد بود. مثلاً مفاسد اخلاقی، مفاسد اقتصادی و کلاهبرداری‌های مجازی و بسیاری از جرم و جنایت‌هایی که در بستر فضای مجازی و به دلیل نبود شبکه ملی اطلاعات رخ می‌دهد به راحتی مدیریت شده و در نتیجه آسیب‌ها تا حد زیادی کاهش می‌یابد.

ارتقای جمهوری اسلامی به یک قدرت سایبری در طراز قدرت‌های تاثیرگذار جهانی به وسیله شبکه ملی اطلاعات، زمینه و مقدمات حضور قدرتمندانه و اقتدارآفرین و موثر ایران در عرصه‌های قدرت جهانی فراهم خواهد شد.

اهمیت فضای مجازی در نگاه رهبر انقلاب اسلامی، ترازی همسان با اهمیت انقلاب اسلامی دارد. ایجاد و تقویت شبکه ملی اطلاعات، یکی از زیر ساخت‌های راهبردی کشور بوده که بیش از پانزده سال است جزو مطالبات درجه اول، رهبر معظم انقلاب در بومی سازی فضای مجازی بوده است که تکمیل زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات در دولت‌های مختلف مورد توجه واقع نشده وعلیرغم تلاش‌های همچنان این مطالبه رهبر انقلاب اسلامی، بر زمین مانده است.

منافع شبکه ملی اطلاعات، همسان منافع خودکفایی ایران در برق و انرژی وکشاورزی صنایع نظامی و دفاعی است. لذا نهاد سیاستگذار مانند مجلس و شورای عالی فضای مجازی و به ویژه دولت، باید نسبت به تحقق کامل این مطالبه ملی، تلاش بیشتری کند اما برخی انتقادهای انجام شده از قطعی اینترنت که در بازه زمانی محدود و بخاطر امنیت کشور انجام شده، توسط بعضی از رسانه‌ها و گروهی از مسئولان کشور، نوعی دوگانه سازی کاذب و فرا رو به جلو برای پاسخگویی از کوتاهی‌های انجام گرفته در تحقق این مطالبه ملی است.