جنگ بر سر نفت سوریه؛ سهم بیشتر برای روسیه، کنترل آمریکا بر نفت از طریق واسطه‌ها

به گزارش قائم آنلاین، یک کارشناس اقتصادی سوریه که خواست نامش فاش نشود، در گفتگو با روزنامه فرامنطقه‌ای الشرق الاوسط اظهار کرد: از سال ۱۹۸۰ تا پایان ۲۰۱۰ نفت سوریه در کنترل خانواده اسد بوده و مسائل مربوط به آن کاملا محرمانه بود، مقادیر تولید نفت نیز در سازمان اوپک ثبت نشده و آمار واقعی تولیدات میدان‌های نفتی به جز چند میدان بزرگ به اطلاع مردم سوریه نمی‌رسید. با آغاز جنگ داخلی در سال ۲۰۱۱ مناطق نفتی از کنترل دمشق خارج شده و زوایای پنهان تولیدات نفتی افشا شد. گروه‌های ارتش آزاد و پس از آنها جبهه النصره کنترل برخی از میدان‌های نفتی شرق را به دست گرفته و شروع به استخراج نفت کردند، در ادامه داعش در سال ۲۰۱۳ با کنترل این میدان‌ها، منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کرد و تا سال ۲۰۱۴ کنترل بیشتر میدان‌های نفتی و در راس آنها میدان العمر در دیرالزور را به دست گرفت.

وی در ادامه گفت، وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) درآمدهای داعش از نفت سوریه در سال ۲۰۱۵ را ۴۰ میلیون دلار در ماه تخمین زد. دو سال بعد داعش از بیشتر مناطق شرق سوریه بیرون رانده شد و نیروهای سوریه دموکراتیک (قسد) که تحت حمایت واشنگتن هستند، کنترل میدان‌های نفتی را به دست گرفتند. این میدان‌ها به دلیل حملات هوایی آمریکا که با عنوان قطع منابع اصلی درآمدی داعش صورت می‌گرفت، آسیب بسیاری دیدند و داعش پیش از فرار خود، بخش وسیعی از این زیرساخت‌ها را نابود کرد. نیروهای قسد کنترل ۷۰ درصد منابع نفتی سوریه را به دست گرفتند که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به میدان العمر اشاره کرد که تا پیش از سال ۲۰۱۱ روزانه ۸۰ هزار بشکه نفت از آن استخراج می‌شد. همچنین میدان التنک در حومه شرقی دیرالزور با تولید روزانه ۴۰ هزار بشکه، میدان‌های السویدیه و الرمیلان، با ۱۳۲۲ حلقه چاه نفت و حدود ۲۵ حلقه چاه گاز در مناطق الشدادی، الجبسه و الهول در حومه جنوبی حسکه که تا پیش از سال ۲۰۱۱ تولید روزانه آنها به حدود ۲۰۰ هزار بشکه یعنی نزدیک به نیمی از کل تولیدات نفتی سوریه می‌رسید، از جمله میدان‌های مهم نفتی تحت کنترل نیروهای قسد بودند.

این کارشناس اقتصادی سوری با اشاره به هزینه‌های بالای استخراج نفت در دیگر کشورها مدعی شد، در طول درگیری‌ها نفت با واسطه‌ها و شرکت‌هایی به دست دمشق می‌رسید، واسطه‌هایی که نفت را از نیروهایی که میدان‌های نفتی را تحت تصرف خود درآورده بودند، خریداری می‌کردند و آن را به مناطق تحت کنترل دمشق منتقل می‌کردند. این واسطه‌ها از توافق دمشق و قسد در سال ۲۰۱۸ حمایت کردند که از مهم‌ترین این واسطه‌ها می‌توان به حسام القاطرجی، تاجری که نامش به عنوان مالک شرکت القاطرجی مطرح شد، یاد کرد، او به عضویت پارلمان سوریه درآمد. وی نیروهایی برای انتقال نفت به مناطق تحت کنترل دمشق داشت و در سال ۲۰۱۸ با سرمایه یک میلیارد لیره‌ای شرکت نفتی آروادا را تاسیس کرد. طبق توافق او با دمشق، پس از انتقال نفت از میدان‌های العمر و التنک به میدان التیم در جنوب دیرالزور و از آنجا به پالایشگاه حمص و پالایش آن، ۶۵ درصد درآمدهای نفتی به دمشق و ۳۵ درصد دیگر به نیروهای قسد منتقل می‌شد.

رقابت روسیه-آمریکا

با آغاز عملیات “چشمه صلح” ترکیه در نهم اکتبر گذشته، بار دیگر معادلات در شمال شرق سوریه بر هم ریخت و دو هفته پس از اتمام این عملیات که به بیرون کردن گروه‌های کرد از منطقه هم مرز با ترکیه منجر شد، در حالی که دمشق با حمایت مسکو برای پر کردن جای خالی نیروهای قسد تلاش کرده و مسئولان روس بر لزوم کنترل دوباره دمشق بر تمامی میدان‌های نفتی تاکید داشتند، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا ۲۷ نوامبر به صورت غیرمنتظره‌ای از قصد خود برای امضای قراردادی با بزرگترین شرکت آمریکایی جهت استخراج نفت در سوریه خبر داد. او گفت: حفاظت از چاه‌های نفت، داعشی‌ها را از درآمدهای آن محروم می‌کند و کردها از این مساله سود خواهند برد و احتمال دارد آمریکا نیز از آن بهره‌مند شود. این در حالی است که ترامپ ششم نوامبر اعلام کرده بود می‌خواهد نیروهای آمریکایی را از شمال شرق سوریه خارج کند.

بر خلاف اظهارات ترامپ، در اواخر نوامبر ۱۷۰ دستگاه کامیون نظامی آمریکا به همراه ۱۷ خودروی زرهی حامل سربازان آمریکایی از شمال عراق وارد پایگاه‌های این کشور در نزدیکی میدان‌های نفت و گاز در استان‌های دیرالزور و حسکه شدند.

روسیه که این روزها با هماهنگی ترکیه گشت‌زنی‌های نظامی در برخی مناطق نفتی سوریه انجام می‌دهد، قدرتمندترین رقیب آمریکا در این مناطق است و هرگونه راه‌حل سیاسی در آینده در گرو روابط این دو کشور است. روسیه از زمان ورود نظامی به درگیری‌ها در سوریه در سال ۲۰۱۵ بر بیشتر قراردادهای نفت و گاز سوریه کنترل دارد و در حالی که آمریکا از طریق همپیمانان خود برای کنترل بر بیشتر میدان‌های نفتی سوریه تلاش می‌کند، روسیه قراردادهای استخراج گاز سوریه در دریای مدیترانه که در آن بزرگترین پایگاه نظامی این کشور در خاورمیانه در شهر طرطوس واقع شده است، در دست دارد.

به این ترتیب روسیه بیشترین سهم را از نفت سوریه در اختیار داشته و دستیابی به راه‌حلی سیاسی در سوریه بیشتر از همه به نفع مسکو است و می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های سیاسی و اقتصادی خود در سوریه را به پیش ببرد. مساله نفت سوریه تنها به مردم این کشور اختصاص ندارد و در صورتی که درگیری‌ها ادامه یابد، می‌توان گفت خاک سوریه نیز تنها به مردم این کشور مربوط نمی‌شود.