باستان‌شناسی که «کلنگ طلایی» دارد

به گزارش قائم آنلاین، روح‌الله شیرازی در آیین گرامیداشت «مهدی رهبر» باستان‌شناس پیشکسوت در موزه ملی ایران، اظهار کرد: نام برخی از افراد در حوزه باستان‌شناسی آن‌قدر آشناست که آن‌ها را به ستون‌های اصلی باستان‌شناسی تبدیل کرده‌اند، پیشکسوتانی که حضورشان برای آن‌ها که در میانه‌ راهند، غنیمت است تا بر مدار تجربیات‌شان حرکت کنند.

او با اشاره به تسط مهدی رهبر به زبان یونانی گفت: این زبان برای تاریخ هخامنشی بسیار اهمیت دارد. از سوی دیگر با توجه به روابط و تأثیر فرهنگی ایران و یونان یکی از دلایل موفقیت این باستان‌شناس به عنوان یک متخصص دوران تاریخی، دسترسی به منابع دست اول است که به هر پژوهشگر این توان را می‌دهد تا برتر باشد.

شیرازی با بیان این‌که فعالیت‌های مهدی رهبر از سال ۱۳۵۴ شروع شد و تا به امروز ادامه دارد، افزود: رهبر در پهنه جغرافیایی ایران اعم از خراسان، سیستان، کرمانشاه، همدان، سمنان، شوش و خوزستان فعالیت‌های باستان‌شناسی انجام داده که شاهکار آن محوطه «بندیان درگز» در خراسان رضوی است.

او مهدی رهبر را شخصیت جامع‌الاطرافی دانست که همیشه در همه‌ زمینه‌ها به عنوان منبعی قابل اعتماد برای دانشجویان است و گفت: با دقت نظر او و به‌کارگیری روش‌های علمی که در برخی محوطه‌های تاریخی مانند شوش به کار گرفتند، معرفی و شناسایی بخش‌های مختلف باقی‌مانده تاریخی را به درستی انجام می‌دهند.

میرعابدین کابلی – پیشکسوت باستان‌شناس و دوست مهدی رهبر – نیز در صحبت‌هایی که بیشتر با خاطره‌گویی از وی همراه بود، با اشاره به دوستی قدیمی‌اش با رهبر از زمان دانشگاه گفت: رهبر در محوطه‌های زیادی کاوش انجام داده که همگی از محوطه های شاخص هستند.

او با اشاره به فعالیت‌های مهدی رهبر در حوزه مرمت، مرمت قلعه شوش را از کارهای خاص و ماندگار وی معرفی کرد، همچنین نخستین گردهمایی باستان‌شناسان بعد از انقلاب در موزه ملی ایران را که با استقبال گسترده باستان‌شناسان همراه شد.

کلنگ مهدی رهبر، طلایی است

 مسعود گلزاری – باستان‌شناس پیشکسوت و دوست و همدوره مهدی رهبر – نیز در صحبت‌هایی کلنگِ باستان‌شناسی مهدی رهبر را کلنگی طلایی دانست که نتایج کار او در هر محوطه به کشف آثار و سازه‌های خاص و مهمی منجر می‌شود و گفت: او اگر کلنگ خود را در همین مکان «سالن اجتماعات موزه ملی هم به زمین بزند» آثار مهمی به دست می‌آورد، که محمدحسن طالبیان – معاون میراث فرهنگی – به شوخی گفت؛ «به مخزن موزه ملی می‌رسد».

او با اشاره به ویژگی‌های اخلاقی و حرفه‌ای رهبر گفت: افتخار می‌کنم که از نخستین روزهای ورود به دانشگاه دوستی ما اتفاق افتاد و این دوستی هر روز مستحکم‌تر می‌شود تا امروز که هنوز علاقه خاصی به رهبر دارم و هر زمان که از من نظری بخواهد استقبال می‌کنم با این‌که می دانم او خود در حوزه باستان‌شناسی ایران صاحب‌نظر است.

گلزاری با اشاره به این‌که «خسرو پوربخشنده» باستان‌شناس شاگردی را در حق رهبر تمام کرده، بیان کرد: رهبر همیشه با دانشجویانش ارتباط خوبی دارد و تمامی منابع مورد نیاز را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.

او همچنین در بخش دیگری از صحبت‌هایش از رییس پژوهشکده باستان‌شناسی درخواست کرد تا راه‌بلدهایی را که قرار است راه‌بلد باستان‌شناسان غیربومی و حتی خارجی باشند، از بین افراد بومی انتخاب کنند و تقاضا کرد: لطفا مراسم‌های تقدیر خود را به بعد از مرگ باستان‌شناسان موکول نکنید.

او اضافه کرد: معتقدم باید از باستان‌شناسانی که در راه نجات محوطه‌های تاریخی مهم کشور نیز تلاش می‌کنند، تقدیر کرد مانند «عطا حسن‌پور» که تلاش زیادی کرد تا یک شهر بزرگ اشکانی مانند بیستون در خرم‌آباد را از زیرآب رفتن، نجات دهد و اقدامات زیادی انجام داد، اما موفق نشد و آن شهر  بعد از پایان کار ساخت سد، زیر آب رفت.

گلزاری همچنین در بخشی از صحبت‌هایش به دکتر نگهبان و آن‌چه را ظلم‌ به او در زمان حیاتش خواند، اشاره کرد و گفت: اگر امروز باستان‌شناسی، علم باستان‌شناسی در کشور است، باید آن را از چشم عزت‌الله نگهبان دید، او به حق «پدر باستان‌شناسی نوین» ایران است.

