دلایل افت نشریات کاغذی و یک راه‌حل پیشنهادی

به گزارش قائم آنلاین، سعید آجرلو ـ سردبیر نشریه مثلث ـ در گفت‌وگویی ، درباره‌ی دلایل افت کمی و کیفی مجلات سیاسی، همچنین عمر نشریات کاغذی و … توضیحاتی را مطرح و در عین حال برای حفظ این نشریات پیشنهاداتی را عنوان کرده است.

وی دو دلیل را برای افول رسانه‌های مکتوب برشمرده و در این زمینه گفته است: یک دلیل آن به تغییر فضا در عرصه جهانی و آمدن شبکه‌های اجتماعی برمی‌گردد. به نوعی می‌شود گفت که ما امروزه با یک جامعه‌ی شبکه‌ای مواجه هستیم. زیرساخت جامعه شبکه‌ای در حوزه محتوا همین پیام‌های اجتماعی فرهنگی و سیاسی است و خود این اتفاق دلیل مهمی برای افول رسانه‌های مکتوب است. اما اینکه چرا پس از ورود شبکه‌های اجتماعی سایر کشورها مثل ژاپن، ترکیه، لبنان و سایر کشورها با افول مطبوعات کاغذی روبه‌رو نشدند، اما در کشور ما این اتفاق افتاد، چند دلیل دارد.

آجرلو درباره‌ی دلایل افول مطبوعات کاغذی در کشورمان توضیح می‌دهد: یکی از دلایل این اتفاق این است که رسانه‌های اجتماعی در ایران، کارکرد سیاسی پیدا کرده‌اند؛ در حالی که در خارج از ایران شبکه‌های اجتماعی روابط اجتماعی و شخصی را دنبال می‌کنند و بیشتر خصوصی هستند. اما در ایران شبکه‌های اجتماعی بیشتر عمومی هستند و خودشان به نوعی مدیا هستند. از طرفی چون سهل‌الوصول هستند و هم اینکه کارکردشان مثبت‌تر، قوی‌تر، بهتر و منظم‌تر از رسانه‌های رسمی است، در واقع ما با یک نوع رسانه در کشور مواجه شده‌ایم که تبدیل به رسانه‌های رسمی شده‌اند. و حاشیه به متن غلبه کرده است؛ یعنی رسانه‌های حاشیه‌ای به رسانه‌های رسمی غلبه کرده‌اند.

آجرلو همچنین یکی از دلایل افت نشریات و مطبوعات کاغذی را مساله اقتصادی عنوان می‌کند و می‌گوید: مساله اقتصادی هم بنیه مطبوعات را ضعیف کرده است و هم بنیه مصرف‌کننده را. به واسطه اینکه تقاضا وجود ندارد عرضه هم دچار مشکل شده است؛ بنابراین عمده رسانه‌های مکتوب ما دچار رکود شده‌اند. از رسانه‌های بزرگ مثل همشهری و جام‌جم گرفته تا رسانه‌های مکتوب در بخش خصوصی، همه با چالش بحران کاغذ و چاپ مواجهند. بنابراین در میان رسانه‌های سیاسی بیشترین ضربه را روزنامه‌ها خوردند به دلیل اینکه اساسا روزنامه‌ها به واسطه‌ی زمان کمی که برای پردازش خبر و ایجاد فضا و کارهای حرفه‌ای ژورنالیستی دارند، فضای مجازی جای آن‌ها را پر کرده است. هر چقدر از روزنامه فاصله بگیریم و به سمت هفته‌نامه‌ و ماهنامه سوق پیدا کنیم، این شرایط بهتر می‌شود؛ یعنی به واسطه این اتفاق مطبوعات تمرکز بیشتری روی موضوعات و مسائل می‌کنند و کمی از سطح فاصله می‌گیرند و عمیق‌تر می‌شوند. به همین واسطه رسانه‌های مکتوب و رسانه‌های سیاسی مکتوب در سطح ماهنامه یا دوماهنامه شرایط بهتری خواهند داشت.

سردبیر مجله «مثلث» در ادامه درباره افت رسانه‌های مکتوب در حوزه سیاسی می‌گوید: یکی از دلایل افت این رسانه‌ها این است که اساسا ما با بحران سیاست‌زدگی مواجهیم و رسانه‌ها نمی‌توانند بخش‌های مختلف مردم را نمایندگی کنند. رسانه‌های سیاسی ما امروز نمی‌توانند بخش‌های خاموش جامعه را نمایندگی کنند. در حالی که رسانه باید صدای همه‌ی طبقات و گروهای جامعه باشد. صدای همه شعور جامعه باشد ولی متاسفانه رسانه‌های ما با فضای اجتماعی انقطاعی دارند که خود این مساله، بحران ایجاد می‌کند.

