توصیه‌های تغذیه‌ای طب سنتی برای داشتن “شب یلدایی” به یادماندنی

به گزارش قائم آنلاین، “شب یلدا” یادگاری از پیشینه ایران است که خانواده­های ایرانی این شب را با شادمانی و هم­نشینی جشن می­گیرند.

آداب و رسوم این شب  به قرن­ها قبل باز می­گردد، شب یلدا یا شب چله یکی از قدیمی‌ترین جشن‌های ایرانی است که مثل عید نوروز از تاریخ و پیشینه قدیم ایران به یادگار مانده است؛ شب یلدا در واقع از زمان غروب آفتاب در آخرین روز پاییز یعنی ۳۰ آذر شروع می‌شود و با طلوع آفتاب در نخستین روز زمستان یعنی اول دی به پایان می‌رسد؛ این شب از تمام شب‌های سال بلندتر است و اجداد ما هر سال آن را جشن می‌گرفته‌اند.

در شب چله یا یلدا، رسوم مختلفی در مناطق ایران مرسوم بوده اما یکی از مهترین بخش­های آن، تناول تنقلات و خوراکی­های خاص است؛ استفاده از خوراکی­ها با سلامت بدن افراد مرتبط است و نوع آن خوراک باید با ماهیت و ذات سلامت افراد تناسب داشته باشد؛ برهمین اساس گفتگویی با دکتر حسین روازاده؛ یکی از اساتید طب ایرانی ـ اسلامی ترتیب دادیم تا با باید­ها و نبایدهای خوراک این رسم ماندگار بیشتر آشنا شویم.

دکتر روازاده با تاکید بر اهمیت تاریخی و باستانی شب یلدا در میان فارسی­زبانان و ریشه­‌های عمیق این رسم کهن اظهار کرد: خاطرم هست قدیم­ها به این شب بجای یلدا، چله می­گفتند و بخاطر ایجاد محفل گرم در خانواده­ها و آشنایان زیبایی و خاطرات آن صدچندان بود؛ در کنار مصرف تنقلات، بزرگان شعرخوانی می­‌کردند و قصه­‌ها و افسانه­‌های قدیم را برای کودکان و خانواده­‌هایشان باز می­گفتند و سنت حفظ آداب و رسوم را سینه به سینه منتقل می­‌کردند؛ تفال به حافظ شیرزای و استخاره با قرآن کریم که برکت زندگی را افزون خواهد کرد، اهم این آداب بود که می­کوشیدند به نوباوگان منتقل شود؛ جالب است بدانید که ابوریحان بیرونی از این شب به عنوان میلاد اکبر یاد می­‌کرد که به معنای تولد خورشید است.

وی افزود: در بیشتر مناطق ایران، مردم آن منطقه آیین خاص خود را در مهمانی­‌های شب چله داشتند که متاسفانه برخی از آنها به دست فراموشی سپرده شده است؛ نقش محوری پدربزرگ­ها و مادربزرگ­ها آنچنان پررنگ و پرمحتوا بود که اهمیت حضور آنها در این مجلس را صدچندان می­‌کرد؛ فرزندان خانواده با تهییج به دنبال خروج انبار خوراکی­های پنهان بودند، آنقدر که حتی خاطرم هست در یکی از مناطق کودکان با خواندن شعری با این مضمون که «هرکی نیاره شب چره ــ انبارش موش چره» مادربزرگ­ها را تشویق در آوردن تنقلات می­‌کردند.

دکتر روزاده تصریح کرد: به هر حال در طب ایرانی و اسلامی، توصیه­‌ها و پندهایی برای آداب و رعایت رسوم آن وجود دارد که تضمین­­ کننده سلامت افراد است؛ شام سبک برای ابتدای شب میل شود؛ اصولا شام باید در ساعت ۵ بعد از ظهر خورده شود که متاسفانه اکثر مردم آن را به ساعات پایانی شب و زمان استراحت موکول می کنند؛ برای عزیزان توصیه دارم که شام را در اول شب و با حجم کمتر میل کنید تا فرصتی برای بهره­‌مندی از خوراکی­های شب چله فراهم کنید و ناکام نمانید! عوارضی چون پرخوری و افزایش و کاهش فشار پیامد نخوردن شام در اول وقت است.

وی با تاکید بر اهمیت مصرف انار یادآور شد: از اهمیت مصرف انار در شب یلد غافل نباشید؛ این میوه با خاصیت جادویی خود، به شدت و باقوت فراوان، جیوه را که سمی مهلک است، از بدن خارج می­‌کند؛ مصرف پرتقال، انجیر، خرمالو، شلغم­های طبیعی و قهوه­ای رنگ ( شلغم­های سفید و صورتی ماهیت متفاوتی دارند)، تخمه کدو و خربزه نیز در افزایش سلامت بدنتان و ایمن­سازی آن موثر است؛ مصرف سایر خوراکی­ها همچون تخم آفتابگردان و تخم ژاپنی و … توصیه ندارم چرا که عوارض آن بر کسی پوشیده نیست و الحمدالله مردم با آگاهی خود که به‌شدت افزایش یافته و شناخت بیشتر از ماهیت و خواص خوراک پیدا کرده­‌اند، تصمیم به پرهیز یا مصرف خواهند داشت.