او با اشاره به این‌که یک باستان‌شناس باید  همه‌چیزدان باشد، از عکاسی گرفته تا زبان انگلیسی و تاریخ و ریاضی، گفت: روزگاری ما را پشت سالن‌های جلسات باستان‌شناسی در کشورهای دیگر نگه می‌داشتند، اما با تلاش‌هایی که عزت‌الله نگهبان کرد، چند باستان‌شناس ایرانی در کنگره باستان‌شناسی آکسفورد سخنگو بودند.

در ادامه سجاد علی‌بیگی – باستان‌شناس و شاگرد مهدی رهبر – که در سال‌های گذشته در چند پروژه‌ی باستان‌شناسی همراه مهدی رهبر بوده است، گفت: در این راه بسیار از استاد رهبر آموخته‌ام. پشتکار او در کار میدانی بسیار مثال‌زدنی است. او در شرایط بحرانی بسیار خوب مدیریت می‌کند، عشق و علاقه فراوان به باستان‌شناسی دارد و در اغلب همایش‌های باستان‌شناسی حضور دارد.

علی‌بیگی پاکدستی، خوش‌اخلاقی، نظم و انضباط در کار میدانی را از ویژگی‌های مهدی رهبر بیان کرد و گفت‌: مهدی رهبر تشنه آموختن است و تجربیاتش را در اختیار همه دانشجویان قرار می‌دهد. او حتی در انتشار گزارش‌ها و فعالیت‌های میدانی‌اش در سطح بین المللی بسیار کوشا بوده و هست.
برای مهدی رهبر سایت‌های تاریخی مهم‌اند نه افراد

محمدحسن طالبیان – معاون میراث فرهنگی ،وزارت میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی – نیز در ادامه این مراسم با خواندن متن تقدیرنامه علی‌اصغر مونسان – وزیر میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی – به فعالیت‌های مهدی رهبر اشاره کرد و گفت: به استاد رهبر علاقه ویژه‌ای دارم و از زمانی که افتخار کار در چغازنبیل را داشتم از نزدیک با فعالیت‌های گسترده‌ او و میرعابدین کابلی در زمان جنگ در این محوطه آشنا شدم.

او نیز با اشاره به کلنگ طلایی استاد رهبر که هرجا می‌زند آثار ارزشمندی یافت می‌شود، گفت: در همه‌ محوطه‌ها در حوزه باستان‌شناسی و مرمت، فعالیت‌های قابل توجهی توسط وی انجام شده است.

طالبیان گفت: نگاه من نسبت به باستان‌شناسی و حفاظت و مرمت با وجود ایشان وسیع‌تر شد، چون استاد رهبر علاوه بر باستان‌شناسی به حوزه معاونت میراث فرهنگی کمک‌های زیادی کرده و همواره کارشناس دقیق و منصفی بوده و با عدالت رفتار کرده است.

او با بیان این‌که رهبر در زمان همه‌ مدیریت‌ها در جلسات حضور دارد و به کارش ادامه می‌دهد، گفت: برای وی آثار و سایت‌های تاریخی مهم‌اند نه افراد.

باستان‌شناسان؛ سربازانی که همیشه آماده ماموریت‌اند

مهدی رهبر هم در سخنانی، باستان‌شناسان را به سربازانی تشبیه کرد که فقط با یک کوله‌پشتی و بی‌هیچ چشمداشتی در بدترین شرایط آب و هوایی با تحمل دوری از خانواده به فعالیت می‌پردازند و گفت: اگر کار مفیدی توانستم انجام دهم در راستای اعتلای فرهنگ ایران بوده است.

او در ادامه با اشاره به سختی کار باستان‌شناسان، افزود: بازدید مسئولان این حوزه از محوطه‌های باستان‌شناسی و دیدار نزدیک با باستان‌شناسانی که در این سایت‌ها مشغول کار هستند، می‌تواند خستگی این افراد را از تن به در کند.

رهبر با بیان خاطره‌ای از سیدمحمد بهشتی-  رییس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری – در زمانی که برای بازدید از محوطه بندیان، پیش او رفته بود، گفت: در این بازدید آقای بهشتی از من سوال کرد چرا باستان‌شناسان به رشته‌های دیگر توجهی ندارند و من در پاسخ گفتم باستان‌شناسان بی هیچ چشمداشتی در بدترین شرایط به محوطه‌های باستانی می‌روند که این از کمتر کسی برمی‌آید.

او باستان‌شناسان را به سربازانی تشبیه کرد که تنها با یک کوله‌پشتی آماده مأموریت هستند و هر زمان که دستوری برای انجام پروژه‌های باستانی در هر شرایطی پیش بیاید استقبال می‌کنند و افزود: این در حالی است که بقیه افراد کارشناس در رشته‌های مختلف این‌چنین نیستند و تا شرایط اسکان، خورد و خوراک و رفت و آمد مهیا نباشد راضی به همکاری نمی‌شوند.

رهبر در ادامه با بیان این‌که زحمت و تلاش باستان‌شناسان مغفول مانده است، گفت: به وجود باستان‌شناسان جوان ایرانی که هم‌اکنون با باستان‌شناسان دنیا رقابت می کنند افتخار می‌کنم.

در این آیین همچنین از کتاب «آفرین‌نامه» که مجموعه مقاله‌های باستان‌شناسی در نکوداشت مهدی رهبر بود، رونمایی شد و طالبیان، لوح تقدیرِ علی‌اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را به او اهدا کرد.