وی دلایل افت رسانه‌های سیاسی مکتوب را در عین حال مساله کیفیت عنوان می‌کند و یادآور می‌شود: وقتی سطح اقتصادی رسانه‌ها پایین بیاید و رسانه‌ها از نظر اقتصادی دچار رکود بشوند، برای تولید کار خوب و با کیفیت هزینه زیادی نمی‌کنند، طبیعی است که بر همین اساس خبرنگاران تحقیقی و پژوهشی با توجه به اینکه باید بر روی موضوعات تمرکز کنند، عملکردشان را از دست می‌دهند و ما اصطلاحا نمی‌توانیم در روزنامه، ماهنامه و هفته‌نامه چیزی به مردم بدهیم که در جای دیگری نباشد و دیگر نمی‌توانیم بین خودمان و رسانه‌های دیگر تمایز ایجاد کنیم و رقابت ایجاد کنیم.  این بحران امروزه در سطح رسانه‌های سیاسی وجود دارد که یک بخش از آن برگرفته از سطح سیاست و رابطه سیاست با جامعه است و بخش دیگر آن کیفی است که به خود رسانه‌ها مربوط می‌شود.

وی با اشاره به اینکه تلاش نشریه «مثلث» بر این است که ماهنامه بماند، یادآور شد: مشکلات کاغذ بسیار نفس‌گیر است و ما تلاش می‌کنیم ماهنامه بمانیم. ارشاد تا جایی که بتواند به رسانه‌ها کمک می‌کند اما هم هزینه چاپ بالاست و هم هزینه کاغذ بالاست و هم شرایط آگهی مثل قبال نیست و همه‌ی این شرایط باعث شده است رسانه‌ها دچار چالش شوند.

آجرلو برای بهتر شدن وضعیت نشریات و رسانه‌های مکتوب پیشنهاد می‌دهد: ما باید به سمت رایگان کردن رسانه‌های مکتوب برویم. در سطح رسانه‌های عمومی، روزنامه‌هایی مثل همشهری و جام‌جم با رایگان کردنشان می‌توانند آگهی بیشتری بگیرند و تیراژ بیشتری داشته باشند تا اقتصادشان را متحول کنند. دولت که شعار فرهنگی دارد و آن آزادی مطبوعات است باید به این بخش توجه کند. هم در چاپ تخفیف بدهد و هم بخش‌های دولتی و غیردولتی را ترغیب کند که آگهی به رسانه‌ها بدهند و بالاخره این صنعت را با یارانه و کمک زنده نگه دارد تا شاید فرهنگ و شرایط اقتصادی جامعه عوض شود و مطبوعات و رسانه‌ها از این دوران سخت گذر کنند.

وی سپس یادآور می‌شود: ما رسانه‌ی مکتوب خوب کم داریم و این را نمی‌شود نادیده گرفت. یکی از دلایل آن هم ضعف نیروی انسانی است که خلاقیت داشته باشند؛ به عنوان مثال در حوزه استارتاپ‌ها ما نخبگان زیادی داریم که کارهای جدیدی ارائه می‌دهند و هم به سودآوری می‌رسند و هم اقتصاد. به نظرم در حوزه‌های رسانه‌ای هم رسانه‌ها در راستای دیجیتال مارکتینگ باید حرکت کنند. نوآوری‌های جدیدی که بحث اصلی آن محتوا باشد که می‌تواند این صنعت را رشد بدهد؛ یعنی ما اگر بتوانیم تلفیقی بین فضای مکتوب و فضای مجازی ایجاد کنیم و روزنامه‌نگاری را به حوزه‌های دیجیتال مارکتینگ و حوزه‌های تصویری ببریم تغییراتی هم می‌توانیم در فرم ایجاد کنیم.

آجرلو در پایان درباره‌ی وضعیت این روزهای «مثلث» می‌گوید: «مثلث» از طوفان سهمگینی گذر کرده و به سلامت از آن رد شده است. این نشریه بیش از ۱۰ سال است فعالیت دارد. ما در این مجله سعی کردیم فضای گفت‌وگو و نقد در حوزه سیاست را به سمتی باز کنیم که احساس می‌کنیم انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی نیاز دارد چه حرف‌های مختلفی شنیده و گفته شود و یک فضای نخبگانی وجود داشته باشد که همه بتوانند در آن حرف بزنند. اگرچه در جریان اصولگرا ماهیت خودمان را تعریف می‌کنیم اما سعی کرده‌ایم ماهیت کار حرفه‌ای را نگه داریم و فضایی را ایجاد کنیم که مجموعه‌ی نظرات درون نظام را منعکس کنیم و در نهایت جمع‌بندی خودمان را هم به این فضا اضافه کنیم.