ممنوع بودن مصرف هندوانه در در شب سرد!

وی به یکی از مهمترین خوراکی­های این شب اشاره و تصریح کرد: از کدو همیشه در سر غذاها و سفرها استفاده می‌شده است؛ قدیم از کدو در فسنجان هم استفاده می‌کردند. یکی از بهترین اشکال کدو به شکل تنوری پختن آن است؛ به جای کدو، از هندوانه در شب یلدا استفاده می‌شود که نباید این کار صورت گیرد.

دکتر روازاده با تاکید بر عدم استفاده از هندوانه در شب­های سرد متذکر شد: خواص هندوانه و فواید آن بر بدن پوشیده نیست اما در فصل خود و در وقت خود باید مصرف شود؛ حکمای ایرانی تاکید داشتند که هر میوه­ای در فصل خود مصرف شود که مفید باشد اما اگر در مکانی که تولید می­شود، مصرف کنید، مفیدتر خواهد بود. به لحاظ علمی توضیحی می­دهم که شاید مورد استفاده برخی عزیزان قرار گیرد و بدانیم که توصیه­‌ها ریشه در علم و حکمت دارد. در هوای بالای ۳۰ درجه (فصل تابستان) هر قدر هوا گرم­تر، آب­های زیرزمینی سردتر خواهد شد؛ وقتی ریشه هندوانه در زمینی با دمای بالای ۳۰ درجه رشد می­کند، ریشه در هوایی با همان نسبت سردتر رشد خواهد کرد؛ مصرف هندوانه در چله زمستان، هندوانه­‌ای که به جای رشد در دمای ۲۰ درجه بالای صفر در هوا و دمای بیست درجه زیر صفر مصرف می­شود، آسیب‌رسان  بدن شما خواهد بود و برای سلامتی مضر است چرا که طبع و مزاج هندوانه سرد و تر است و میوه تابستان است؛ مزاج و طبع خوراک فصل زمستان که خودش سرد و تر است، خوردن خوراک سرد نیست، آنهم در فصل سرما و بدتر در چله زمستان مابین دو تفاوت دما و تغییر انرژی­های فصل! و جالبتر آنکه در شب هم مصرف می­شود، اشتباه محض است. بیشترین مصرف هندوانه در بوشهر بوده چون دمای هوا برای مصرف آن مناسب بود اما برخی اصرار دارند در شب­های سرد از قرمزی زیبای هندوانه بر سر سفره لذت ببرند؛ بسیار عالی ماهم برای تزیئن سفره آرایی، با این اقدام موافقیم اما لطفا از مصرف هندوانه در شب چله بپرهیزید، خصوصا سرد مزاج­ها که بیشتر آثار مضر را دریافت خواهند کرد.

وی افزود: با این حال با وجود تمامی توصیه­‌ها و هشدارها، برخی نمی­توانند از هندوانه شب یلد چشم­‌پوشی کنند؛ توصیه می­‌کنیم که به هیچ وجه مصرف نکنید اما آنهایی که به هر دلیلی مصرف کردند حتما از آجیل­های گرم مثل گردو، پسته، بادام، کشمش و مویز به مقدار زیادتر از حد معمول خود مصرف کنند تا از سردی هندوانه بکاهد.

دکتر روازاده خاطرنشان کرد: در برخی از مناطق ایران علاوه بر انار از شلغم، کدوی حلوایی تنوری، برگه­‌های خشک زردآلو، هلو، شربت و شیرینی طبیعی، حلواها و شیره­ها در کنار دیگر تنقلات و میوه­‌ها از جمله سیب قرمز، خرمالو و… استفاده می­‌کردند؛ حکما در فصل پاییز که طبع سرد و خشک دارد، مصرف کشمش که مزاجی گرم و تر دارد را توصیه می­‌کنند و برای زمستان که طبع سردتر غالب است، مصرف مویز که رطوبت بخشی کمتری نسبت به کشمش دارد، توصیه می­شود.

وی گفت: یادتان نرود که ماهی برای شام یلدا فاجعه و سردی است؛ برای شب­های سرد ماهی مصرف نکنید و به جای آن از خورش­‌هایی مانند قورمه­‌سبزی در کنار آش میل کنید؛ مهمتر از همه، غافل از سفره­های  خالی و کم رنگ برخی خانواده­‌ها و همسایه­‌ها نباشید؛ بزرگان، پدربزرگ­ها، مادربزرگ­ها را تنها نگذارید و از این سرمایه­‌های جواهرنشان بهرمنده شوید و با دعوت از آنها به محافل خود رنگ ببخشید و لبخند، این هدیه ارزشمند را از چهره­‌های عزیزان هدیه بگیرید.